Đó là phản ứng của người dân vùng hạ du, thường xuyên phải chạy lụt trong hai năm 2009, 2010 và lãnh đạo tỉnh Phú Yên trước thông tin từ hội thảo về công tác vận hành hồ chứa thủy điện do Bộ Công Thương tổ chức ngày 13/11 cho rằng các thủy điện xả lũ không gây ngập lụt nặng cho hạ du.
 |
|
Ngày 2/11, thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ có lúc hơn 6.000m³/giây nhưng không báo cáo UBND tỉnh Phú Yên. - Ảnh: N.CHUNG |
Trưa 14/11, nghe chúng tôi nhắc đến chuyện có nhiều ý kiến nói rằng thủy điện xả lũ không gây ngập nặng ở hạ du, ông Trần Minh Hiền, chú ruột anh Trần Minh Dương (21 tuổi, ở thôn Phú Nông, xã Hòa Bình 1, huyện Tây Hòa – người đã bị nước lũ cuốn chết tối 2/11) bức xúc: “Ai nói vậy biểu họ đến chỗ chúng tôi mà ở, đón một trận lũ, trối chết chạy lụt một lần, rồi về chắc là họ không nghĩ vậy nữa”.
“NGHE THỦY ĐIỆN XẢ LŨ LÀ SỢ!”
Theo lời ông Hiền, cho đến đầu giờ chiều ngày 2/11, xóm ông mới được biết là thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ (hồ thủy điện này đã xả lũ lúc sáng sớm ngày 2/11 nhưng không báo cho UBND tỉnh Phú Yên – PV). Ông Hiền nói: “Việc xả lũ của các thủy điện với lưu lượng lớn khiến cho người dân ở vùng hạ lưu trở tay không kịp. Khoảng 15g ngày 2/11, nước chỉ lém qua đường bê tông vào thôn, nhưng đến 20g cùng ngày, nước đã ngập phả đầu người lớn và tiếp tục lớn. Cho đến khoảng 2g sáng ngày 3/11, nước lũ mới đứng lại và đến 5g sáng 3/11, nước mới bắt đầu rút”. Ông Hiền đau xót kể, xế chiều anh Dương mang đồ đạc đón xe đi Đắk Lắk hái cà phê mướn, nhưng do tắc đường, xe không đi được nên 19g30 tối 2/11, Dương lội nước về nhà thì nước lũ đã dâng lên quá cao và anh bị cuốn trôi.
Bà Hồ Thị Tuyết, 70 tuổi, ở xóm Bến, xã Hòa Hội, huyện Phú Hòa, cho biết: “Nhà tôi nằm trong khu vực xung yếu của lũ lụt nên mỗi khi mùa mưa đến nhà cửa thường xuyên bị ngập nước, gia đình đã chủ động di dời tài sản trước đến nhà người quen ở nơi cao ráo. Tuy nhiên, đã từng tuổi này rồi mà phải chạy lũ trong đêm thật là khổ cực và nguy hiểm. Các “ông” thủy điện sao không xả lũ ban ngày mà đêm xuống lại xả với lưu lượng lớn, đe dọa đến tính mạng của người dân chúng tôi… Nói thiệt, bây giờ nghe nói tới thủy điện xả lũ là tụi tui nơm nớp sợ hãi”.
Người dân vùng hạ du sông Ba gồm các huyện Đông Hòa, Tây Hòa, Phú Hòa, TP Tuy Hòa không còn lạ với lũ lụt vào mùa mưa hằng năm, nhưng kiểu lũ “nước dâng” – nghĩa là lũ lên quá nhanh – thì chỉ xuất hiện trong hai năm 2009, 2010, khi thủy điện Sông Ba Hạ thường xuyên xả lũ. Bà Nguyễn Thị Thơi, 63 tuổi ở xã Bình Ngọc, cho biết: “Tôi ở đây 25 năm nay, chỉ thấy cơn lũ cuối năm 2009 và mấy ngày đầu tháng 11/2010 này là quá nhanh và đột ngột. Đầu giờ chiều ngày 2/11, được báo là thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ, tiểu thương chợ Xéo vội vàng dọn đồ nhưng lũ dâng đột ngột, chúng tôi dọn hàng không kịp. Chợ ngập rất nhanh, chìm sâu hơn 1,5m nước”. Bà Nguyễn Thị Xuân Thảo ở chợ Xéo, nhà ngập đến phả đầu người trong đợt lũ ngày 2/11, cho biết: “Thông thường, nếu có mưa lớn nước cũng dâng từ từ, chứ đâu có đột ngột như năm nay. Gia đình tôi phải di chuyển đồ đạc đến nhà người thân tránh lũ. Thủy điện xả lũ kiểu này dân chạy không kịp…”. Ông Nguyễn Tấn Diệm, Chủ tịch UBND xã Hòa Định Tây, huyện Phú Hòa, bức xúc: “Đợt lũ ngày 8/11 vừa rồi xã chúng tôi bị ngập rất nặng, rất sâu. Mặc dù việc sơ tán dân gặp nhiều thuận lợi vì ý thức của người dân về phòng tránh thiên tai, bão lũ là rất cao. Tuy nhiên, việc xả lũ của các nhà máy thủy điện hiện nay giống như “nước đến chân mới chạy” chứ chưa có một kế hoạch lâu dài. Khi lượng mưa ở khu vực lớn cộng với các thủy điện hòa vào và mạnh ai nấy xả thì ở hạ du chỉ có ngập lụt mà thôi”.
Ngập lụt trên đường Hải Dương (quốc lộ 25, TP Tuy Hòa) ngày 8/11. - Ảnh: N.CHUNG
Người dân cho rằng trước kia cũng có khi lũ lớn, nhưng nước lên chậm và thường là gặp lúc cửa Đà Diễn bị bồi lấp, thủy triều dâng lên. Còn nay, khi thủy điện xả lũ, nước dâng lên nhanh, thủy điện giảm lưu lượng xả, lũ hạ du cũng giảm nhanh, chứng tỏ thủy điện góp phần làm lũ “hung” hơn.
THỦY ĐIỆN LÀM LŨ HUNG HÃN HƠN
Chiều 14/11, trao đổi với Báo Phú Yên, đồng chí Nguyễn Bá Lộc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh kiêm Ttrưởng Ban Chỉ huy phòng chống lụt bão, tìm kiếm cứu nạn tỉnh Phú Yên, thẳng thắn: “Tôi đã nói và giờ khẳng định lại rằng, ngày 2/11, thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ không báo cáo chính thức cho UBND tỉnh Phú Yên là sai quy trình vận hành liên hồ đã được Chính phủ ban hành”.
Theo đồng chí Nguyễn Bá Lộc nói trước đây, hằng năm Phú Yên đều có lũ, nhưng lượng nước đến và nước đi trên sông là bình thường. Còn trong hai năm 2009, 2010, lũ xuất hiện đột ngột, hung hãn hơn có liên quan đến thủy điện xả lũ. Ông Lộc phân tích: “Nếu thủy điện theo dõi tốt dự báo thủy văn thì có thể đoán lũ và xả lũ trước khi lũ về để vừa đảm bảo lượng nước chứa trong hồ, vừa cắt lũ hiệu quả cho hạ du. Còn với cách làm như vừa rồi của thủy điện Sông Ba Hạ, là giữ nước đến cao trình – có lẽ là để đảm bảo lượng nước chạy máy – đến khi thấy lũ về lớn thì giật mình xả ào ạt khiến hạ du lãnh đủ. Cách làm như vậy là chỉ nghĩ đến lợi ích của thủy điện, trong khi vấn đề rất quan trọng là mệnh hệ của dân cư vùng hạ du chưa được họ quan tâm”.
Cũng trong chiều qua, ông Trần Công Danh, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Phú Yên cho biết, hai đợt lũ đầu tháng 11 này ở sông Ba đều liên quan đến việc thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ. “Do thủy điện xả với lưu lượng lớn, kết hợp với lượng mưa to nên sông Đà Rằng tại Phú Lâm đạt báo động cấp 3” – ông Danh nói.
Theo một thống kê đỉnh lũ và lượng mưa trong vòng 10 năm, từ năm 2000 đến tháng 10/2010, được đo tại Củng Sơn (huyện Sơn Hòa), do Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Phú Yên cung cấp, có thể thấy rõ ràng sự tác động của thủy điện đến lũ trên sông Ba. Theo thống kê này, năm 2008 (khi thủy điện Sông Ba Hạ chưa hoạt động), lượng mưa cao nhất là 1.763,9mm, thì đỉnh lũ trên sông Ba chỉ đạt hơn 34m. Nhưng năm 2009, lượng mưa chỉ 886mm, thì đỉnh lũ đạt đến 37,65m vào ngày 4/11, một ngày sau khi thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ với lưu lượng lên đến 14.000m3/giây nhấn chìm vùng hạ du phía nam tỉnh Phú Yên. Còn mùa lũ năm 2010, chỉ tính đến tháng 11, lượng mưa mới đạt 571,7mm, nhưng đỉnh lũ trên sông Ba đã đạt 34,85m vào ngày 2/11, ngày mà thủy điện Sông Ba Hạ xả với lưu lượng hơn 6.000m3/giây cùng với thủy điện Sông Hinh xả 2.500m3/giây. Rõ ràng, các thủy điện xả lũ đã làm nghiêm trọng hơn tình hình lũ ở hạ du.
Đồng chí TRỊNH THỊ NGA, trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Yên: “Tôi không đồng ý với ý kiến nói thủy điện không làm lũ hung hãn hơn ở hạ du. Thực tế tại Phú Yên thời gian qua cho thấy, biến đổi khí hậu có làm tình hình lũ lụt căng thẳng hơn, nhưng thủy điện xả lũ khiến lũ ngày càng hung dữ hơn. Trong thảo luận về tình hình tài chính ngân sách tại kỳ họp thứ tám này, tôi đã có ý kiến về việc thủy điện xả lũ không có sự phối hợp chặt chẽ với địa phương gây nguy hiểm cho hạ du. Thêm vào đó, đầu tư xây dựng thủy điện còn mang tính lợi ích cục bộ, địa phương chỉ thu tài nguyên nước, còn lại toàn bộ do trung ương thu. Hơn thế, khi thủy điện xả lũ, hệ thống đê kè chưa có kinh phí để kiên cố đã bị hư hỏng nặng, gây thiệt hại nghiêm trọng đến chăn nuôi, trồng trọt của nhân dân vùng hạ du. Ngày 15/11, tôi sẽ nộp giấy ghi chất vấn Bộ trưởng Bộ NN-PTNT có liên quan đến thủy điện. Đó là cử tri rất bức xúc về tình hình lũ lụt ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống, vì lũ về tự nhiên người dân có thể chủ động, nhưng khi có các nhà máy thủy điện thì người dân vùng hạ du luôn bị bất ngờ khi xả lũ hoặc được biết trước nhưng khi có xả lũ thì nước lũ về quá nhanh gây ngập úng, thiệt hại sản xuất, tính mạng người dân. Tôi đề nghị bộ trưởng nêu giải pháp để bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân vùng hạ du”. KHƯƠNG NGUYÊN (ghi)
K.NGUYÊN – A.NGỌC – P.NAM
