Xanh là tiêu chí hàng đầu của các đô thị. Kiến trúc xanh không đơn thuần là trồng nhiều cây xanh, mật độ xây dựng thấp mà còn được hiểu rộng hơn, bao hàm nhiều nhân tố có quan hệ đến xã hội và được Tổ chức Y tế thế giới đánh giá là chỉ số đáng sống của đô thị.

Xu thế thời đại

Trên thế giới, kiến trúc xanh đã được đề cập từ thập kỷ 80 của thế kỷ XX. Ở Việt Nam, đầu thế kỷ XXI, khái niệm về kiến trúc xanh mới được nhắc đến. Thật ra, kiến trúc xanh đã có từ lâu, thể hiện qua quan niệm của ông cha ta là làm nhà hướng nam để đón gió mát, tránh gió đông bắc; làm nhà truyền thống nền lát gạch đất nung, vách trát vôi rơm; đào ao trước nhà, “trước trồng cau, sau trồng chuối”; mô hình vườn ao chuồng ở nông thôn, tự cân bằng chất thải… Đây thực chất là công trình xanh, hay kiến trúc xanh.

Chúng ta không hoài niệm những điều cổ xưa, nhưng đây là những bài học quý giá mà cha ông để lại. Xã hội phát triển, đô thị hóa quá nhanh đã phá vỡ không gian có kiến trúc xanh ở các vùng nông thôn, nhất là vùng ven đô; thậm chí còn phá vỡ cả những khu vực được quy hoạch trong nội thị. Nhà ở thành khách sạn, nhà hàng có mật độ xây dựng rất cao, một lô đất biệt thự nay được phân thành 3 lô đất nhà ở liền kề...

Tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, trong đó có kiến trúc xanh đã và đang trở thành một trong những đòi hỏi cấp bách hiện nay, góp phần tạo dựng môi trường sống có chất lượng cao hơn. Thời “ăn chắc, mặc bền” qua rồi, thay bằng “ăn ngon, mặc đẹp, ở nhà sang” là xu thế tất yếu của thời đại.

Công trình xanh là tế bào của đô thị xanh

Kiến trúc xanh làm cho đô thị thêm xanh và đang là xu thế hướng đến của các đô thị hiện đại hôm nay. Vì vậy cần phải tạo lập được cảnh quan hài hòa, bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực giữa công trình với môi trường xung quanh; khai thác và phát huy những yếu tố tự nhiên như kênh rạch, sông ngòi, ruộng đồng, núi đồi, biển cả… có lợi cho đời sống của con người. Đó là những yếu tố tự nhiên mà đô thị Tuy Hòa được thiên nhiên ban tặng.

Kiến trúc xanh còn là công trình sử dụng tài nguyên, năng lượng có hiệu quả nhất; giảm thiểu hiệu ứng nhà kính, sử dụng tài nguyên đất đai tiết kiệm, khai thác nguồn vật liệu sẵn có của địa phương. Kiến trúc xanh là công trình có chất lượng, trong nhà phải đảm bảo an toàn, vệ sinh và tiện nghi; sử dụng hiệu quả tối đa công trình, kể cả thiết bị nội ngoại thất, không thiếu và cũng không thừa; to và hoành tráng không phải là tiêu chí để đánh giá công trình có kiến trúc xanh.

Công trình kiến trúc xanh phải tiên tiến, có bản sắc, kế thừa các giá trị truyền thống, tạo lập bản sắc kiến trúc riêng cho từng vùng miền, phù hợp với điều kiện vi khí hậu và địa hình tự nhiên; phải luôn hướng đến xây dựng, tạo lập một xã hội nhân văn hơn, nhất là môi trường vệ sinh và an ninh đô thị.

Tuy Hòa thuộc chuỗi đô thị duyên hải Nam Trung Bộ có số ngày nắng nóng nhiều trong năm. Để thành phố là đô thị xanh, trong mỗi công trình công cộng cần phải được quan tâm hơn nữa về quy hoạch cây xanh, tăng tỉ lệ đất trồng cây xanh; hạn chế san nền, bê tông lát đá sân vườn, đường nội bộ và sử dụng kính trang trí mặt tiền công trình.

Tư duy về quy hoạch các khu nhà ở lâu nay cũng cần thay đổi, từ quy hoạch nhà ở lô phố sang nhà ở vila nhỏ có vườn; thay vì lô đất rộng 5mx25m cho nhà liền kề sang đất 8mx16m để có thể xây dựng nhà ở dạng vila nhỏ, có sân, có vườn trồng cây xanh, mở cửa sổ ra hai bên, thông thoáng tự nhiên, và mỗi nhà là một tác phẩm nghệ thuật kiến trúc.

Các công trình nên sử dụng vật liệu địa phương như gạch đất nung, đá chẻ, đá cuội, gỗ, thân cây tre, cây dừa và nhiều loại vật liệu khác để trang trí nội ngoại thất. Màu sắc bên ngoài không dùng màu đỏ, màu đen, màu có độ phản quang lớn, gây khó chịu, nhức mắt; trồng nhiều cây xanh trong sân vườn, trên mái nhà, trên ban công, khu lộ thiên trong nhà... Không sử dụng vật liệu trái ngược với kiến trúc xanh, trang trí quá lạ gây phản cảm, kể cả các pa nô, bảng hiệu quảng cáo gắn trên mặt tiền của nhà. Một công trình có kiến trúc xanh là một tế bào xanh, làm cho đô thị thêm xanh.

TP Tuy Hòa đang phát triển mạnh nhà cao tầng: Nhà ở, văn phòng, trung tâm thương mại. Hầu hết là kiến trúc hiện đại, không chỉ là điểm nhấn về chiều cao cho đô thị, mà còn tiết kiệm đất xây dựng, tăng mật độ cư trú. Nhà cao tầng có tuổi thọ cao, là nơi sống và làm việc của rất đông người. Vì vậy, công trình xanh, kiến trúc xanh phải được đặt lên hàng đầu đối với các công trình này.

KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG