Vườn cây nhỏ (tiểu công viên) là thành phần quan trọng, gắn liền với quá trình phát triển của các khu nhà ở trong đô thị. Đó là những không gian cây xanh có quy mô nhỏ nằm giữa các công trình, hay là khoảng trống trong một ô phố.

Ở Việt Nam, đặc điểm kiến trúc truyền thống là công trình hài hòa với thiên nhiên, kiến trúc như là một thành phần của thiên nhiên, suy rộng ra đó là sự hài hòa giữa môi trường nhân tạo và môi trường tự nhiên. Vì vậy, công trình kiến trúc xưa không có quy mô lớn, mà khiêm tốn dung dị, ẩn mình trong thiên nhiên. Đó cũng là lối sống tâm hồn, cách ứng xử của người Việt với thiên nhiên.

Trong quy hoạch đô thị, mỗi nhóm nhà ở, tiểu khu nhà ở, hay trong các khu đô thị được quy hoạch các vườn cây nhỏ để phục vụ cho sinh hoạt của cộng đồng dân cư. Ngoài mục đích nâng cao chất lượng môi trường đô thị, các vườn cây nhỏ còn là không gian sinh hoạt cộng đồng, góp phần tạo nên bản sắc của khu ở, cũng như chất lượng và cảnh quan đô thị. Đây còn là thành phần định hướng trong tổ hợp không gian kiến trúc đô thị, mang lại cảm giác bình an, thân thiện trong không gian khu ở.

Những vườn cây nhỏ là cầu nối, là sự tiếp diễn giữa những không gian hữu hạn của công trình với không gian lớn hơn ngoài công trình. Vườn cây nhỏ còn góp phần cải tạo vi khí hậu đô thị. Như vậy, dù rằng là vườn cây nhỏ, nhưng lại đóng vai trò không nhỏ trong đời sống hàng ngày của cư dân đô thị. Vườn cây nhỏ phải có mặt từ khi lập đồ án quy hoạch các khu nhà ở, là thành phần đất cây xanh không thể thiếu trong các đồ án quy hoạch đô thị.

Ngày nay, trong quá trình phát triển đô thị, xảy ra tình trạng thiên nhiên bị xâm hại như lấp kênh rạch, ruộng đồng, chặt phá cây xanh, mật độ xây dựng dày đặc… làm mất đi sự cân bằng cần thiết giữa môi trường nhân tạo và tự nhiên, giữa con người và thiên nhiên. Các không gian mở trong đô thị ngày càng trở nên ít đi. Trong khi đại bộ phận dân cư đô thị đều rất muốn có tiểu công viên ở gần nơi mình sinh sống.

Để cải thiện môi trường và đáp ứng nhu cầu cuộc sống hiện tại, con người tìm đến các giải pháp mang thiên nhiên vào các không gian ở, nơi lao động sản xuất, hay nơi vui chơi giải trí để tạo không gian công cộng, tạo nơi giao tiếp, tập luyện thể dục thể thao…

Đô thị Tuy Hòa hiện đã có khánhiều vườn cây nhỏ như: Tiểu công viên 26 tháng 3 (phường 7); tiểu công viên Lê Trung Kiên; vườn cây xanh trước Trường tiểu học Kim Đồng (đường Nguyễn Huệ); các vườn cây xanh trong khu dân cư đường Lý Tự Trọng (phường 7); vườn cây nhỏ trên đường Hùng Vương gần cầu Nguyễn Huệ (phường 5). Đặc biệt là các công viên cây xanh trong các khu đô thị Hưng Phú, khu đô thị FPS và khu đô thị Công ty xây dựng (phường 9). Các tiểu công viên này được đầu tư đường đi lối lại, trang bị các ghế đá, điện nước; trồng cây xanh bóng mát, cây bụi, cây dây leo, thảm cỏ, bồn hoa. Nơi đây mỗi buổi tối hay sáng sớm là nơi vui chơi của trẻ thơ, nơi tập thể dục của người già và có nhiều hoạt động văn hóa khác.

Trong điều kiện đất chật, người đông, môi trường đô thị ngày một suy giảm, các vườn cây nhỏ được coi là chìa khóa gợi mở được nhiều vấn đề trong quy hoạch xây dựng đô thị hôm nay và ngày mai, nhất là những đô thị trẻ, với tiêu chí xanh - sạch - đẹp, hướng tới môi trường sống tốt.

KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG