Thời gian qua, rất nhiều biện pháp đã được triển khai, từ truyền thông đến kiểm tra giám sát, thậm chí thực hiện các chế tài khá mạnh nhưng thực phẩm bẩn vẫn còn, người tiêu dùng vẫn bị ngộ độc. Vậy đâu là giải pháp để kiểm soát tốt an toàn thực phẩm?

Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế (áo trắng) Đỗ Hữu Tuấn cùng các thành viên đoàn liên ngành kiểm tra một bếp ăn tập thể tại Phú Yên - Ảnh: YÊN LAN

Thực phẩm mất an toàn đang là mối quan tâm của toàn xã hội. Gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng đăng tải nhiều sự việc liên quan đến an toàn thực phẩm. Từ thịt bò “lên đời”, “trứng nhân tạo” đến “cà phê pin”, “tiêu pin”… khiến người tiêu dùng không khỏi rùng mình trước các nguy cơ cho sức khỏe. Không ngạc nhiên khi mô hình bệnh tật của chúng ta thay đổi nhanh chóng, nhiều bệnh lý liên quan đến ung thư, rối loạn chuyển hóa đang có xu hướng gia tăng. Trước khi có câu trả lời bằng các chứng cứ khoa học cụ thể, chúng ta nghĩ nhiều đến hành vi, lối sống, cách ăn uống của mỗi người - đều là các yếu tố có liên quan đến các bệnh lý đó.

An toàn thực phẩm có nghĩa là sử dụng thực phẩm hàng ngày không ảnh hưởng đến sức khỏe. Để có được thực phẩm an toàn thì cả chuỗi phải an toàn, từ chăn nuôi, trồng trọt, chế biến, lưu thông đến người sử dụng. Bất kỳ một quá trình nào trong chuỗi này mất an toàn đều có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng.

Thời gian qua, có nhiều biện pháp được triển khai, từ truyền thông đến kiểm tra giám sát, thậm chí thực hiện các chế tài khá mạnh nhưng thực phẩm bẩn vẫn còn, người tiêu dùng vẫn bị ngộ độc. Vậy đâu là giải pháp để kiểm soát tốt an toàn thực phẩm? Chúng ta không thể kiểm tra từng trang trại chăn nuôi, từng cánh đồng sản xuất lương thực, từng hộ gia đình, từng người buôn bán nhỏ, từng quán ăn, nhà hàng… hàng ngày; muốn kiểm tra cũng không đủ nhân lực để thực hiện. Trong khi đó hàng ngày, hàng giờ, con người đều phải ăn, phải uống để tồn tại và phát triển. Người tiêu dùng, dù có tài đến mấy cũng không thể biết được thực phẩm, đồ ăn nào là đạt tiêu chuẩn, thức uống nào là hợp vệ sinh. Chỉ đánh giá thực phẩm bằng mắt và kinh nghiệm, họ không thể xác định được thực phẩm nào nhiễm bẩn, đồ uống nào có các yếu tố nguy cơ…

Xem ra để thực phẩm an toàn, bên cạnh các giải pháp đã và đang thực hiện, chúng ta nên tạo ra cơ chế tự kiểm soát cho người dân để người dân có thể kiểm soát nguồn thực phẩm từ nơi sản xuất đến quá trình lưu thông, phân phối và sử dụng. Hiện nay, bên cạnh các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội như facebook, fanpage, zalo, viber… rất phát triển. Nếu người dân phát hiện những cơ sở nào, người nào, nhà hàng, quán ăn nào vi phạm về an toàn thực phẩm và thông tin rộng rãi ắt sẽ tạo được hiệu ứng xã hội. “Người tiêu dùng chỉ cần lên mạng vài phút là biết ngay tại địa phương đó có bao nhiêu nhà hàng, khách sạn, bao nhiêu quán ăn, cơ sở nào tốt, cơ sở nào “chém chặt”, cơ sở nào không đảm bảo vệ sinh… Tôi nghĩ rằng các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ phải tự mình hoàn thiện nếu muốn tồn tại, bằng không sẽ bị người tiêu dùng tẩy chay. Và mỗi người tiêu dùng phải là một “kiểm soát viên” về an toàn thực phẩm”, Nguyễn Thành Thủy, sinh viên tại TP Hồ Chí Minh, du lịch đến Phú Yên, nói.

Mua bán cá tại TP Tuy Hòa phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân - Ảnh: PV

Chỉ cần người tiêu dùng tẩy chay và từ chối sử dụng sản phẩm, chắc chắn cơ sở sản xuất đó sẽ không thể tồn tại. Một nhà hàng để xảy ra mất an toàn thực phẩm, chắc chắn người tiêu dùng sẽ không đến nhà hàng đó. Khó nhất là làm sao để người dân chủ động phát hiện và cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng, và cơ quan chức năng công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Muốn vậy, cơ quan chức năng cần có các cơ chế để khuyến khích, động viên và khen thưởng, đồng thời bảo vệ người cung cấp thông tin về các cơ sở mất an toàn thực phẩm. Tạo ra được hệ thống cung cấp thông tin, sử dụng thông tin thông thoáng, kịp thời và đồng bộ ắt sẽ có tác động hết sức tích cực về an toàn thực phẩm; tránh tình trạng trong đợt kiểm tra thì làm rầm rộ, tiền hô hậu ủng nhưng hết đợt thì lắng xuống. Những kẻ hám lợi nhuận sẽ tìm cách đối phó khi có thanh kiểm tra, hết đợt thì đâu lại vào đấy. Hậu quả là thực phẩm bẩn vẫn có đường sống và tiếp tục gây hại cho sức khỏe con người.

Ông Lưu Đức Du, thành viên Đoàn kiểm tra liên ngành về an toàn thực phẩm số 1 (Bộ Y tế) kiểm tra tại Khánh Hòa và Phú Yên, nói: Nghị định 15/2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm, trong đó quy định rất rõ tăng cường công tác hậu kiểm, giảm tiền kiểm để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển. Đồng thời doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm cũng phải nêu cao vai trò, trách nhiệm đảm bảo kinh doanh sản xuất để có thực phẩm sạch cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó vai trò của người tiêu dùng trong việc phát hiện, cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng về các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất không đảm bảo an toàn thực phẩm cũng rất quan trọng.

Nếu mọi người, mọi cộng đồng dân cư nêu cao tinh thần trách nhiệm công dân cùng với sự bảo vệ của cơ quan chức năng thì cơ chế tự kiểm soát an toàn thực phẩm sẽ có hiệu quả, từ đó sẽ triệt tiêu thực phẩm bẩn, tránh được bệnh từ miệng đem vào.

BS NGUYỄN VINH QUANG

Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên