Từ Đội TNXP công tác Trung ương, lực lượng TNXP đã không ngừng phát triển, trưởng thành theo sự lớn mạnh của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, TNXP đã hoạt động ngày đêm, sát cánh cùng các đơn vị lực lượng vũ trang, giao thông vận tải, dân công, đồng bào các dân tộc Việt Bắc và Tây Bắc hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ quan trọng như: phục vụ chiến đấu, vận chuyển lương thực vũ khí, mở đường, đảm bảo giao thông, rà phá bom mìn, tải thương và chăm sóc thương binh… Những chiến công của lực lượng TNXP trong kháng chiến chống thực dân Pháp đã góp phần làm nên những kỳ tích lịch sử mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ, thực hiện thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Năm 1965, đế quốc Mỹ ồ ạt đưa quân vào xâm lược miền Nam, tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân ra miền Bắc. Trước yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ngày 21/6/1965, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị 71CT-TTg về tổ chức lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước. Thực hiện chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, Đoàn thanh niên lao động Việt Nam đã phát động trong thanh niên phong trào “Ba sẵn sàng” và “Năm xung phong”, tập hợp 25 vạn nam, nữ thanh niên tình nguyện gia nhập lực lượng xung phong chống Mỹ, cứu nước, tiếp bước cha anh lên đường với quyết tâm “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, “Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”. Ở miền Nam, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Cục và Ủy ban Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam, Tổng đội TNXP giải phóng miền Nam thành lập ngày 20/4/1965 tại căn cứ Tây Ninh. Tổng đội TNXP giải phóng miền Nam được thành lập ban đầu là 108 người, chỉ một thời gian ngắn tăng lên 5.000 người từ các tỉnh Nam Trung Bộ đến đất mũi Cà Mau. 25 vạn TNXP cả nước đã nêu cao tinh thần yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, dũng cảm, mưu trí, sáng tạo trong sản xuất, phục vụ chiến đấu, góp phần xứng đáng vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Cùng với cả nước, lực lượng TNXP của tỉnh Phú Yên đã đóng góp xuất sắc vào bản hùng ca của hai cuộc kháng chiến tại quê hương. Trong kháng chiến chống Pháp, các tổ chức tiền thân của lực lượng TNXP dưới những tên gọi khác nhau như Thanh niên xung kích, Dân công hỏa tuyến… đã tiên phong đi đầu trong phong trào đi dân công chi viện chiến trường Tây Nguyên và Bắc Khánh Hòa, phục vụ bộ đội đánh bại chiến dịch Át-lăng của thực dân Pháp, bảo vệ vùng tự do Phú Yên. Bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, các tổ chức thanh niên xung kích do Đảng xây dựng là lực lượng bổ sung nguồn nhân lực cho cách mạng trong những ngày đen tối nhất của cách mạng miền Nam.

Sau khi có Nghị quyết 15, lực lượng thanh niên xung kích Phú Yên nô nức thoát ly gia nhập Quân giải phóng và xây dựng vùng căn cứ cách mạng ở Sơn Long, Sơn Định, Sơn Xuân, Cà Lúi, Phước Tân, Sơn Hội… Tháng 2/1966, lực lượng TNXP Phú Yên vừa thành lập cũng là lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước bước vào giai đoạn ác liệt nhất.

Nhiệm vụ xuyên suốt là chuyển lương thực, thực phẩm từ các cửa khẩu (vùng tạm chiếm về vùng căn cứ), chuyển đạn dược, thuốc men của Trung ương viện trợ cho chiến trường Phú Yên do Khu V giao tại Quảng Nam, Gia Lai, B3 (đường Hồ Chí Minh, giáp biên giới Campuchia)… và luôn sát cánh cùng các đơn vị vũ trang để phục vụ chiến đấu, chuyển thương binh về hậu cứ điều trị... Máy bay phản lực, trực thăng, pháo kích bắn phá suốt ngày đêm, chúng rải chất độc hóa học hủy diệt cây cối, hoa màu…, việc thiếu cơm, lạt muối xảy ra thường xuyên đối với lực lượng TNXP. Nhưng với phương châm “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, “Tim có thể ngừng đập nhưng vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm, thuốc men để phục vụ chiến đấu không thể thiếu”, lực lượng TNXP Phú Yên luôn dũng cảm, không sợ hy sinh gian khổ. Địch chặn đánh nơi này, xuyên rừng, lội suối tìm đường khác mà đi để bảo vệ hàng hóa đến cùng cho kháng chiến. Qua những năm ác liệt ấy, lực lượng TNXP Phú Yên âm thầm gùi cõng không biết bao nhiêu tấn súng, đạn, lương thực, thực phẩm, thuốc men, vượt qua không biết bao nhiêu đèo cao, vực thẳm. Trên mọi nẻo đường đã đi qua, thấm đẫm mồ hôi và xương máu của các chiến sĩ TNXP, nhiều tấm gương đã anh dũng hy sinh như anh Lan, Tiểu đoàn phó, lúc máy bay địch bắn xối xả vào đội hình của đơn vị, anh nhanh chân chạy vào bụi cây làm mục tiêu cho máy bay bắn vào mình để đồng đội chạy thoát. Hay trường hợp anh Lộc, giữa lúc địch đang càn quét, đơn vị kẹt trong rừng sâu nhiều ngày, không còn lương thực, anh tự nguyện một mình đi tìm mít non về làm cơm kho cho đồng đội, thế rồi anh đã đi mãi mãi không trở về. Các anh, các chị đi chuyển gạo ở các cửa khẩu như anh Kim, anh Luyến, anh Long, chị Nhị, chị Xiêm… khi đang chuyển gạo lại lọt vào ổ phục kích của lính Nam Triều Tiên bấm mìn mo, các anh, các chị đã anh dũng hy sinh không được nguyên vẹn thân thể. Sau đó, đồng chí đại đội trưởng Hoàng vừa chảy nước mắt, vừa nhặt từng mảnh xương, mảnh thịt của đồng đội gói lại chôn cất, vừa động viên chiến sĩ hãy biến đau thương thành hành động. Sau đó, đồng chí cũng đã hy sinh.

Sau năm 1973 (sau Hiệp định Pari đã được ký kết) có chủ trương của Trung ương và sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, lực lượng TNXP đảm nhiệm thêm nhiệm vụ đào núi, phá đá, lắp hố bom, làm cầu cống, mở rộng các tuyến đường thông suốt từ Phú Yên nối liền Gia Lai, Đắk Lắk lên đến B3 giáp biên giới Campuchia (đường mòn Hồ Chí Minh) và mở các tuyến đường nối liền căn cứ với đồng bằng để chuyển hàng nhanh bằng cơ giới và tiến quân nhanh của lực lượng vũ trang cơ động nhằm phục vụ công việc giải phóng Phú Yên và giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất Tổ quốc.

Chiến tranh đã đi qua 41 năm, nhưng chiến công của lực lượng TNXP còn vang mãi. Sự hy sinh của hơn 5.000 TNXP cả nước, trong đó có gần 100 TNXP Phú Yên là những tấm gương sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng “Là bản anh hùng ca bất khuất của dân tộc Việt Nam” và sẽ mãi đi vào lịch sử như một kỳ tích trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.

Sau khi đất nước hoàn toàn giải phóng, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Phú Yên đã tổ chức các lực lượng thanh niên xung kích, TNXP tập trung tham gia khắc phục hậu quả chiến tranh, khai hoang phục hóa, làm thủy lợi, phủ xanh đất trống đồi trọc, tham gia công trường 26/3, xây dựng các điểm kinh tế mới ở Lỗ Rong, Sơn Nguyên, Đồng Trăng, Đất Sét, Sơn Thành, Nhiễu Giang và nhiều hoạt động khác như đưa ánh sáng văn hóa về buôn làng, sản xuất lương thực, làm thủy lợi…, thể hiện khát vọng của tuổi trẻ qua hai cuộc hành quân theo bước chân những người anh hùng và hành quân theo chân Bác.

Lực lượng TNXP đã tổ chức Tiểu đoàn Lê Đình Chinh, Đại đội Quyết Thắng phục vụ chiến tranh Biên Giới, viết tiếp bản hùng ca cống hiến tuổi thanh xuân cho Tổ quốc.

Các phong trào TNXP tình nguyện từ sau ngày tái lập tỉnh đã thực hiện như các chiến dịch Mùa hè xanh, đưa ánh sáng văn hóa về vùng sâu, vùng xa, các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, bảo vệ môi trường, thanh niên khởi nghiệp và làm kinh tế giỏi.

66 năm truyền thống TNXP Phú Yên là dịp để tôn vinh những đóng góp to lớn của các thế hệ TNXP trong chiều dài lịch sử kháng chiến và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong hòa bình.

TS CAO VĂN THỬ

Phó Chủ tịch Hội Cựu TNXP Phú Yên