Cúm gia cầm do virus Avian Influenza (AI) gây ra. Đây là nhóm virus được phân chia thành nhiều type khác nhau dựa trên kháng nguyên HA (gồm 16 phân type) và NA (gồm 9 phân type) có trên bề mặt capsid của hạt virus. Sự tái tổ hợp giữa các kháng nguyên HA và NA sẽ tạo ra nhiều phân type khác nhau về độc tính và khả năng gây bệnh. Chủng gây dịch bệnh cúm gia cầm ở Việt Nam là H5N1.
1. Sức đề kháng: Virus gây bệnh cúm gia cầm có sức đề kháng tương đối yếu trong điều kiện nhiệt độ cao, các chất tẩy và các loại thuốc sát trùng. Virus có thể tồn tại trong môi trường nhiệt độ thấp và trong phân tối thiểu là 3 tháng. Trong nguồn nước virus có thể tồn tại khoảng 4 ngày ở nhiệt độ 220C và trên 30 ngày ở 00C. Đối với chủng virus độc lực cao, nhiều nghiên cứu cho thấy chỉ cần 1g phân từ gà bệnh có thể chứa đủ lượng virus để gây nhiễm 1 triệu con gà.
2. Phương thức lây truyền: Động vật cảm thụ đối với bệnh cúm gia cầm bao gồm: gà, vịt, ngan, ngỗng, bồ câu, chim cút, đà điểu, các loài chim... Người và một số loài động vật có vú cũng có thể mắc bệnh. Sau khi xâm nhập qua đường hô hấp hoặc tiêu hóa, virus nhân lên rất nhanh và xuất hiện trong các chất tiết đường hô hấp như nước mắt, nước mũi hoặc nước bọt, từ đó xâm nhập vào các con còn lại trong đàn. Vì vậy chỉ cần một con mắc bệnh, các con khác sẽ bị lây bệnh rất nhanh. Virus gây dịch cúm gà có thể sẽ tái tổ hợp với virus gây cúm A trên người thành chủng virus gây bệnh cho người.
3. Triệu chứng: Ở nước ta đã xác định virus gây bệnh là H5N1 chủng độc lực cao. Chủng này thường gây thể bệnh rất nặng trên gia cầm, các triệu chứng xuất hiện thường tập trung trên đường hô hấp, mắt, hệ tim mạch và thần kinh do virus xâm nhập và tấn công gây tổn thương nặng các hệ thống kể trên. Trên một cá thể, các triệu chứng thay đổi tùy thuộc vào các cơ quan bị tổn thương nhiều hay ít, tuy nhiên trong một đàn gia cầm mắc bệnh có thể quan sát thấy các triệu chứng như sốt rất cao, tỉ lệ đẻ giảm, tăng trứng non mỏng vỏ; hắt hơi, ho, khó thở, có âm khò khè lúc thở, một số con há miệng để thở; mắt sưng phù, chảy nước mắt, quẹo cổ, liệt chân, sệ cánh hoặc đi xoay vòng; có triệu chứng xuất huyết ở mào, chân…
4. Phòng chống dịch bệnh: Bệnh cúm gia cầm không chỉ gây dịch ở gia cầm mà còn có thể lây bệnh cho người, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Không có thuốc điều trị cho gia cầm, gia cầm bệnh phải xử lý tiêu hủy để tránh lây lan. Để phòng bệnh đạt hiệu quả, chuồng trại nên cách xa khu dân cư theo quy trình chăn nuôi khép kín. Người chăn nuôi nên trình báo việc nuôi gia cầm với cơ quan thú y ngay khi mới bắt con giống về để trạm thú y quản lý, cấp sổ theo dõi và bố trí tiêm phòng vắc xin H5N1 đúng lịch. Xây dựng các lò giết mổ gia cầm tập trung để kiểm soát nguồn gốc và tình hình dịch bệnh của gia cầm giết mổ, áp dụng dây chuyền giết mổ tự động và đóng gói sản phẩm khi đưa ra tiêu thụ. Bổ sung các loại vitamin, khoáng để tăng sức đề kháng bệnh cho gia cầm. Chú ý, khi phun thuốc sát trùng cần làm vệ sinh sạch sẽ chuồng trại vì nhiều loại thuốc sát trùng sẽ giảm hoặc mất tác dụng trong môi trường có nhiều chất hữu cơ. Giám sát chặt chẽ sức khỏe đàn gia cầm hàng ngày, phát hiện nhanh những biểu hiện bất thường như giảm ăn, giảm đẻ, gia cầm chết đột ngột đều phải được lấy mẫu xét nghiệm. Thực hiện các biện pháp nhằm ngăn ngừa sự tiếp xúc của gia cầm nuôi và dã cầm, đồng thời thực hiện các biện pháp ngăn ngừa lây truyền bệnh qua các nhân tố trung gian như thức ăn, nguồn nước, phương tiện vận chuyển… Khi có kết quả xác định bệnh cúm phải thực hiện tiêu hủy toàn đàn và thực hiện các biện pháp phòng chống dịch theo hướng dẫn của cơ quan thú y.
NGỌC NHƯ (tổng hợp)
