Nếu như Đất nước trọn niềm vui là ca khúc gắn với mùa xuân đại thắng 1975, thì Mười chín tháng Tám là ca khúc của ngày Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám. Tinh thần ấy là bất diệt và ca khúc cách mạng Mười chín tháng Tám là một trong những ca khúc hào hùng, rộn ràng nhất viết về lịch sử cách mạng Việt Nam.  

Cứ mỗi độ thu sắp về là âm hưởng từ ca khúc này lại vang vang trên các kênh, các sóng phát thanh truyền hình và trong lòng người: “Mười chín tháng Tám/ Ánh sao tự do đưa tới/Cờ bay nơi nơi, muôn ánh sao vàng/Máu tươi pha đều trên lá cờ bay khắp chốn giang sơn”. Rất tiếc là nhạc sĩ Xuân Oanh đã mãi mãi ra đi cách đây gần 5 tháng, không chờ được đến ngày cả đất nước mừng kỷ niệm 65 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Nhạc sĩ Xuân Oanh - Ảnh: Internet

CA KHÚC RA ĐỜI “MỘT CÁCH KỲ LẠ”

Theo lời kể của nhạc sĩ Hồng Đăng, ngày 19/8/1945, nhạc sĩ Xuân Oanh hòa vào dòng người tham gia cuộc Cách mạng lớn của cả dân tộc. Lần đầu tiên những người dân chịu ách đô hộ cùng khổ dám vùng lên đấu tranh đòi giải phóng, tự do. Không khí sôi sục, tinh thần đấu tranh của toàn dân tộc vào giờ phút đổi đời ấy truyền vào cậu thanh niên Xuân Oanh… “bật” thành lời ca tiếng hát. Bài hát Mười chín tháng Tám ra đời “một cách kỳ lạ” như vậy.

Bài hát được ghi vội trên những tờ giấy xé vội, mảnh báo cũ, vỏ bao thuốc lá... cứ thế, chuyền tay nhau mà hát. Ngay cả tác giả cũng không thể ngờ rằng bài hát của mình đã nhanh chóng vượt ra khỏi năm cửa ô bay đi khắp nơi trong cả nước.

Nhạc sĩ Hồng Đăng còn cho biết, sau khi cách mạng thành công, Xuân Oanh được phân công làm công tác tuyên truyền. Tác giả Mười chín tháng Tám là một trong hai người Việt Nam đầu tiên thực hiện bản tin tiếng Anh trên Đài Tiếng nói Việt Nam, làm Báo Cứu Quốc đóng trên chiến khu Việt Bắc.

Quê Xuân Oanh ở vùng biển, ông rời Quảng Ninh về Hà Nội lúc mới chỉ hơn 20 tuổi. Bài hát đầu tiên của ông đã gây ấn tượng lớn trong phong trào cách mạng và khắp cả nước hầu như đâu đâu cũng hát: “Mười chín tháng Tám chớ quên là ngày khởi nghĩa, cờ bay nơi nơi muôn ánh sao vàng…”. Giai điệu đơn giản mà mạch lạc, dễ hát, dễ nhớ. Một không khí lạc quan, sôi sục của những ngày đầu cách mạng, truyền nhiệt huyết cho toàn thể những người Việt Nam yêu nước.

Lịch sử âm nhạc Việt Nam đã ghi nhận một nhạc sĩ Văn Cao với Tiến quân ca, Nguyễn Đình Thi với Diệt phát xít, và Xuân Oanh với Mười chín tháng Tám. Cùng với các bạn bè thế hệ mình, Xuân Oanh đã góp vào một tên tuổi đầy tài hoa, tràn nhiệt huyết một thời và mãi mãi.

CHUYỆN KHÔNG PHẢI AI CŨNG BIẾT

Tìm hiểu về nhạc sĩ Xuân Oanh, ta có thể đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Ông được trời phú cho một khả năng ngoại ngữ tuyệt vời. Cũng như thơ, nhạc, họa, chỉ bằng con đường tự học, nhạc sĩ Xuân Oanh thông thạo 7-8 ngoại ngữ, từng là phát thanh viên tiếng Anh thế hệ đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam, làm phiên dịch cho các lãnh đạo Đảng và Nhà nước, ông còn giữ bức ảnh trong lần dịch cho Bác Hồ và Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp khách quốc tế.

Những thập niên 90 của thế kỷ XX, với bút danh Anh Thư, ông đã tung ra một loạt bản dịch tác phẩm văn học Mỹ hiện sinh, tiết tấu nhanh, sự kiện dồn dập, hấp dẫn xôn xao độc giả. Hàng chục đầu sách lần lượt ra đời với số lượng bản in lớn, tái bản nhiều lần. Có thể kể đến các tác phẩm như Trần trụi giữa bầy sói, Hai số phận, Lucky, Nửa đêm về sáng, Một lần chưa đủ, Mãi mãi xanh, Máy yêu, Cổng vàng, Vườn Thượng Hải, Phía sau tình yêu... Bất ngờ hơn nữa là Bảo bối Thượng Hải của Vệ Tuệ, cuốn sách lúc đó đang gây tranh luận dữ dội trên văn đàn Trung Quốc. Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ mang sang biểu diễn ở Mỹ, cuốn Ông cố vấn của Hữu Mai in tiếng Anh cũng bằng bản dịch của ông.

Bằng nghị lực phi thường của tuổi già, Xuân Oanh vẫn vẽ, vẫn viết ca khúc, vẫn làm thơ và dịch thơ như quên thời gian đã bạc trắng mây trời. Giờ thì ông đã về cõi vĩnh hằng, nhưng tiếng cười của ông vẫn như còn đây giữa bè bạn yêu thương, giữa những thanh âm rộn ràng mà đắm say.                                                      

NGUYỄN ANH - (Vietnam+)