Mẹ là nông dân, giỏi chuyện ruộng rẫy vườn tược đương nhiên, nhưng không phải chỉ giỏi chừng đó. Tháo vát, hay lam hay làm khiến quanh năm suốt tháng mẹ không bao giờ hết việc. Những mùa nắng ráo không nói gì, tài nhất cứ đến mùa đông mưa gió phập phù - nông dân đa phần thất nghiệp - riêng mẹ cứ có việc làm tỉnh bơ! Mẹ kêu: Rảnh nghĩ chuyện ra mà làm chớ, ở nhà ăn chi “chết” gạo cơm? Tham công việc, sợ lãng phí thời gian là một lẽ nhưng lúc thật lòng nhất mẹ bộc bạch: Không làm nó cứ buồn tay buồn chân thế nào…
Vậy nên những ngày mưa ở nhà không việc gì làm mẹ sẽ mang tơi đeo giỏ ra đồng. Mẹ đi bắt cua. Cua về rộng (nhốt) dồn trong cái chát đại (thùng đất to) bò nghe rồn rột, mỗi bữa lên bếp nướng chị em tôi lại nhí nhố tranh nhau mấy cái càng cua bự.
Cơm mùa đông được ăn canh cua đồng nấu đu đủ xanh nêm lá gừng, mắm cua đồng giã lá é trắng ngon hết sẩy. Siêng hơn, mẹ còn ra tay chế biến món đặc sản bún riêu cua đãi cả nhà. Ăn riết đâm ghiền, hôm nào trời mưa thấy mẹ nghỉ ở nhà may vá chị em tôi sẽ theo hỏi dẻm vụ… bắt cua! Mẹ cười: Cũng phải đợi vài ngày cho chúng nó lớn chứ con! Cua đâu sẵn có bắt hoài…
Hết đặc sản cua đồng tới đặc sản… bắp. Con đông, bắp bán chợ đắt tiền, mua biết bao nhiêu ăn cho đủ nên mẹ phải đạp xe lên vùng cao bẻ bắp mướn. Công xá không tính tiền mà quy ra bắp, dồn bao chở về hai bao bắp trái bự chảng.
Chịu khó tranh thủ đi hai chuyến là các con sẽ được mấy bữa bắp ê hề, lớp nấu, lớp nướng, lớp rang ăn bỏ cả cơm. Tôi là “con sâu bắp” nên rất khoái tiết mục này. Mỗi khi ngồi gặm bắp mẹ mang về lại mơ màng mau tới lúc đủ lớn khôn để được mẹ cho đi cùng lên vùng cao… bẻ bắp mướn!
Nói vậy chứ mùa đông không phải mẹ chỉ toàn lo chuyện vá may hay đi kiếm đồ ăn, thức uống. Đó chỉ là những việc phụ, thời gian chính mẹ vẫn lo đi kiếm tiền. Mẹ bày cái chảo to, chiên bánh cam, chiên chuối bán. Sáng bán chợ, chiều ra gần trường học ngồi nhờ mái hiên nhà người quen bán cho học trò.
Nhiều hôm bán đắt, mẹ ham, ngồi bịn suốt bên lò than nóng giãy. Mùa đông mà mồ hôi mẹ ướt áo, mặt đỏ bừng. Đã vậy còn kêu: Được ngồi gần lửa khỏi tốn tiền mua áo ấm rồi cười tít mắt! Có hôm chiên nhiều nhưng thưa khách. Ba lo ế, mẹ phán tỉnh rụi: Không sao, ế có lũ nhỏ ở nhà nó ăn…
Hàng quán gần trường dần mọc lên dày, bán không được nhiều nên tới mùa đông mẹ lại chuyển sang nghề khác. Mẹ nhận nguyên liệu về đan ghế, mành gia công cho công ty mỹ nghệ, nhận thêm hạt điều về bóc vỏ; rảnh nữa sẽ đi dạo xóm mua gom bắp/lá chuối hột, măng tre… về mang ra chợ bán kiếm chút lời. Ba thương, kêu: Mưa gió lạnh lẽo, hay bà nghỉ ở nhà ít hôm cho khỏe? Mẹ gạt: Hết mưa là tới tết, không làm lấy đâu ra tiền…
Giờ mẹ đã già, mùa đông không thể ra đồng bắt cua, càng không thể đạp xe đi bẻ bắp mướn hay làm lụng mua bán kiếm tiền. Mỗi lần về thăm nhà tôi nghe mẹ than: Cái hồi cực khổ, mùa đông thèm được ngồi coi ti vi suốt ngày cho sướng. Giờ mới biết được đi làm mới sướng, chứ ngồi chơi không, bắt con cái phục dịch mà sướng cái nỗi gì! Nghe mẹ nói mà thương…
Y NGUYÊN
