Những ai sinh ra ở làng quê hẳn sẽ không thể quên được hình ảnh làn khói lam chiều... Khi hoàng hôn sắp tắt nắng, nhà nhà ở quê bắt đầu lên lửa nấu bữa cơm chiều và làn khói lam bắt đầu lan tỏa.
Thật lạ, khi con người trong cuộc sống đã đủ đầy những tiện nghi hiện đại thì lại mong được một lần ngửi mùi khói bếp đồng quê. Thèm được trở về với chái bếp ngày xưa của mẹ để lặng nhìn làn khói lam chiều nhè nhẹ bay có mùi rạ đồng, mùi củi tre khô, mùi của cá sặc kho, mùi của canh bông bí... Ký ức những buổi chiều như thế thi thoảng vẫn hiện về trong tôi với bao cảm xúc nhớ nhung khắc khoải và chắc một điều rằng ta có thể đi đâu về đâu hẳn không thể nguôi ngoai nỗi nhớ về làn khói lam nơi chôn nhau cắt rốn của quê nhà.
Thời thơ ấu tôi không quên những buổi chiều mùa đông, bầu trời đùn đụn những đám mây xám, trong se lạnh gió bấc đứng nhìn những bóng khói lam chiều tỏa ra từ những chái bếp của nhà mình và các nhà lân cận... Ngọn khói mỏng len lỏi trong chái bếp nhẹ nhàng tỏa lên không gian, gặp gió tan ra lãng đãng thành một vùng khói lam lớn, nhẹ nhàng lơ lửng bay trên trời cao tạo nên khung cảnh làng quê quá đỗi yên bình.
Khói lam chiều vương vào tuổi thơ tôi. Nhớ mùi hương dung dị của ruộng đồng tỏa ra từ bếp lửa của mẹ nấu bằng rơm rạ, từng làn khói lam quyện vào nhau nối đuôi bay lên khỏi chái bếp trong những buổi chiều... Thời học cấp hai tôi còn đi bộ, những chiều đi học về nhìn làn khói bếp của các nhà ở xóm bay bay cùng mùi thơm của cá kho làm tôi cồn cào trong bụng liền thoăn thoắt bước chân kịp đến nhà để sà vào bếp đớp liền chén cơm cho đỡ đói... Hay mỗi chiều chủ nhật, khi nhìn thấy làn khói lam chiều, lũ trẻ chúng tôi chạy nhảy vui đùa ngoài sân kho hợp tác xã cũng vội vã trở về với bữa cơm ấm áp đang chờ.
Quê tôi ở vùng ngoại ô thành phố, người dân quê tôi chuyên làm ruộng. Cánh đồng làng không chỉ đẹp vào mùa lúa chín mà kể cả khi xong mùa thu hoạch, cánh đồng vẫn đẹp..., nhất là lúc hoàng hôn buông xuống, khi những làn khói đốt rạ bay ngát đồng báo hiệu cho sự kết thúc một mùa lúa bội thu và chuẩn bị cho vụ mùa sau.
Có một thời tôi rời xa quê để học tập và mưu sinh, có lẽ khói lam chiều là hình ảnh ám ảnh tôi nhiều nhất. Những buổi hoàng hôn nơi miền núi nhìn khói lam tỏa bay trên các nóc nhà buôn làng người đồng bào dân tộc thiểu số luôn khiến tôi mường tượng đến hình ảnh bình yên quê nhà.
Cuộc đời dẫu có lúc thăng trầm, nhưng trong cuộc sống tôi vẫn tìm mọi cách lưu giữ hình ảnh của một ký ức, một mùi hương thương nhớ của làn khói lam chiều bảng lảng bay ở một góc quê nhà. Quê hương với làn khói lam chiều chính là bức tranh đẹp nhất mà những ai vốn sinh ra từ làng quê đều lưu giữ trong ký ức của mình.
HOÀNG HÀ THẾ
