Truyền thống văn hóa của người Việt vốn trọng chữ hiếu. Lâu nay người đời vẫn quan niệm chữ hiếu phải làm đầu, đạo làm con cái phải hiếu kính ông bà, cha mẹ.

Nguyên bản sách Đại Nam thực lục ghi chép về việc triều đình ban thưởng cho hai cha con Nguyễn Văn Tựu và Nguyễn Văn Thiệu

Dưới thời phong kiến những tấm gương giữ đạo hiếu thường được quan địa phương tâu lên với triều đình để ban thưởng. Triều đình mong muốn lòng tốt đẹp được lan truyền trong dân để từ đó làm tấm gương cho người đời soi vào. Dưới triều Nguyễn, vua Minh Mạng và Thiệu Trị đã từng hai lần khen thưởng cho hai cha con người Phú Yên vì có tấm lòng hiếu kính với cha, được hàng xóm vô cùng ngưỡng mộ, hai ông được ban chữ khắc trên biển ngạch. Điều đặc biệt đó là cả hai cha con cùng được ban thưởng và ban chữ.

Sự việc là vào năm Quý Mùi 1823, đời vua Minh Mạng và năm Thiệu Trị thứ 3, 1843 chính sử triều Nguyễn đã ghi lại triều đình nêu gương hai cha con người thôn Diêm Điền, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên. Đây là một vinh dự mà hiếm người nào có được. Không những thế, hai cha con còn được cả hai triều vua Minh Mạng và Thiệu Trị nêu gương ban thưởng vì có tấm lòng đạo hiếu.

Đầu tiên là vua Minh Mạng ban thưởng cho Nguyễn Văn Tựu, người thôn Diêm Điền thuộc huyện Đồng Xuân, trấn Phú Yên có hiếu hạnh, để tang cha mẹ, làm nhà ở mộ 3 năm, làng mạc đều khen. Khi ấy quan địa phương đã hỏi rõ được sự trạng và tâu lên vua. Sách Đại Nam thực lục chép: “Trấn thần hỏi được sự trạng tâu lên. Vua nói: Có người con hiếu như thế chính phải nêu thưởng để khuyến khích phong hóa. Chuẩn cho Bộ Lễ bàn cấp biển ngạch (khắc bốn chữ “Hiếu thuận khả phong”, nết hiếu thuận có thể làm phong thanh để giáo hóa, cho 30 lạng bạc và 2 tấm đoạn)”.

Đến đời vua Thiệu Trị, một lần nữa người con trai của Nguyễn Văn Tựu là Nguyễn Văn Thiệu noi theo lòng hiếu kính của cha, ông lại hết lòng hiếu kính với cha, khi cha qua đời, ông đã làm nhà ở bên mộ cha suốt 3 năm, lòng thương xót và hình dung ủ rũ theo như tang lễ.

Sách Đại Nam thực lục chép “Khen thưởng người con có hiếu là Nguyễn Văn Thiệu ở tỉnh Phú Yên. Thiệu là con người hiếu tử Nguyễn Văn Tựu (người thôn Diêm Điền, huyện Đồng Xuân). Tựu có tiếng là hiếu. Thiệu nối được đức hiếu của cha, được người châu quận và làng mạc đều kính nhường. Khoảng năm Minh Mệnh, cha con đều được thưởng cấp ngân đoạn và biển ngạch (biển của Tựu khắc chữ “Hiếu thuận khả phong”; biển của Thiệu khắc chữ “Thiệu thuật khả phong” (Thiệu noi theo cha đáng để thể làm phong thanh để giáo hóa). Đến khi Tựu mất, Thiệu làm nhà ở trên mộ cha (ấp mộ) 3 năm, lòng thương xót và hình dung ủ rũ theo như tang lễ. Án sát tỉnh Phú Yên là Nguyễn Văn Lý đến tận nhà ấy, lấy sự trạng, tâu lên. Vua cho là Thiệu nối được đức tốt của cha, lại thưởng cho 10 lạng bạc, 1 tấm đoạn trong ngoài khác màu và 1 súc lụa”.

Với việc hai cha con Nguyễn Văn Tựu và Nguyễn Văn Thiệu được triều đình nhà Nguyễn ghi nhận và ban biển ngạch để nêu gương là vinh dự lớn cho gia đình, dòng họ và quê hương. Tấm gương sáng này đáng để ngày nay cho chúng ta soi vào. Bởi lẽ hơn lúc nào hết, dù xã hội có phát triển hiện đại, đời sống có áp lực thì gia đình vẫn là cội rễ của xã hội.

NGUYỄN HUY KHUYẾN