Sinh ra và lớn lên ở một làng quê vùng cát, trong tôi luôn phấn khởi khi làng tôi “bước chân” lên phố. Hân hoan hơn khi tỉnh Phú Yên bắt đầu tái lập (1/7/1989) từ tỉnh Phú Khánh, từ đó đến nay tròn đúng 30 năm (1989-2019) làng tôi đã khoác lên mình chiếc áo mới.
Do chiến tranh, làng tôi được giải tỏa di dời ra khỏi vùng quân sự để lập làng mới trên vùng đất cát hoang sơ, thưa vắng nhưng yên bình, làng có tên là Thạnh Phú (nay là khu phố 3, phường Phú Thạnh, TP Tuy Hòa). Mặc dù cách trung tâm đô thị Tuy Hòa không xa, nhưng đây là khu vực ven thành phố nên cuộc sống của người dân vẫn chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Nhà ai cũng có vài ba sào ruộng trồng lúa, mảnh vườn đất cát trồng rau và các loại hoa màu khác. Vì là một làng thuần nông nên thu nhập chính của dân làng tôi từ lúa, khoai, rau. Thời bao cấp nhà ai cũng khó khăn, cũng vất vả vào mỗi kỳ giáp hạt…
Cũng như nhiều làng quê ven TP Tuy Hòa, làng tôi được quy hoạch sáp nhập vào TP Tuy Hòa, làng thành khu phố, người dân làng tôi bây giờ đã là người thành phố. Không ít người dân không làm ruộng mà chuyển sang nghề buôn bán nhỏ. Không ít nhà chuyển qua kinh doanh, nhà cao tầng đầy đủ tiện nghi được xây dựng rộ dần, kể cả lai rai có nhà đã sắm ô tô.
Làng tôi bây giờ đã lên phố và phố đã và đang tồn tại trong làng, thế nhưng tổng thể không gian địa chính của một làng quê nông nghiệp vẫn còn vẹn nguyên. Ngay cả cái tên, mọi người vẫn quen gọi là làng Thạnh Phú 3… Hàng ngày tôi, mọi người vẫn đi về trên con đường làng cong cua mà nay đã trải nhựa từ khi làng lên phố. Bọn trẻ vẫn nô đùa bên cái sân kho hợp tác xã, nay là Nhà văn hóa khu phố.
Làng tôi đã lên phố nhưng vẫn còn đó những lũy tre sau làng sát với con mương nước chạy dọc dài từ đầu khu phố đến cuối khu phố. Là phố nhưng vẫn còn đó cánh đồng mênh mông hàng trăm héc ta nối rộng từ sau làng về hướng tây giáp ranh quốc lộ 1, nối dài về hướng nam giáp với khu phố 1 thị trấn Hòa Vinh huyện Đông Hòa. Đến mùa gặt, con đường đi lại trong khu phố vẫn thoang thoảng mùi rơm, sân từng nhà bật màu vàng gắt đầy tràn lúa mới. Sau mùa gặt rộn rã tiếng cười của trẻ em thả diều, tiếng hò reo khi nhóm trẻ nào đó bắt được chú dế cồ than và tiếng í ới gọi nhau lùa bò về chuồng khi chiều dần buông, còn ngái ngái mùi khói đốt rạ dọn đồng sau mùa thu hoạch lúa.
Làng tôi đã lên phố, khi đêm về ánh điện đường lung linh sáng rọi đường làng, nhà nhà đều có ti vi, xe máy, hệ thống Internet, điện thoại di động. Phong trào đi bộ cũng xuất hiện ngày càng đông, người đi bộ chỉ toàn bàn chuyện mùa màng, chăn nuôi xa hơn chút là con cái học ở Sài Gòn có việc làm chưa, gia đình làm sui ở đâu…
Tình làng nghĩa xóm của người dân làng tôi có tự lâu đời, từ khi lên phố thêm phần khắng khít hơn khi Nhà nước tổ chức Ngày hội đại đoàn kết toàn dân. Đặc biệt, khi làng đã là một khu phố nhưng lễ hội của làng tôi như cúng đình, cúng miễu, cúng đất làng vẫn còn duy trì, các nghi thức hiếu hỉ lễ nghĩa, Tết cổ truyền vẫn giữ như xưa không pha trộn lai căng “Tây hóa”.
Mặc dù đô thị hóa đang được đẩy mạnh từng bước phố hóa làng mạc nhưng không gian văn hóa làng vẫn bảo tồn. Làng ở trong phố, phố ẩn trong làng, đó là sự hòa quyện hài hòa giữa truyền thống với hiện đại. Sau 30 năm tái lập, cuộc sống người dân khu phố 3, phường Phú Thạnh đang đổi thay nhưng dấu xưa của làng, nét hiện đại của phố vẫn ở trong tôi.
HOÀNG HÀ THẾ
