Ngày 30/4/1975 lịch sử, tôi vừa tròn 12, cái tuổi “cúng ông Táo” trong dịp Tết Ất Mão, cái tuổi biết nhớ những sự việc. Ngày ấy, quê tôi thuộc vùng tạm chiếm; tầm 5 giờ chiều thì nhà ai nấy ở, 7 giờ tối nhà nhà cửa đóng then cài, ai đi đêm bị cảnh sát ngụy bắt nhốt tra hỏi, đến sáng mai mới được thả về. Tối đến thắp đèn hột vịt leo lét, cả làng chỉ có mỗi chiếc ti vi trắng đen của nhà chú Châu đầu làng, bắt sóng đài Quy Nhơn, 9 giờ tối hết chương trình...
Vùng quê tôi toàn cát và cát, con đường chính đi qua làng lúc đó chỉ trải lớp đất núi pha lẫn đá dăm. Mùa nắng, những chiếc xe quân sự GMC của Mỹ, những chiếc xe ba lua (xe tải) chạy qua bụi mịt mù, mùa mưa thì nhão nhoẹt “hầm hố lỗ hang”. Phương tiện công cộng chủ yếu là xe ngựa, cả làng chỉ vài người có xe máy.
Cả quê chỉ có chợ ga (gần ga tàu lửa) với cá biển, cá đồng, cùng vài loại rau củ quả của người dân tăng gia. Nhà nào có đám giỗ hay đám cưới thì phải đi xe ngựa lên chợ Phú Lâm hay qua chợ Dinh (chợ Tuy Hòa ngày nay) thì mới mua sắm đủ hàng hóa.
Cả quê chỉ có mỗi trường tiểu học cộng đồng 5 phòng học (lớp 1 đến lớp 5), sân trường cũng là cát. Nhiều buổi học, thầy trò phải bỏ lớp chạy ra ngoài rửa mặt và lấy khăn đắp mặt vì khói mù cay từ sân bay Đông Tác bay vào...
Sau 44 năm thống nhất đất nước, quê tôi đổi mới và phát triển. Đổi mới từng con đường, từng mái nhà, từng con hẻm, từng con người hiện hữu. Cuộc sống hồi sinh. Người dân bắt đầu vào hợp tác xã, đội sản xuất, mọi gia đình được chia ruộng, chia đất để sản xuất, được tập huấn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi. Đường làng ngày xưa lầy lội bụi mù, nay được trải nhựa rộng rãi, điện sáng thâu đêm. Chợ ga ngày cũ thành chợ khang trang...
Mỗi lần nhìn đồng ruộng dọc ngang, hàng chục kilômét kênh mương đầy ắp nước tưới cho vụ mùa xanh tốt; mỗi lần ngắm đường dây đưa dòng điện làm “Cơ khí hóa nông nghiệp - điện khí hóa nông thôn”; mỗi lần qua cầu Đà Rằng mới, cầu Hùng Vương lộng gió, trong tôi lại dạt dào cảm xúc.
44 năm, người dân quê tôi thêm một lần tự hào, trân trọng những kết quả đạt được; đối diện với khó khăn, thách thức trên đường hội nhập để giữ gìn, chắt lọc, tạo nên diện mạo mới, mà vẫn đậm đà bản sắc Việt.
BỐN ĐÀ DIỄN
