Người quen ở Hà Nội vào miền Trung, mang theo quà là cốm làng Vòng. Những hạt cốm xanh non được gói trong lá sen nên đượm hương ngan ngát, bên ngoài buộc bằng đôi cọng rơm, trông rất dân dã và cũng rất đặc biệt. Người quen bảo: Đặc sản Hà Nội đấy, cháu ạ!
Nghe nói, người làng Vòng (nay thuộc phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy, TP Hà Nội) đến với nghề làm cốm rất tình cờ, từ nghìn năm trước. Mùa thu, khi lúa trên những cánh đồng làng Vòng uốn câu thì trời trút xuống những cơn mưa to. Đê vỡ, cánh đồng bị nhấn chìm trong nước. Tiếc công sức của mình, người làng Vòng cắt những bông lúa còn non đem về rang khô để ăn dần. Và họ ngạc nhiên khi những hạt lúa non được rang lên có hương vị rất riêng, càng ăn càng thấy thú vị. Người làng Vòng bắt đầu làm cốm để ăn chơi khi mùa thu đến. Kinh nghiệm làm cốm được tích lũy từ đời này sang đời khác nên càng về sau, hạt cốm càng xanh và càng dẻo thơm.
Cầu Giấy - nơi có làng cốm nức tiếng - lại có những con đường rộng và tấp nập gần giống như TP Hồ Chí Minh, khác xa khu phố cổ mơ màng phố nhỏ, ngõ nhỏ và rợp bóng cây. Có những ban mai, từ một ngõ nhỏ ở Cầu Giấy nhìn ra đường Phạm Văn Đồng phía trước mặt, tôi mơ hồ cảm giác mình đang đứng giữa thành phố sầm uất ở phương Nam. Xe cộ trôi như nước trên đường, cảnh sát giao thông toát mồ hôi trong giờ cao điểm. Thế nhưng ở chốn đông đúc này vẫn có những không gian tĩnh lặng, gìn giữ hình bóng Hà Nội xưa, như làng Vòng - nơi cách trung tâm Hà Nội chừng 5, 6 cây số. Từ ngôi làng đó, món quà của nếp cái non được sàng sảy, đãi qua nước, rang bằng chảo gang đúc trên bếp lò đắp bằng xỉ than rồi giã đến 7 lần. Những hạt cốm màu ngọc thạch được giữ trong chiếc lá sen phảng phất hương đã trở thành món ăn tao nhã nổi tiếng của người Tràng An, trở thành quà rất đặc trưng mà người Hà Nội mang đi khắp nơi, chia sẻ niềm tự hào về quê hương xứ sở.
Trong chiếc lá sen thơm thơm, những hạt cốm màu ngọc thạch, ngòn ngọt thanh tao khơi lên bao hình ảnh. Tôi thấy hồ Tây những ngày hạ, khi sen nở ngào ngạt trên mặt hồ, đưa hương lên con đường tình nhân êm đềm liễu rủ - nơi những người yêu nhau hò hẹn. Tôi thấy những khu vườn mơ mộng trong nắng sớm ở làng hoa Quảng Bá, Nhật Tân…, nơi bao âm thanh của phố xá xôn xao chừng như vẫn chưa chạm tới chốn xanh này. Tôi thấy bãi sông Hồng trong một buổi chiều dịu dàng mây trôi, hoa bách nhật tím nao lòng khi nắng dần phai trên vòm cây lao xao gió. Dưới chân hoa, sông Hồng khẽ khàng sóng vỗ, thì thầm lời yêu thương…
Gói cốm làng Vòng, tôi giữ trong ngăn đá tủ lạnh. Sau khi lấy ra, chỉ cần để mươi phút là những hạt cốm màu ngọc thạch lại mềm và thơm. Những hạt cốm làm tôi miên man nhớ một miền thẳm xanh, xanh đến nhói lòng trong ký ức.
YÊN LAN
