Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) góp phần quan trọng trọng việc bảo vệ sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, thuốc BVTV cũng ẩn chứa nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, làm mất cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường sống.

Sử dụng thuốc BVTV quá mức, tác hại đến môi trường sinh thái  - Ảnh: N.T

MẶT TRÁI CỦA THUỐC BVTV

Thuốc BVTV có những tác động có lợi lớn đối với cây trồng nếu việc sử dụng bảo đảm bốn đúng (đúng lúc, đúng liều, đúng loại và đúng kỹ thuật) sẽ đẩy lùi được dịch hại, diệt được cỏ dại giúp cho cây trồng phát triển thuận lợi, đạt năng suất cao. Ngược lại, dùng hóa chất độc không hợp lý sẽ làm nguy hại cho cây trồng như giảm tính chống chịu của cây trồng, ảnh hưởng đến phẩm chất của nông sản (nông sản có mùi hôi, giảm trọng lượng...). Đặc biệt khi sử dụng thuốc BVTV không đúng có thể gây bộc phát các đối tượng dịch hại, làm tăng sức đề kháng, xuất hiện các đối tượng dịch hại mới... Thuốc BVTV còn để lại dư lượng, độc tố trong môi trường, trong nông sản... ảnh hưởng đến sức khỏe cho người và các loại vật nuôi, sinh vật có ích khác.

Các hóa chất BVTV ở một số trường hợp còn tồn dư trong môi trường đất và các mẫu rau đã có nhiều trường hợp bị ngộ độc do ăn thực phẩm có chứa hóa chất độc hại này, cá biệt có người bị tử vong. Hơn thế nữa, người dân tại các khu vực trồng rau có nhiều triệu chứng bệnh liên quan việc sử dụng hóa chất BVTV. Những dấu hiệu thường gặp phổ biến nhất ở những người tiếp xúc với hóa chất BVTV là đau đầu, mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, ngứa da, dễ kích thích, tê bì, kiến bò, cảm giác lợm giọng, buồn nôn… Trong cơ thể, hóa chất BVTV dễ tan trong mỡ, trong nước có thể chuyển hóa làm tăng độc tính. Các triệu chứng ngộ độc thường gặp như: nổi mẩn da, đau đầu, kích thích đến chảy nước mắt, mũi, rát họng. Khi hấp thu lượng lớn có các triệu chứng mờ mắt, chóng mặt, ra mồ hôi, suy yếu, ói mửa, đau bụng, tiêu chảy, bồn chồn, cáu kỉnh, da phồng dộp, co giật, lắc lư và mất nhận thức.

NHỮNG SỰ CỐ DO THUỐC BVTV GÂY RA

Thời gian qua, tại Kho thuốc BVTV của Công ty Cổ phần Vina Cà phê Sơn Thành có nhiều chai thuốc trừ sâu bị vỡ, tràn thuốc ra mặt đất nhưng không được xử lý. Vị trí hố chôn lấp thuốc trừ sâu nằm cách giếng nước của Trường cấp 2-3 Sơn Thành chừng 100m và cách trường tiểu học chừng 200m, lại nằm trên đỉnh đồi, trong khi khu dân cư nằm dọc theo triền đồi. Người dân đang lo lắng thuốc trừ sâu vùi chôn lâu năm bị thấm vào đất sẽ có khả năng ngấm vào mạch nước ngầm gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.

Còn theo phản ánh của người dân thôn Liên Thạch, xã Hòa Phú (Tây Hòa), nhiều giếng nước ở địa phương này có hiện tượng thay đổi mùi, vị khác thường so với trước đây. Đó là những hộ dân này sống gần khu vực kho chứa vật tư nông nghiệp của HTX Hòa Phú 2 trước đây. Ông Huỳnh Minh Chánh có giếng nước cách khu vực kho vật tư nông nghiệp chừng 30m, cho biết: “Khi phá bỏ kho chứa, chúng tôi nhìn thấy rất nhiều chai thuốc trừ sâu bị vỡ, chảy tràn lan vào đất. Sau đó vài năm, giếng nước của tôi bắt đầu có mùi hôi của thuốc trừ sâu và nước có vị chát”. Các giếng nước của ba hộ dân khác trong khu vực này cũng nghi bị nhiễm thuốc trừ sâu.

Năm 2006, nông dân xã An Hiệp (Tuy An) trồng khoảng 40 ha đậu bắp xuất khẩu do Công ty TNHH Nông sản Hồng Hà đầu tư giống, vật tư, hướng dẫn kỹ thuật và hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản phẩm sau thu hoạch. Tuy nhiên, đến thời  kỳ thu hoạch nhưng sản phẩm không được công ty thu mua. Nguyên nhân là do trong quá trình sản xuất, nhiều nông dân phun thuốc trừ sâu quá mức, thậm chí có hộ phun thuốc trừ sâu gần với ngày thu hoạch, gây ra dư lượng trên đậu bắp vượt mức cho phép từ 5-20 lần, không đảm bảo các tiêu chuẩn để xuất khẩu.

NGĂN CHẶN TÁC HẠI CỦA THUỐC BVTV

Để ngăn ngừa, hạn chế việc tiếp xúc ngày càng nhiều các hóa chất độc hại ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng, đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa người sản xuất liên quan đến hóa chất, các cơ quan chức năng quản lý an toàn hóa chất và người dân sử dụng các sản phẩm hóa chất.

Đối với các nhà phân phối thuốc, thuốc bảo vệ thực vật sẽ cần lưu ý hơn về các danh mục hóa chất hạn chế, cấm sử dụng hiện hành. Theo quy định, một trong những tiêu chuẩn cửa hàng kinh doanh thuốc BVTV ở khu vực thành phố, thị trấn phải tuân thủ là “cửa hàng không gây ô nhiễm cho môi trường xung quanh; xa trường học, bệnh viện, chợ và nơi tập trung đông người ít nhất khoảng 200m”. Tuy nhiên, nhiều cửa hàng kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn TP Tuy Hòa và các thị trấn ở Phú Yên chưa thực hiện đúng quy định này.

Đối với người sử dụng thì việc an toàn vệ sinh trong lao động và bảo quản hóa chất là vấn đề trọng tâm. Không nên chọn những sản phẩm không rõ nguồn gốc, thông tin không rõ ràng, từ các nhà sản xuất không có uy tín. Những nhà sản xuất như vậy khó có điều kiện để thử nghiệm sản phẩm, không có dịch vụ hậu mãi, không có trách nhiệm cao với khách hàng. Sản phẩm không có nguồn gốc cũng khó có thể đảm bảo cũng như kiểm soát được chất lượng.

Nhà nước cần tăng cường công tác kiểm soát hóa chất của lưu thông trên thị trường nhất là những hóa chất không nhãn mác, mua bán trôi nổi trên thị trường, nhất là những cơ sở kinh doanh những hóa chất nhạy cảm với môi trường, xử phạt nghiêm minh các cơ sở vi phạm. Cần có các buổi tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật sản xuất sạch hơn, nguyên tắc sử dụng thuốc, tuyên truyền cho nhân dân thấy rõ tầm quan trọng của công tác vệ sinh an toàn lao động, sự nguy hiểm của các hóa chất đối với môi trường và sức khỏe của cộng đồng, từ đó từng bước thay đổi dần các thói quen không tốt trong quá trình tiếp xúc cũng như sử dụng hóa chất.

NGUYÊN TRƯỜNG