Đại hội Liên minh HTX tỉnh Phú Yên lần thứ VI nhiệm kỳ 2020-2025 thành công, mở ra một chặng đường mới cho kinh tế tập thể (KTTT) tỉnh. Báo Phú Yên phỏng vấn ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh xoay quanh vấn đề này.

* Nhiệm kỳ qua, KTTT tỉnh ghi nhận những kết quả nổi bật có tính nền tảng dự báo sẽ tạo đà để thành phần kinh tế này phát triển thời gian tới. Ông có thể chia sẻ kinh nghiệm để KTTT vừa phát huy những thành tích đạt được vừa chinh phục thử thách phía trước?

- KTTT cũng như các thành phần kinh tế khác luôn vận động không ngừng để tồn tại trong nền kinh tế thị trường. Giai đoạn 2017-2020, lần đầu tiên KTTT tỉnh có HTX hoạt động ở phạm vi cấp tỉnh, cũng lần đầu tiên sản phẩm của HTX đứng ngang hàng với các sản phẩm thương mại của các thành phần kinh tế khác…

Từ thực tế hoạt động của các HTX, cho thấy muốn thúc đẩy KTTT phát triển, trước hết cần bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo và những chương trình hành động của Liên minh HTX Việt Nam, của Tỉnh ủy và UBND tỉnh. Điều này giúp các HTX có phương hướng hoạt động sát với sự vận động chung nằm trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, của đất nước. Từ đây, các HTX tận dụng được sự hỗ trợ về vốn, định hướng cũng như tăng khả năng kết nối.

Thứ hai là đầu tư có trọng điểm kết hợp với yếu chỗ nào kiện toàn chỗ đó. Không đầu tư dàn trải mà tập trung xây dựng các mô hình điểm thành công để khuyến khích các HTX khác làm theo. Cũng không kiện toàn theo hướng hỗ trợ 100% mà chỉ vực dậy những khâu yếu, giải quyết những vấn đề nút thắt có tính nhiệm kỳ do hoàn cảnh hoặc cơ chế chính sách ở thời điểm đó để lại.

Thứ ba là khuyến khích năng lực nội tại của chính các HTX với phương châm tự lực không ỷ vào bao cấp hay các chính sách hỗ trợ. Chính quyền các cấp, các đơn vị và Liên minh chỉ làm cầu nối thu hút đầu tư, tìm vốn vay và chuyển giao khoa học kỹ thuật. Các HTX muốn vươn lên, duy trì sự tồn tại và phát triển buộc phải nâng cao năng lực để đủ sức cạnh tranh với tư nhân trong cung ứng hàng hóa và dịch vụ, đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp về chất lượng sản phẩm cũng như đủ các điều kiện để thụ hưởng các chính sách ưu đãi.

Thứ tư là khuyến khích thành lập HTX kiểu mới, nhất là những HTX có quy mô toàn huyện, toàn tỉnh. HTX mới ra đời không bị ràng buộc bởi những mâu thuẫn cũ về vốn góp, chia lợi nhuận, nợ tồn đọng… nên ngay lập tức bắt kịp xu hướng thị trường, chuẩn bị sẵn nguồn nhân lực, vốn, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị kỹ thuật cần thiết để hoạt động ổn định. Những HTX quy mô lớn giải quyết được hạn chế lâu nay của các HTX truyền thống về phạm vi hoạt động; linh hoạt hơn trong việc thu hút thành viên và tăng khả năng giao thương.

Ông Lê Thanh Lam

* Bản chất cốt lõi của KTTT nằm ở vai trò “bà đỡ” cho kinh tế hộ. Ở mỗi giai đoạn, vai trò này lại thay đổi để phù hợp. Vậy theo ông, trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng như hiện nay, những hoạt động nào của KTTT thể hiện rõ nhất vai trò này?

- Thay đổi lớn nhất của KTTT hiện nay so với trước kia nằm ở mấy chữ: xóa bỏ bao cấp, tự lực cánh sinh. Nhưng dù ở giai đoạn nào, lợi ích của HTX vẫn gắn chặt với lợi ích thành viên nên vai trò bà đỡ vừa là trách nhiệm vừa là quyền lợi của HTX. Không còn phân chia thành quả sản xuất theo công điểm, ngày nay vai trò bà đỡ của HTX nằm ở hoạt động hỗ trợ sản xuất, tạo việc làm cho lao động nông thôn và tăng thu nhập cho thành viên.

Trong đó, HTX hỗ trợ sản xuất thông qua quản lý thời vụ, đưa giống mới, cơ giới hóa và kỹ thuật tiên tiến vào đồng ruộng để có năng suất cao, chi phí giảm. HTX không hưởng lợi từ hoạt động trên mà tạo doanh thu từ kinh doanh dịch vụ và cũng từ dịch vụ kinh doanh tạo việc làm cho lao động nông thôn. HTX tăng thu nhập cho thành viên thông qua lợi tức chia lãi vốn góp, bao tiêu sản phẩm…

Quan hệ của HTX và thành viên không phải là quan hệ phụ thuộc mà là quan hệ hợp tác cùng có lợi. Hộ cá thể khó tự tồn tại trên thị trường nên cần HTX đứng ra tập hợp cùng sản xuất, tạo ra các sản phẩm thương mại đáp ứng nhu cầu khách hàng. Ngược lại, HTX cần thành viên như một khách hàng khi thành viên sử dụng dịch vụ của HTX, như một đối tác khi thành viên góp vốn cho HTX hoạt động…

* Thưa ông, đứng trước những biến động như dịch bệnh, thiên tai, nhiều doanh nghiệp lâu năm còn khó trụ vững, trong khi các HTX chỉ mới tham gia thị trường. Hệ thống Liên minh HTX tỉnh có lường trước những khó khăn và đưa ra giải pháp gì?

- Khó khăn và cũng là thử thách với các HTX ở giai đoạn mới này chính là hiện đại hóa trang thiết bị chế biến, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng hợp tác tạo thị trường tiêu thụ bền vững. Trên thực tế, việc mua sắm trang thiết bị tại nhiều HTX còn phụ thuộc vào vốn hỗ trợ, còn nguồn vốn tự có của HTX chỉ đủ cho bảo dưỡng và trả lương vận hành nên việc nâng cấp để tự động hóa hướng tới công nghệ hiện đại với HTX còn khó khăn. Mà chế biến không có công nghệ thì sản phẩm rất khó bắt kịp xu hướng thị trường.

Cùng với đó, hợp tác thương mại của các HTX mới chỉ dừng lại qua các kênh hội chợ xúc tiến, du lịch giới thiệu đặc sản địa phương… Bản thân nhiều HTX chưa xây dựng được mối hàng truyền thống, chưa tự tìm được thị trường của riêng mình. Đây sẽ là bất lợi khi các HTX gặp phải biến động trên thị trường, như đại dịch COVID-19 vừa qua.

Giải pháp tốt nhất cho các HTX chính là tiến chắc, đi từng bước theo năng lực nội tại trên cơ sở nhu cầu và khả năng của thành viên. Bởi vì khách hàng tiềm năng của HTX chính là thành viên và quyết định sự tồn tại hay phát triển HTX như thế nào cũng do thành viên quyết định. Lực lượng thành viên phụ thuộc vào quy mô hoạt động của HTX nên quy mô hoạt động rộng tới đâu thì thị trường truyền thống của HTX mở ra tới đó.

* 5 năm nữa, KTTT tỉnh sẽ như thế nào thông qua những chỉ tiêu cụ thể mà Liên minh HTX tỉnh đã xây dựng?

- Với phương châm tiến chắc, chúng tôi đặt mục tiêu, đến năm 2025, doanh thu bình quân mỗi HTX từ 6-7 tỉ đồng/năm và lợi nhuận sau thuế 250 triệu đồng/HTX/năm; 75% hoạt động khá giỏi, trên 90% HTX hoạt động có hiệu quả, không có HTX yếu; giải quyết việc làm khoảng 10% lao động khu vực nông thôn; đóng góp 35% vào phát triển kinh tế hộ thành viên và đáp ứng 95% nhu cầu dịch vụ cho thành viên; 100% cán bộ HTX có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trong đó trình độ đại học, cao đẳng chiếm trên 50% và 90% giám đốc có trình độ đại học, cao đẳng; hàng năm xây dựng 10-12 mô hình HTX; 7-10 tổ hợp tác hoạt động sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị ứng dụng công nghệ cao...

* Xin cảm ơn ông!

BẠCH VÂN (thực hiện)