Nhà khảo cổ học chuyên nghiên cứu về lịch sử tiến hoá của loài người - Zeresenay Alemseged luôn khoe rằng mình có hai đứa con: một cậu con trai do chính ông sinh ra và đang được chăm sóc trong vòng tay mẹ tại ngôi nhà gỗ ấm cúng ở Addis Ababa, thủ đô Ethiopia. Người còn lại là một bé gái lên ba Dikika, một đứa con đã trải qua 3,3 triệu năm được bao phủ trong lớp sa thạch mà ông và nhóm nghiên cứu của mình đã phát hiện được tại dòng sông Awash của thung lũng Rift, một vùng đất xa xôi hẻo lánh của Ethiopia.

Cho đến nay, tất cả các hoá thạch của đứa trẻ cổ đại này có thể gói gọn trong một cái tã của em bé sơ sinh. Tuy bé xíu, cái gói xương ấy chứa đựng các bằng chứng chứng minh cho những bước tiến hoá của loài người. Như chúng ta và tổ tiên của chúng ta đã từng được biết: thuở sơ khai bắt đầu từ rất xa xưa, sự tiến hoá của loài người dựa trên sự phát triển của bộ não mà dấu hiệu đầu tiên là sự thay đổi kích thước lớn dần. Trong ảnh: Bé gái lên ba Dikika sống cách nay 3 triệu năm qua tái tạo lại từ nghiên cứu hộp sọ và di cốt.

Dấu tích trận chiến xưa nhất thế giới

Cách các khu vực giao tranh ở Iraq vài km, giới khảo cổ phát hiện dấu tích một trận chiến đã tiêu hủy cả một thành cổ thuộc Mesopotamia (Đông Bắc Syria) vào năm 3.500 trước Công nguyên. Giữa đống gạch đổ nát là hàng trăm viên đạn bằng đất sét dùng làm vũ khí.

Cuộc khai quật đã bắt đầu từ năm 1999 ở phía Bắc Syria nhưng các nhà khảo cổ chỉ mới thu thập được chứng cứ về một cuộc chiến dàn trận diễn ra tại khu vực này.

Giữa các bức tường bị sập, những tòa nhà bị thiêu rụi, Clemens Reichel tại Đại học Chicago (Mỹ) và cộng sự đã phát hiện dấu vết về sự kháng cự của cư dân ở Hamoukar. Họ đặc biệt tìm thấy một gian phòng với những viên đạn bằng đất sét được xếp xung quanh một chậu ngâm, cho thấy các cư dân bị tấn công đang cố chống chọi. Người ta còn tìm thấy khoảng 12 ngôi mộ chứa xương người, có thể đây là nạn nhân trong cuộc chiến này.

Theo các nhà khảo cổ thuộc Đại học Chicago (Mỹ) và ngành cổ vật Syria, những kẻ tấn công thành cổ nhất thế giới này có thể đến từ miền Nam Iraq, chiếc nôi của nền văn hóa Uruk. Họ đã kết thúc nền độc lập của thành Hamoukar.

Các đợt khai quật trên đã chứng minh thành Hamoukar có thể được xây từ đá vỏ chai (obsidienne), một loại nham thạch núi lửa tương tự như thủy tinh. Loại đá này nguồn gốc từ vùng Anatolie nhưng được chế biến tại Hamoukar. Các nhà nghiên cứu khẳng định nghề thủ công này đã tồn tại trước ở thành cổ này. Các dấu tích của đồng tiết lộ về sau thành phố đã chuyển sang một nghề thủ công khác.

Sao lùn trắng xé nát một hành tinh

Các ngôi sao như Mặt trời sẽ phồng lên thành quả cầu khổng lồ đỏ rực, gọi là sao khổng lồ đỏ, khi chúng già đi. Sau đó, những lớp vật chất ở phía trên sẽ dần tách ra, chỉ còn lại lõi, khi đó chúng được gọi là sao lùn trắng (White Dwarf). Mới đây, các nhà thiên văn thuộc ĐH Warwick (Anh) đã nhìn thấy hiện tượng một hành tinh nhỏ do di chuyển tới quá gần sao lùn trắng nên đã bị xé toạc thành nhiều mảnh và biến mất. Người ta cho rằng phát hiện này giúp các nhà khoa học hiểu hơn về giai đoạn cuối của một hệ hành tinh.

Q.THANH (tổng hợp)