Hoạt động khoa học công nghệ (KHCN) trong nhân dân bắt nguồn từ nhu cầu thực tiễn cuộc sống. Hoạt động này có ý nghĩa to lớn trong việc đưa KHCN vào đời sống và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo ra năng suất lao động ngày càng cao. Tuy nhiên, vẫn còn không ít khó khăn trong việc tiếp nhận, ứng dụng tiến bộ KHCN trong nhân dân.

Máy bơm nước dựa vào sức gió do anh Phạm Mã Nhi ở phường 6 (TP Tuy Hòa) chế tạo – Ảnh: MINH NGUYỆT

NHÂN DÂN SÁNG TẠO, ỨNG DỤNG KHCN

Gần đây, dịch vụ cho thuê những chiếc xích lô có kích cỡ nhỏ ở Quảng trường 1 Tháng 4 (phường 7, TP Tuy Hòa) đã thu hút nhiều khách hàng “nhí”. Vẫn chỉ là đạp xe nhưng được chở bạn ngồi trước như người lớn đi xích lô  khiến các em thiếu nhi rất háo hức. Người sáng tạo ra chiếc xích lô mi ni này là anh Nguyễn Bá Chính ở phường 2 (TP Tuy Hòa). Sáng kiến tạo ra xe xích lô dành cho thiếu nhi được anh Chính thực hiện cách đây mấy năm tại Gia Lai và nay tiếp tục thực hiện ở Phú Yên. Chưa phải là một công trình khoa học to lớn nhưng sản phẩm do anh tạo ra góp phần tăng thu nhập cho gia đình.

Những chiếc máy cắt sắn, rang cà phê, bơm nước bằng sức gió... được tạo ra bởi những người không có bằng cấp chuyên môn, học hàm, học vị cao ở Phú Yên trong những năm gần đây cũng đã mang lại hiệu quảû thiết thực trong sản xuất.

Bên cạnh sự mày mò sáng tạo, người dân cũng đã chú trọng ứng dụng KHCN vào sản xuất như sạ thưa, sạ hàng góp phần tiết kiệm chi phí và tăng thu nhập. Kỹ thuật nuôi thủy sản thâm canh tiến bộ được nhân dân ứng dụng rộng rãi với các phương tiện như đập nước, sục khí đáy; quy trình công nghệ chăm sóc cho năng suất cao, sử dụng chế phẩm sinh học để điều chỉnh môi trường nuôi... đã giúp nhân dân vùng ven biển phát huy thế mạnh, tạo ra những nghề mới có hiệu quả.

Nhân dân còn tận dụng các loại lương thực, thực phẩm và khoáng sản sẵn có ở địa phương để chế biến một số sản phẩm như thức ăn cho tôm, phân bón cải tạo ao đìa nuôi tôm. Họ cũng đã ứng dụng rộng rãi các kết quả nghiên cứu KHCN như hầm bioga, bếp đun cải tiến, bếp than tổ ong...

ĐỂ NGƯỜI DÂN SAY MÊ HƠN

Dù đã có những sản phẩm ứng  tốt trong sản xuất được tạo ra từ nhân dân nhưng việc ứng dụng vẫn còn hạn chế. Theo các “nhà khoa học chân đất”, sản phẩm họ chế tạo ra bằng trí tuệ, công sức cùng với thời gian, tiền của gom góp từ gia đình nên giá thành không thể rẻ hơn được. Do vậy, nhiều sản phẩm nghiên cứu, ứng dụng KHCN chưa được đưa ra thị trường và chưa được ứng dụng rộng rãi.

Ông Lê Thanh Phương, Trưởng Phòng Khoa học Công nghệ và Sở hữu trí tuệ (Sở Khoa học - Công nghệ Phú Yên) cho biết: “Nhà nước hiện chưa có cơ chế khuyến khích hoạt động sáng tạo trong ứng dụng KHCN. Bên cạnh đó, hệ thống tư vấn và dịch vụ KHCN ở địa phương còn yếu, các cơ quan nghiên cứu và chuyển giao còn ít, năng lực còn hạn chế và hoạt động chưa rộng khắp. Đầu ra cho sản phẩm nghiên cứu KHCN gặp nhiều khó khăn khi nhân rộng. Sự phối hợp của 4 nhà: Nhà nước – nhà khoa học – nhà doanh nghiệp – nhà nông để đảm bảo cho quá trình ứng dụng và chuyển giao KHCN trong nhân dân chưa có”.

Theo ông Lê Thanh Phương, Nhà nước cần chú trọng đầu tư cho chủ thể ứng dụng KHCN bao gồm cả vốn, điều kiện ứng dụng và triển khai ở cơ sở nhằm đưa nhanh tiến bộ KHCN vào cuộc sống. Bên cạnh đó, Nhà nước hỗ trợ năng lực tiếp cận KHCN bằng tri thức và thông tin KHCN; tăng cường đầu tư cho con người có năng lực tiếp cận cao hơn với KHCN, trong đó hệ thống giáo dục đóng vai trò quyết định. Kích thích nhu cầu nghiên cứu, ứng dụng và cải tiến kỹ thuật của nhân dân thông qua các chương trình lồng ghép giữa các ngành; khuyến khích người có tài, khuyến khích sáng tạo.

Nhà nước cũng cần hoàn thiện hệ thống hỗ trợ nhân dân nghiên cứu, triển khai và ứng dụng tiến bộ KHCN như các cơ quan nghiên cứu, triển khai, truyền thông, tư vấn KHCN. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng xây dựng cơ chế phối hợp “4 nhà” nhằm tạo sự chuyển động mạnh mẽ. Hệ thống các câu lạc bộ, các hội đoàn thể cũng cần được xây dựng để hỗ trợ chuyển giao tiến bộ KHCN trong nhân dân. Các phong trào thi đua tìm tòi, ứng dụng tiến bộ khoa học và kỹ thuật trong sản xuất cần được đẩy mạnh. Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ cho cá nhân có mô hình ứng dụng tốt cần được nhân rộng, khuyến khích người dân tìm tòi, học hỏi và ứng dụng thành công KHCN trong cuộc sống. Các công tác cần được tăng cường là tư vấn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho nông dân, xây dựng các mô hình ứng dụng tiến bộ KHKT ở nông thôn và miền núi.

MINH NGUYỆT