LTS: Phú Yên hiện có khoảng 25 cơ sở chế biến nhân hạt điều với tổng sản lượng bình quân đạt 70.000 tấn nguyên liệu điều thô/năm. Cùng với việc tăng sản lượng hạt điều, tình trạng ô nhiễm nguồn nước, không khí, chất thải rắn... cũng tăng theo. Để ngành sản xuất hạt điều ở Phú Yên phát triển mạnh và bền vững, cần tìm hiểu, nghiên cứu và đưa ra các giải pháp bảo vệ môi trường thích hợp. Tại hội thảo “Xây dựng và thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, bản cam kết tác động môi trường” vừa được tổ chức tại Phú Yên, Th.S Nguyễn Phú Bảo (Viện Kỹ thuật nhiệt đới và bảo vệ môi trường) đã đề cập đến vấn đề này.
 |
|
Công nhân PYGEMACO bóc vỏ hạt điều tại cơ sở xã Hòa Quang |
NGUỒN GÂY Ô NHIỄM
Công nghệ sản xuất để tạo nhân hạt điều từ hạt điều thô được áp dụng chính hiện nay là công nghệ chao dầu hoặc hấp. Phương pháp chao dầu được ứng dụng nhiều ở các nhà máy vì hạt sau sản xuất có chất lượng cao và được thị trường ưa chuộng nhiều hơn. Tuy nhiên, phương pháp chao dầu có nhược điểm là gây ô nhiễm môi trường nhiều hơn, đặc biệt là môi trường không khí.
Ở phương pháp chao dầu, ô nhiễm môi trường là do khí thải và nước thải. Khí thải chính là khói bụi, hợp chất hữu cơ cháy không hoàn toàn từ lò đốt hơi và từ chảo chao. Trong quá trình ngâm ẩm trước khi chao dầu, lượng nước thải ra trung bình của một nhà máy chế biến hạt điều công suất 35 tấn/ngày là khoảng 3 – 5m3/ngày. Do chỉ tiếp xúc với vỏ ngoài của hạt điều nên nước thải sản xuất chỉ chứa chất rắn lơ lửng (đất cát) và một phần dầu vỏ hạt điều. Ngoài ra, một lượng nước nhỏ (30 lít/giờ) nước thải phát sinh từ cửa buồng đốt hạt điều thô có chứa dầu điều và tro. Loại nước thải này có lưu lượng ít nhưng nồng độ các chất ô nhiễm rất cao.
Ở phương pháp hấp, ô nhiễm môi trường do khí thải và chất rắn gây ra. Công nghệ hấp bằng nhiệt hơi nước sử dụng hệ thống lò hơi với nhiên liệu chủ yếu là than đá. Trong trường hợp công suất chế biến trung bình 30 – 35 tấn/ngày thì 1 lò hơi sử dụng khoảng 2 tấn nguyên liệu, mức tiêu hao nhiên liệu của lò hơi là 300kg/giờ đối với than antraxit. Tại công đoạn hấp sản phẩm, lượng nước thải phát sinh chủ yếu là nước ngưng tụ từ hơi lò hơi và nước hấp hạt điều. Trong hai nguồn thải này thì nguồn nước thải hấp hạt điều có mức độ ô nhiễm cao nhất. Nếu không có biện pháp xử lý triệt để thì sẽ gây tác động tiêu cực đến nguồn tiếp nhận.
Trong quá trình sản xuất hạt điều, khối lượng chất thải rắn (sinh ra chủ yếu từ vỏ hạt) là rất lớn. Ở Phú Yên, đa số chất thải vỏ hạt điều được các nhà máy dùng làm nguồn nguyên liệu đốt cho các lò chao, sấy hoặc bán cho các lò gạch làm nguyên liệu đốt. Kết quả nghiên cứu từ các nhà máy cho thấy, hàm lượng tro trung bình của vỏ hạt điều sau đốt chiếm khoảng 6,5%. Như vậy, lượng chất thải phát sinh hằng ngày rất lớn, là nguyên nhân tiềm tàng gây ô nhiễm môi trường vì hiện nay tỉnh chưa có quyết định cấm đốt các loại nguyên liệu này.
Có thể thấy rằng mức độ ô nhiễm do nước thải và chất thải rắn của ngành chế biến hạt điều gây ra ở Phú Yên là khá cao. Ô nhiễm nhất vẫn là khí thải, trong đó đặc trưng nhất vẫn là mùi hôi.
CÁC GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU
Đối với công nghệ chao, công nghệ xử lý gồm các công đoạn sau: Nhiên liệu được cấp vào lò theo chế độ liên tục bằng thiết bị cấp nhiên liệu, tốc độ cấp liệu điều chỉnh vỏ cấp bằng mô tơ; hơi phát sinh được đưa vào buồng đốt để phân hủy nhiệt thành khí cácbonic và hơi nước bằng quạt ly tâm trung áp; khí thải ra khỏi buồng đốt đi vào thiết bị tách bị thô; khói và bụi tinh được tăng cường cột áp nhờ quạt ly tâm đi vào cụm cyclon ướt. Khói bụi tách ra cùng nước đi vào hooper và thải ra ngoài nhờ bơm đầy; khí sạch chứa hạt nước từ cyclon qua thiết bị tách nước và thải vào không khí qua ống khói. Phần hơi (khói) từ chảo chao được đưa vào buồng đốt, lượng còn lại được hút bằng quạt ly tâm thông qua chụp hút, sau đó được đưa vào tháo ngưng tụ với tác nhân ngưng tụ là nước ở nhiệt độ thường. Khí đã tách hơi dầu hoặc mùi hôi được thải vào ống thải hơi đi vào không khí. Nước làm nguội khí trong tháp ngưng tụ được tuần hoàn nhờ bơm phun trên giàn làm nguội kiểu tháp mưa.
Giảm thiểu sự bay hơi từ hệ thống hấp: Kiểm tra lại toàn bộ các “gioan” bịt các đầu hệ thống hấp, đảm bảo kín tối đa nhằm hạn chế sự phát tán hơi hấp hạt điều vào môi trường xung quanh; vận hành lò hơi đúng chế độ nhằm đảm bảo sự cân bằng áp suất trong hệ thống hấp, tránh hiện tượng “xì hơi” để giảm tối đa lượng hơi hấp hạt điều thoát ra ngoài; tạo áp suất âm tại các đầu xả hạt điều của hệ thống hấp bằng cách bố trí quạt hút có công suất phù hợp.
Nguồn nước thải chính có mức ô nhiễm cao trong chế biến hạt điều là nước ngưng tụ hơi hấp hạt điều (công nghệ hấp) và nước ngưng tụ lò đốt (công nghệ chao). Loại nước thải này không thể xử lý ngay bằng phương pháp sinh học thông thường mà sẽ xử lý bằng bể phân hủy kỵ khí có nhiệm vụ làm ổn định lưu lượng, xử lý một phần chất hữu cơ có trong nước thải và tạo chế độ làm việc ổn định cho các công trình xử lý phía sau, tránh hiện tượng quá tải. Tiếp sau đó, nước thải từ bể phân hủy kỵ khí được bơm lên bể lọc sinh học kỵ khí có lớp vật liệu ngập nước; bể lọc sinh học kỵ khí được sử dụng để giảm hàm lượng chất hữu cơ trong nước thải. Sự phân hủy kỵ khí sinh học có thành phần chủ yếu là khí metan. Cuối cùng, nước thải tiếp tục được dẫn đến hệ thống xử lý nước thải tập trung.
TH.S NGUYỄN PHÚ BẢO
Viện Kỹ thuật nhiệt đới và bảo vệ môi trường
