Luật Giáo dục đại học sửa đổi được Quốc hội thông qua đã tạo cơ chế mở rộng quyền tự chủ cho các trường, như được tự chủ trong việc mở ngành, sử dụng phương thức xét tuyển phù hợp với điều kiện của nhà trường. Như vậy, cùng với việc thực hiện 3 công khai (về đội ngũ giảng viên, điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo, công khai về tài chính, học phí…) của các trường, thí sinh sẽ có cơ sở trong việc chọn ngành, chọn trường.

Thông tin cần thiết cho người học

Từ năm 2018 đến nay, Bộ GD-ĐT trao quyền tự chủ cho các trường trong công tác tuyển sinh, gồm tự xác định chỉ tiêu (qua 2 tiêu chí đội ngũ giảng viên, diện tích sàn xây dựng), công khai đề án tuyển sinh trên website và Cổng thông tin Tuyển sinh của Bộ GD- ĐT.

Việc công khai, minh bạch của các trường sẽ giúp thí sinh hiểu rõ hơn về ngành nghề, học phí, hiệu quả đào tạo… của từng ngành nghề trước khi các em tham gia xét tuyển.

PGS.TS Đỗ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh, cho hay: Trước khi mở một ngành mới, các trường phải chuẩn bị rất lâu, ít nhất có sự chuẩn bị từ trước đó 3 năm. Chẳng hạn như năm 2020, lần đầu tiên trường tuyển sinh các ngành Hệ thống nhúng và IoT, Kiến trúc nội thất nhưng hiệu quả tuyển sinh rất cao.

Để có được kết quả này, trong quá trình công bố đề án tuyển sinh, nhà trường cung cấp đầy đủ các thông tin cơ bản về: Trường, ngành đào tạo; điều kiện bảo đảm chất lượng đào tạo của trường (cơ sở vật chất, giảng viên, hợp tác với doanh nghiệp...). Đặc biệt, với các trường tự chủ, học phí là điều thí sinh rất quan tâm nên trường cũng công bố chi tiết học phí để thí sinh cân nhắc.

Việc các trường mở những ngành mới, thu hút được thí sinh nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực thị trường lao động trong tương lai, cũng như đón đầu xu thế nhân lực phục vụ cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là một tín hiệu tốt, thể hiện vai trò tự chủ linh hoạt của các trường.

Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy có không ít trường khi công bố đề án tuyển vẫn chưa có đề án tuyển sinh chi tiết ngoài thông tin về ngành nghề, các phương thức tuyển sinh, các chương trình đào tạo.

Đặc biệt một trong những nội dung quan trọng của đề án là danh sách giảng viên cơ hữu không được nhiều trường kê khai chi tiết. Điều này đã dẫn đến tình trạng một số thí sinh sau khi trúng tuyển không thể nhập học vì học phí cao… như đã xảy ra trong các năm 2019, 2020 đối với một số trường.

Yêu cầu bắt buộc

ThS Nguyễn Vân Trạm, Trưởng Phòng Quản lý đào tạo, Trường đại học Xây dựng Miền Trung, cho biết: “Để đảm bảo công khai, minh bạch và công bằng trong tuyển sinh, nhà trường luôn công khai đề án tuyển sinh hàng năm của trường.

Thí sinh chỉ cần vào website của trường là có ngay mục 3 công khai và đề án tuyển sinh của trường”. Ngược lại có không ít trường lại bỏ lửng công tác 3 công khai (về đội ngũ giảng viên, điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo, công khai về tài chính, học phí…), đây là điều thí sinh cần phải lưu ý trong quá trình chọn ngành, chọn trường.

Trong khi theo TS Hoàng Ngọc Vinh, thành viên Tổ tư vấn của Ủy ban Quốc gia đổi mới GD-ĐT giai đoạn 2016-2021, công khai là yêu cầu bắt buộc đối với cơ sở đào tạo để đảm bảo sự minh bạch về tuyển sinh cũng như chất lượng đào tạo. Người học nhìn vào đó biết lựa chọn trường và ngành học để góp phần giảm thiểu rủi ro trong quá trình học tại cơ sở đó.

Quy định bắt buộc là vậy, song trên thực tế tuyển sinh từ các năm qua cho thấy việc thực hiện quy chế công khai, minh bạch ở nhiều trường còn mang tính hình thức.

Theo nhìn nhận của các đại biểu là chuyên gia giáo dục, lãnh đạo các trường đại học tại chương trình tọa đàm khoa học “Đổi mới tư duy để phát triển giáo dục đại học Việt Nam” vừa diễn ra tại Phú Yên, trong thời gian qua, một số cơ sở đào tạo tổ chức triển khai công tác tuyển sinh trình độ đại học không thông báo tuyển sinh rõ ràng, tổ chức tuyển sinh chưa đảm bảo đúng quy trình và quy định hiện hành… đã gây hiểu sai và bức xúc đối với thí sinh, phụ huynh.

Trong khi theo quy định, các trường được tự chủ xác định chỉ tiêu tuyển sinh nhưng phải thỏa mãn các tiêu chí, như: có chương trình đào tạo đã được công nhận đạt chuẩn kiểm định chất lượng theo quy định hiện hành; tỉ lệ việc làm của sinh viên tốt nghiệp chương trình đào tạo của năm trước liền kề đạt từ 90% trở lên; trong 5 năm liền trước đó, không vi phạm quy định về đối tượng, điều kiện, chỉ tiêu tuyển sinh; có nghị quyết thông qua chủ trương xác định chỉ tiêu tuyển sinh của hội đồng trường.

Việc tự chủ này phải đi kèm cơ chế cam kết về chất lượng của chương trình đào tạo và nhu cầu xã hội đối với ngành đào tạo, phải công bố trong đề án tuyển sinh và phải chịu trách nhiệm giải trình trước xã hội cùng cơ quan có thẩm quyền.

THÚY HẰNG