Cách đây 85 năm, ngày 28/3/1935, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ I họp tại Ma Cao (Trung Quốc) đã ra Nghị quyết về Đội Tự vệ. Đây là nghị quyết đầu tiên của Đảng về tổ chức, chỉ đạo xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ (DQTV), khởi đầu của tư tưởng vũ trang toàn dân và tư tưởng chiến tranh nhân dân với phong trào toàn dân đánh giặc. Từ đó, ngày 28/3 hàng năm trở thành Ngày truyền thống lực lượng DQTV Việt Nam.

DQTV là lực lượng vũ trang (LLVT) quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác, kế thừa truyền thống “ngụ binh ư nông” của ông cha ta. Đây là bộ phận của LLVT đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự quan tâm, điều hành của Chính phủ và UBND các cấp, sự chỉ đạo, chỉ huy thống nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và sự chỉ đạo, chỉ huy trực tiếp của cơ quan quân sự địa phương. Từ các đội Tự vệ công nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng, đến tháng 8/1945, lực lượng DQTV trong cả nước đã phát triển lên tới hàng chục ngàn người cùng với Giải phóng quân và toàn dân thực hiện thắng lợi cuộc tổng khởi nghĩa, giành chính quyền về tay nhân dân, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) ra đời.

Anh hùng trong chiến đấu

Tại tỉnh ta, tháng 4/1945, Trung đội Tự vệ của TX Tuy Hòa, tiếp đến là Trung đội Tự vệ của Nhà máy đường Đồng Bò - những hạt giống đầu tiên của LLVT Phú Yên được thành lập và tiếp tục phát triển. Từ ngày 18-25/8/1945, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy cùng sự hỗ trợ đắc lực của lực lượng tự vệ, nhân dân khắp nơi trong tỉnh đã vùng lên mạnh mẽ, quật đổ bộ máy chính quyền tay sai phát xít Nhật tại huyện lỵ Sông Cầu, góp phần cùng cả nước hoàn thành thắng lợi cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân trong Cách mạng Tháng Tám 1945.

Trải qua 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và hơn 20 năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, lực lượng DQTV Phú Yên luôn sát cánh cùng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và nhân dân tỉnh nhà đánh địch với hàng ngàn trận lớn nhỏ, liên tiếp lập nhiều chiến công. Nổi bật là, làm thất bại kế hoạch của thực dân Pháp trong chiến dịch Át-lăng; làm nên Đồng khởi Hòa Thịnh ngày 22/12/1960 và thắng lợi Tết Mậu Thân 1968; góp phần đánh bại cuộc hành quân lấn chiếm của quân ngụy, ổn định và khôi phục vùng giải phóng sau Hiệp định Paris 1973. Đỉnh cao và oanh liệt nhất là góp phần làm nên “Chiến thắng Đường 5 lịch sử”, tạo thời cơ tiến tới giải phóng hoàn toàn tỉnh nhà vào ngày 1/4/1975.

Ghi nhận những thành tích trong hai cuộc kháng chiến, ngoài danh hiệu cao quý “Anh hùng LLVT nhân dân” do Đảng, Nhà nước phong tặng cho cán bộ, nhân dân và LLVT tỉnh nhà, có 5 tập thể và 5 cá nhân trong lực lượng DQTV Phú Yên được phong danh hiệu cao quý này, đó là: Dân quân du kích xã Hòa Hiệp Nam (huyện Đông Hòa); Đội du kích xã Xuân Sơn (nay là Xuân Sơn Bắc và Xuân Sơn Nam, huyện Đồng Xuân); Dân quân du kích xã An Ninh (nay là An Ninh Đông và An Ninh Tây, huyện Tuy An); Cán bộ, công nhân và lực lượng tự vệ Ty Y tế tỉnh Phú Yên; Cán bộ, công nhân và lực lượng tự vệ ngành Giao vận tỉnh Phú Yên; các liệt sĩ Nguyễn Hoa (xã An Lĩnh, huyện Tuy An), Trần Rịa (xã An Chấn, huyện Tuy An), Trần Quốc Tuấn (thị trấn Phú Hòa, huyện Phú Hòa), Nguyễn Thị Loan (xã An Mỹ, huyện Tuy An), Châu Kim Huệ (xã An Ninh Tây, huyện Tuy An)…

Tiểu đội Nữ dân quân Cối 60 huấn luyện. Ảnh: TẤN NGHĨA

Vững mạnh, rộng khắp

Từ sau ngày Phú Yên hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, quán triệt chủ trương của Đảng và Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền và sự quan tâm, chăm lo của cả hệ thống chính trị và quần chúng nhân dân, lực lượng DQTV Phú Yên ngày càng được củng cố, trưởng thành về nhiều mặt. Đặc biệt, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, góp phần thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, lực lượng DQTV được xây dựng vững mạnh, rộng khắp. Theo đó, mỗi xã, phường, thị trấn đều có tổ chức cơ sở dân quân; mỗi cơ quan, doanh nghiệp đều có tổ chức cơ sở tự vệ gồm đủ các thành phần, lực lượng: DQTV tại chỗ, DQTV biển, DQTV phòng không, dân quân pháo binh, dân quân công binh, dân quân trinh sát, dân quân thông tin, dân quân y tế, dân quân phòng hóa. Hàng năm, lực lượng này được huấn luyện đầy đủ các nội dung, kết quả 100% đạt yêu cầu (có trên 76% khá, giỏi), thường xuyên thực hiện luân phiên theo Luật DQTV, phù hợp với từng địa phương, đơn vị theo đúng với hướng dẫn của cấp trên. Chất lượng và độ tin cậy của lực lượng DQTV ngày càng cao, đến nay tỉ lệ đảng viên đạt 27,81% (riêng dân quân đạt 22,9%), giữ vững 100% chi bộ có cấp ủy; thôn đội trưởng, khu đội trưởng là đảng viên đạt 80,7%; cán bộ Ban CHQS cấp xã đều qua đào tạo chuyên ngành trung cấp quân sự cơ sở, 48,6% có trình độ cao đẳng, đại học; 100% Chỉ huy trưởng - Ban CHQS cấp xã đủ tiêu chuẩn tham gia cấp ủy và UBND cùng cấp.

Cùng với duy trì nghiêm chế độ trực sẵn sàng chiến đấu, trực bảo vệ các cơ quan 24/24 và trực bảo vệ an toàn các mục tiêu quy định, lực lượng DQTV thường xuyên phối hợp với các lực lượng khác tuần tra kiểm soát, giữ vững được tình hình an ninh trật tự trên địa bàn, góp phần ngăn chặn có hiệu quả hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch. Đặc biệt, cùng với lực lượng quân đội, công an, DQTV chính là lực lượng nòng cốt trong việc phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm, cứu hộ cứu nạn; hàng năm huy động hơn 1.830 lượt DQTV, kịp thời có mặt mọi lúc mọi nơi, giúp dân khắc phục hậu quả thiên tai, sớm ổn định đời sống, hạn chế thấp nhất thiệt hại.

Ngoài ra, lực lượng DQTV tỉnh nhà còn kết hợp tổ chức huấn luyện với làm công tác dân vận, phối hợp cùng với các ban ngành, đoàn thể tích cực vận động quần chúng nhân dân và gia đình tham gia thực hiện tốt các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, trực tiếp giúp đỡ các gia đình chính sách, neo đơn bằng nhiều việc làm cụ thể, có ý nghĩa thiết thực như: thu hoạch mùa màng, sửa chữa nhà cửa, dọn vệ sinh môi trường…

Có thể khẳng định rằng, cùng với sự trưởng thành và lớn mạnh của LLVT tỉnh nhà nói chung, lực lượng DQTV Phú Yên không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, thật sự là chỗ dựa tin cậy vững chắc của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương và nhân dân ở cơ sở, góp phần đắc lực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Lực lượng DQTV Việt Nam nói chung, QDTV Phú Yên nói riêng mãi mãi xứng đáng với lời khen ngợi của Bác Hồ muôn vàn kính yêu: “DQTV và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc, vô luận kẻ thù hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã”.

Thượng tá LƯƠNG KẾ ĐIỀM

Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh