Chỉ vì sai sót trong tố tụng một vụ án phạm tội cố ý gây thương tích của TAND huyện Sơn Hòa đã ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bị cáo cùng những người có quyền và nghĩa vụ liên quan nên cấp phúc thẩm đã hủy án để xét xử lại.
Theo hồ sơ vụ án, chiều 25/1/2015, Nguyễn Trọng Bình (SN 1994, trú xã Sơn Hội, huyện Sơn Hòa) nghe trước nhà có tiếng kình cãi nên đi lên thì thấy mẹ ruột là bà Trần Thị Phương Ngân đang cãi nhau với ông Nguyễn Tài Vinh về việc bà Ngân nợ 150.000 đồng của Phạm Minh Huy chưa trả. Sau đó, Bình đi mượn 150.000 đồng về để đưa cho mẹ trả nợ. Khi về đến nhà, Bình thấy Huy dùng tay xô đẩy mẹ mình, Bình đưa tiền cho bà Ngân thì ông Vinh giật lấy tiền trên tay bà Ngân. Thấy vậy, Bình liền chạy vào lấy cái rựa. Thấy Bình cầm rựa, ông Vinh và Huy bỏ chạy. Bình đuổi kịp chém Huy 3 nhát, 1 nhát trúng mũ bảo hiểm, 1 nhát Huy đưa tay đỡ nên bị đứt 1/3 cẳng tay trái, ngã xuống đất, 1 nhát trúng lưng. Kết quả giám định, Huy bị thương tích 21%.
Ngày 15/12/2016, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực Tây Nguyên có kết luận giám định pháp y tâm thần đối với Nguyễn Trọng Bình: “Trước, trong, sau khi gây án còn khả năng nhận thức và điều khiển hành vi. Sau khi gây án và hiện tại, hạn chế khả năng nhận thức và điều khiển hành vi”.
Bản án sơ thẩm số 10 ngày 22/3/2017 của TAND huyện Sơn Hòa tuyên bị cáo Nguyễn Trọng Bình phạm tội cố ý gây thương tích. Áp dụng khoản 2 Điều 104 Bộ luật Hình sự 1999; các điểm b, đ, n, p khoản 1 Điều 46; Điều 47; Điều 60 Bộ luật Hình sự (áp dụng khoản 3 Điều 7, khoản 2 Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015), tòa xử phạt Nguyễn Trọng Bình 1 năm 6 tháng tù, nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 3 năm tính từ ngày tuyên án sơ thẩm. Đồng thời buộc bị cáo bồi thường cho bị hại hơn 27,2 triệu đồng, đã bồi thường 2 triệu đồng, còn phải bồi thường hơn 25,2 triệu đồng.
Sau khi án sơ thẩm đã tuyên, ngày 5/4/2017, bị hại làm đơn đề nghị kháng cáo tăng hình phạt đối với bị cáo và không cho bị cáo hưởng án treo, cũng như đề nghị tăng mức bồi thường dân sự.
Xét xử phúc thẩm ngày 11/8/2017, Hội đồng xét xử TAND tỉnh Phú Yên nhận định: Bị cáo trong tình trạng của người có biểu hiện tâm thần không ổn định, khó khăn trong nhận thức. Xét về thủ tục tố tụng, trong sự việc xảy ra, ông Nguyễn Trọng Dật và bà Trần Thị Phương Ngân (cha mẹ bị cáo) có lỗi, mượn tiền không trả, mà không xử lý tốt dẫn đến có hành vi mâu thuẫn, bị hại Huy và bà Ngân chỉ có hành vi xô đẩy qua lại, không gây tổn hại gì đến bà Ngân. Bị cáo bức xúc (nhưng không được coi là bị kích động, vì vẫn có lựa chọn cách can thiệp, can ngăn khác) chạy đi lấy rựa chém Huy là lỗi hoàn toàn. Sau khi gây án, trong quá trình điều tra, sau khi được cha mẹ cam kết bảo lãnh cho tại ngoại, bị cáo lại uống thuốc độc để dẫn tới bị rối loạn tâm thần là do bị cáo tự gây ra và vì ông Dật, bà Ngân không quản lý, có lỗi trong giám sát với vai trò người bảo lãnh. Do đó phải xác định ông Dật, bà Ngân tham gia tố tụng với tư cách đại diện hợp pháp của bị cáo (vì đây là trường hợp cần thiết theo khoản 2 Điều 448 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015), có quyền tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ cho bị cáo về hình sự (kể cả khi đã mời luật sư, trợ giúp viên pháp lý bảo vệ cho bị cáo). Khi bị cáo không có tài sản hoặc không đủ tài sản để bồi thường mà bị cáo đang sống phụ thuộc vào cha mẹ; tài sản bị cáo làm ra ông Dật, bà Ngân quản lý nên ông bà phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự (theo khoản 3 Điều 586 Bộ luật Dân sự 2015). Nay cấp phúc thẩm quyết định ngay về hình phạt cũng như về dân sự sẽ làm mất quyền kháng cáo của ông bà nên không thể khắc phục được.
Về kháng cáo của bị hại yêu cầu tăng hình phạt và không cho bị cáo hưởng án treo: xét bị cáo khi gây án trong trạng thái tinh thần minh mẫn, đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự. Bản án sơ thẩm tuyên bị cáo phạm tội cố ý gây thương tích và áp dụng khoản 2 Điều 104 Bộ luật Hình sự để xử lý bị cáo là đúng. Tuy nhiên, bị cáo có tình tiết tăng nặng định khung hình phạt (dùng hung khí nguy hiểm) và tình tiết tăng nặng theo Điều 48 khoản 1 (cố tình thực hiện tội phạm tới cùng, tái phạm); có các tình tiết giảm nhẹ như án sơ thẩm xét (4 tình tiết; nhưng tình tiết quy định tại điểm n khoản 1 Điều 46 Bộ luật Hình sự là không chính xác, vì khi phạm tội là người đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự…). Các tình tiết giảm nhẹ không nhiều hơn các tình tiết tăng nặng nên kháng cáo của bị hại là có cơ sở. Tuy nhiên, cấp phúc thẩm xét ngay sẽ mất quyền kháng cáo của đại diện hợp pháp bị cáo là ông Dật và bà Ngân.
Về trách nhiệm dân sự, bản án sơ thẩm xét bị cáo bồi thường cho bị hại tiền công trên cơ sở 150.000 đồng/ngày, trong khi bị hại khai làm nghề sửa chữa điện thoại có mức thu nhập cao là không hợp lý vì nếu không có cơ sở chấp nhận mức thu nhập mà bị hại yêu cầu bồi thường thì phải giám định hoặc căn cứ thu nhập cùng ngành nghề trên địa bàn. Với thương tích 21% (gần đứt lìa cánh tay), mức tối đa bù đắp tổn thất tinh thần là 50 tháng lương cơ sở, nhưng cấp sơ thẩm chỉ buộc bồi thường 3 tháng lương là không tương xứng. Trên tổng số tiền phải bồi thường, án sơ thẩm không nhận định người bị hại có lỗi, nhưng lại chỉ buộc bị cáo phải bồi thường 70% tổng số tiền phải bồi thường cho bị hại là không có căn cứ pháp luật. Nếu cấp phúc thẩm xét chấp nhận quyết định ngay cũng làm mất quyền kháng cáo của đại diện hợp pháp bị cáo là ông Dật và bà Ngân.
Từ đó, TAND tỉnh Phú Yên đã áp dụng khoản 2 Điều 250 Bộ luật Tố tụng hình sự quyết định hủy toàn bộ bản án sơ thẩm của TAND huyện Sơn Hòa để xét xử lại theo thủ tục chung.
LỆ VĂN
