Ghẹ từ lâu là một trong những đặc sản của khắp vùng đầm phá Tam Giang - Cầu Hai. Tuy nhiên, hầu như chưa có ai ở vùng sông nước Thừa Thiên Huế nuôi thả thành công loài thuỷ sinh họ cua này mà chỉ dựa vào đánh bắt tự nhiên.
Người “sáng tạo” ra nghề nuôi ghẹ lột tại vùng đầm Cầu Hai (xã Lộc Bình, Phú Lộc, Thừa Thiên Huế) là Lê Duy Khiêm, 27 tuổi, quê ở xã An Dân, huyện Tuy An (Phú Yên). Sinh ra trong một gia đình có hoàn cảnh khó khăn, Khiêm phải sớm rời xa mái trường tuổi thơ để đỡ đần công việc nuôi trồng thủy sản cực nhọc cùng mẹ cha.Có lẽ nếm trải sự gian nan từ nhỏ đã tạo cho anh tính tự lập, kiên nhẫn, khiêm tốn. Và chỉ có những người kiên trì chịu khó như Khiêm mới gắn bó được với công việc nuôi ghẹ lột rất kỳ công và mệt nhọc. Dẫu biết đây là nghề “một vốn bốn lãi”, nhưng không phải ai cũng làm được. Có trực tiếp chứng kiến diễn biến công việc, mới thấy hết sự vất vả sớm khuya của nghề nuôi ghẹ lột.
Hầu như 24/24 giờ trong ngày, người nuôi phải luôn “trực chiến” xử lý ghẹ lột. Nếu ghẹ lột xong không kịp thời đưa đi ướp lạnh, vỏ của chúng sẽ mau chóng dày cứng trở lại, coi như công cốc.
22 tuổi (năm 2000), Khiêm quyết định xa quê hương, gia đình, lặn lội ra xã Lộc Bình, mang theo một ý tưởng táo bạo là mở cơ sở nuôi ghẹ lột, một nghề mà xưa nay chưa thấy ai ở vùng sông nước Thừa Thiên - Huế dám mạo hiểm thực hiện.
Chân ướt chân ráo, lạ lẫm trên đất khách quê người, nhưng nhờ sự giúp đỡ tận tình của những người dân quê tốt bụng và chính quyền địa phương, cơ sở nuôi ghẹ ở thôn Tân Bình của Khiêm đã ra đời.
“Vạn sự khởi đầu nan”, 3 năm đầu, cơ sở nuôi ghẹ lột của Khiêm liên tục thua lỗ. Hàng chục triệu đồng vốn ban đầu do Khiêm tích luỹ, vay mượn từ quê mang ra làm ăn dần trôi theo sóng nước. Nợ nần, nguy cơ phá sản đến gần mỗi ngày.
“Thất bại là mẹ thành công” - Khiêm tâm niệm và quyết gượng dậy, vét hết những đồng vốn cuối cùng vào vụ nuôi năm 2004. Thành công rồi cũng mỉm cười với Khiêm. Liên tục 2 năm trở lại đây, cơ sở ghẹ lột của anh đã có lãi. Hiện nay, Khiêm đang mở rộng diện tích khu nuôi lên gần 100 m2, với 14 lồng lưới tập trung trên một bè nổi, có nơi chế xuất, xử lý đông lạnh. Vị trí nuôi nằm ngay trên luồng nước thủy triều vào ra cửa biển Tư Hiền. Thoạt nhìn, ai cũng nghĩ kỹ thuật nuôi ghẹ lột quá đơn giản. Chỉ cần cắt bỏ hai mắt, buộc càng, cho ăn... rồi nằm đợi ngày ghẹ lột và... đếm tiền. Tuy nhiên, đây lại là công việc đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ. Ghẹ thô vỏ cứng sau khi thu mua từ ngư dân vùng đầm phá, được xử lý bằng cách cắt bỏ mắt, buộc càng, cho ăn và kích thích theo một bí quyết “gia truyền” riêng để ghẹ không chết lại chóng lột. Quá trình can thiệp trong vòng 7 ngày.
Ghẹ thường lột xác vào buổi thuỷ triều lên từ cửa biển, nước mát, sạch sẽ và chảy mạnh. Thời gian lột vỏ cao điểm từ 2 giờ chiều đến 2 giờ sáng mỗi ngày. Do vậy, người nuôi phải canh chừng suốt 24/24 giờ, thường xuyên di chuyển ghẹ sang các lồng lưới khác nhau, khi phát hiện những dấu hiệu thay đổi về màu sắc, kích cỡ... Ô lưới “trung tâm” là nơi tiếp nhận cuối cùng những con ghẹ sống sắp “thay da đổi thịt”. Sau khi lột vỏ xong 25 phút, ghẹ phải được đem sơ chế, đóng gói nylon và ướp lạnh ngay.
Cơ sở anh Khiêm hình thành đã đem lại niềm vui cho bà con ngư dân nghèo vùng đầm phá, bởi nguồn ghẹ thịt thô dồi dào có trong tự nhiên lâu nay chỉ bán ở các chợ quê với giá “bèo”, từ 5.000 - 20.000 đồng/kg. Cơ sở này mua với giá ổn định, trên dưới 30.000 đồng/kg, mỗi ngày mua vào khoảng 40 - 50 kg ghẹ thô. Được biết, khi ghẹ chuẩn bị lột, lượng nước tích luỹ bên trong cơ thể tăng lên từ 30 - 50%. 1 kg ghẹ ban đầu có thể tăng lên thành 1,3 - 1,5 kg sau khi lột vỏ. Ghẹ lột là thứ đặc sản rất ngon, bổ và hiếm, nên giá đầu ra cao gấp 4 lần so với sản phẩm thô ban đầu. Chưa kể trọng lượng thay đổi, mỗi cân ghẹ lột hiện dao động ở mức 100.000 - 120.000 đồng/kg, lúc khan hàng có thể lên đến 150.000 đồng/kg. Tính ra, trừ các khoản chi phí, mỗi ngày, Khiêm lãi từ 1,5 - 2,5 triệu đồng. Trung bình mỗi tháng, cơ sở anh sản xuất gần 2 tấn ghẹ lột cung cấp cho chủ nậu ở Nha Trang, TPHCM để bán về các nhà hàng, khách sạn hay xuất khẩu.
Nuôi ghẹ lột ở Thừa Thiên - Huế mỗi năm chỉ kéo dài trong vòng 6 tháng (từ tháng Hai đến tháng Tám âm lịch). Thời gian còn lại là mùa mưa bão, đây cũng là lúc để nguồn ghẹ tự nhiên trên đầm phá Tam Giang - Cầu Hai sinh sôi nảy nở, tái tạo lại giống nòi.
Theo anh Khiêm, mỗi năm cơ sở thu lãi được trên 200 triệu đồng. Trong thời gian tới, anh dự kiến mở thêm cơ sở ghẹ lột ở Thuận An và Trường Hà (Phú Vang), tiến tới nâng “công suất” lên trên 100 kg ghẹ nguyên liệu/ngày, nhằm đáp ứng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.
Ông Lê Túy - Chủ tịch UBND xã Lộc Bình - nhận xét: Cơ sở nuôi, chế biến ghẹ lột của anh Khiêm đã tạo việc làm thường xuyên cho hơn 10 lao động, với mức thu nhập ổn định hơn 1 triệu đồng/người/tháng.
Sự thành công của mô hình nuôi ghẹ lột đang mở ra hướng làm ăn mới và phát huy tiềm năng, thế mạnh của vùng đất đặc biệt khó khăn ven đầm phá, góp phần tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Với anh Khiêm, công việc đang mới bắt đầu…
