Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) là chủ trương lớn của Nhà nước. Tuy nhiên, ở Phú Yên, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp, đòi hỏi ngành BHXH có giải pháp để thu hút, lan tỏa chính sách an sinh quan trọng này.
Hiểu đúng về BHXH tự nguyện
Mặc dù BHXH tự nguyện là chính sách rất nhân văn, tạo điều kiện cho mọi người dân đều có thể hưởng lương hưu để đảm bảo cuộc sống khi về già, nhưng thực tế số người tham gia chưa cao. Tính đến ngày 31/10, Phú Yên chỉ có 6.481 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt 89,5% kế hoạch được giao.
Ông Trần Quang Vinh, Giám đốc BHXH Phú Yên cho biết, trước kia chỉ có những cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong các cơ quan nhà nước hoặc những người lao động có hợp đồng dài hạn tại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp mới tham gia đóng BHXH để được hưởng lương hưu khi về già. Còn những người lao động tự do như: tiểu thương, bán vé số, nội trợ, chạy xe ôm... không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nên việc được hưởng chế độ hưu trí khi hết tuổi lao động là điều không thể. Từ khi có chính sách về BHXH tự nguyện, tất cả đối tượng trong xã hội từ đủ 15 tuổi trở lên đều có thể tham gia đóng BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu khi đủ điều kiện. Đây là chính sách an sinh quan trọng giúp người lao động tự do có thể yên tâm khi về già, không còn đủ sức khỏe để làm việc.
Chính sách là vậy, nhưng việc vận động được người dân tham gia BHXH tự nguyện gặp rất nhiều khó khăn. Bởi ngoài yếu tố kinh tế của một bộ phận người lao động tự do còn khó khăn thì nguyên nhân khác làm cho người dân ít mặn mà với BHXH tự nguyện là khi so sánh, nhiều người nhận thấy BHXH tự nguyện được hưởng ít chế độ hơn. Cụ thể, BHXH bắt buộc có 5 chế độ sau: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất, trong khi BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ là hưu trí và tử tuất.
Lý giải về sự chênh lệch trong thụ hưởng chính sách, ông Điều Bá Được, Trưởng Ban Chính sách BHXH Việt Nam cho rằng: BHXH Việt Nam, các nhà hoạch định chính sách, cơ quan tài chính đã thiết kế chính sách theo nguyên tắc: đóng - hưởng, chia sẻ, công bằng, bền vững. Vì vậy, về mặt tài chính, để người dân có thể tham gia bền vững, chúng tôi thiết kế mức đóng mà người lao động tự do có thể tham gia. Tương đương mức đóng đó là một mức hưởng phù hợp, cơ bản và cần thiết nhất. Còn những người tham gia BHXH bắt buộc do có mức đóng cao hơn, nên mức hưởng cũng cao hơn theo nguyên tắc đóng nhiều, hưởng nhiều. Không chỉ ở Việt Nam mà cả các nước khác trên thế giới cũng vậy, không thể thiết kế chính sách mức đóng thấp mà hưởng đầy đủ chế độ.
Cần nhiều giải pháp
Để đạt mục tiêu phát triển nhanh, bền vững nhóm đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, BHXH tỉnh đã triển khai thí điểm mô hình truyền thông, tư vấn trực tiếp chính sách này cho những lao động tự do có tiềm năng tại cơ sở, tăng cường mạng lưới nhân viên đại lý thu, đồng thời phối hợp với ngành Bưu điện tổ chức các hội nghị tuyên truyền theo hình thức thương mại ở cơ sở. Những đại lý thu nhiệt huyết “bám làng, bám dân”, gặp gỡ, tư vấn để các nhóm đối tượng tiềm năng hiểu được lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện, góp phần đưa chính sách này đến gần với người dân.
Bà Phạm Thị Kim Tâm, nhân viên đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện tại phường 2 (TP Tuy Hòa) là một điển hình. Không chỉ tư vấn giúp người dân hiểu rõ chính sách BHXH tự nguyện, bà Tâm còn thường xuyên đến tận nhà người dân thu tiền để duy trì số đối tượng tham gia. “Vì BHXH tự nguyện là một chính sách mới nên việc để người dân hiểu và tham gia gặp rất nhiều khó khăn. Nhưng những năm gần đây, do được tuyên truyền thường xuyên và đầy đủ hơn nên số lượng người dân đăng ký tham gia BHXH tự nguyện tăng nhanh so với trước”, bà Tâm nói.
Thực tế cho thấy, mặc dù chính sách BHXH tự nguyện rất có lợi cho người tham gia nhưng công tác triển khai vẫn gặp phải một số bất cập. Nhóm đối tượng này thường có công việc không ổn định nên việc trích từ nguồn thu nhập để tham gia BHXH rất khó khăn. Trong khi đó, mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện còn thấp, chưa tạo được động lực khuyến khích người tham gia; việc nắm bắt, tiếp cận các đối tượng tiềm năng để thông tin về chính sách, vận động họ còn chưa đầy đủ.
Để tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện, ông Điều Bá Được cho rằng, thời gian tới, các địa phương cần đa dạng hình thức tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện và giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tới các địa phương. Các nhà hoạch định chính sách cũng đang sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật theo hướng giảm dần điều kiện thời gian đóng góp hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới còn 10 năm để mở rộng cơ hội tiếp cận lương hưu cho người lao động tự do…
THÁI HÀ
