Xuất khẩu lao động là một trong những giải pháp được nhiều người lựa chọn để có việc làm và thoát nghèo. Tuy nhiên, không ít trường hợp vì quá muốn đi xuất khẩu lao động đã không tìm hiểu kỹ thông tin về nơi làm và quyền lợi dẫn đến việc làm và tiền công không đáp ứng, thu nhập thấp. Điều này khiến cho họ lâm vào tình cảnh khó khăn.

Bỏ về nước vì thu nhập thấp

Thời gian qua, một số lao động ở huyện Sông Hinh tham gia đi xuất khẩu lao động thông qua Công ty Vinaco. Đơn vị này về địa phương tổ chức tư vấn và mời gọi thanh niên xuất khẩu lao động sang Malaysia với điều kiện “rẻ bèo”: Chi phí đi xuất khẩu lao động là 28 triệu đồng, lĩnh vực lắp ráp linh kiện điện tử. Thời gian thực hiện hợp đồng lao động là 3 năm. Mức lương mỗi tháng (chưa tính tiền tăng ca) là 1.000 Ringgit Malaysia (MYR), tương đương gần 6 triệu đồng Việt Nam.

Dù biết trước mức thu nhập này khi làm việc ở nước ngoài là quá thấp, không đảm bảo chi phí sinh hoạt, thế nhưng, một số lao động vẫn chấp nhận với hy vọng công ty sẽ cho tăng ca để có thêm thu nhập. Phía Công ty Vinaco cũng tin như vậy nên tư vấn, hướng dẫn thủ tục cho các trường hợp đăng ký xuất khẩu. Kết quả là sau gần một năm, những người xuất khẩu lao động bỏ về nước trước hạn vì thu nhập không đủ trang trải sinh hoạt.

Lê Ô Y Noi ở buôn Bai (xã Ea Lâm), sau 10 tháng làm việc tại Malaysia, quyết định trở về Việt Nam tìm việc làm mới để trang trải cuộc sống gia đình. Trước khi đi, anh mong muốn sẽ thoát nghèo. Thế nhưng, bây giờ cuộc sống gia đình anh càng khó khăn thêm. “Ở xứ người mà công ty trả lương thấp quá. Mọi chi phí sinh hoạt mình phải tự túc nên không kham nổi, phải về nước thôi. Để có tiền đi xuất khẩu lao động, tôi đã phải vay một con bò, với mong muốn sẽ thoát được nghèo và làm giàu sau vài năm lao động ở nước ngoài. Cứ nghĩ với mức lương cơ bản, rồi làm tăng ca thì sẽ ổn, nhưng thực tế quá khó khăn, nghèo lại hoàn nghèo”.

Mí Sun ở buôn Bưng, xã Ea Lâm cũng có chồng đi xuất khẩu lao động ở Malaysia. Ngày chồng lên đường sang nước ngoài làm việc, cả gia đình Mí Sun nuôi hy vọng kinh tế sẽ bớt khó khăn. Thế nhưng, 8 tháng sau, chồng chị đã phải quay về nước. Mí Sun kể: “Thực ra em không muốn cho chồng đi làm ăn xa. Nhưng chồng em vẫn quyết tâm đi làm, kiếm tiền trả nợ và chữa bệnh cho con. 6 tháng sau mới thấy chồng gửi tiền về nhà 6 triệu đồng. Hai tháng sau, chồng em về nước, nói là công ty phá sản rồi!”… Để có chi phí đi xuất khẩu lao động, nhà Mí Sun phải vay tiền ngân hàng. Nay chồng mất việc, cả nhà thêm khó khăn khi số nợ càng ngày càng tăng.

Riêng xã Ea Lâm có 5 người đi xuất khẩu lao động ở Malaysia đều về nước sớm hơn so với hợp đồng. Ngoài ra còn một trường hợp ở xã Ea Bá và một trường hợp ở xã Ea Bia cũng về nước sớm với lý do tương tự. Bà Ma Thị Liên, Phó Chủ tịch UBND xã Ea Lâm cho biết: Ngoài 5 trường hợp về nước trước thời hạn như trên, trên địa bàn xã cũng có một số lao động khác đi xuất khẩu lao động nhưng họ vẫn ở lại làm việc khi mức lương đảm bảo cuộc sống.

Tìm hiểu kỹ thị trường lao động

Ông Tô Văn Giang, Phó Trưởng Phòng LĐ-TB-XH huyện Sông Hinh cho biết, trong hợp đồng xuất khẩu lao động đều cam kết sẽ có tiền tăng ca. Nhưng nhiều tháng liền, công ty mà các lao động này làm việc không nhận được đơn hàng nên lao động chỉ làm việc đúng giờ, không có tiền tăng ca dẫn đến thu nhập thấp. Trước những khó khăn này, phía Công ty Vinaco đã hỗ trợ mỗi lao động 15 triệu đồng. “Sự việc này khiến việc vận động người dân tham gia xuất khẩu lao động để cải thiện đời sống kinh tế bị ảnh hưởng. Chính vì thế sau này, Phòng LĐ-TB-XH sẽ có các biện pháp nắm chắc hơn về thị trường lao động; giới thiệu lao động đi làm việc phù hợp với học vấn chuyên môn và công việc; tìm những nước và những công việc có mức thu nhập cao, ổn định để người lao động đủ sống”, ông Giang nói.

Theo ông Nguyễn Tài Soa, Trưởng Phòng Lao động - Việc làm (Sở LĐ-TB-XH Phú Yên), hiện nay, tỉnh có chính sách hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài rất thuận lợi, nhằm giải quyết việc làm, tăng thu nhập, góp phần giảm nghèo và nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động. Bình quân mỗi năm Phú Yên có khoảng 300-500 lao động đi làm việc ở nước ngoài. Hầu hết người lao động đều được địa phương tạo điều kiện về chính sách vay vốn, thủ tục để dễ dàng đi làm việc ở nước ngoài. Nhiều lao động làm việc tại nước ngoài có thu nhập cao đã rủ bạn bè, người thân đang thiếu việc làm đăng ký đi làm việc ở nước ngoài ngày một đông.

Cũng theo ông Soa, trường hợp lao động tự ý bỏ về nước do thu nhập thấp ở xã Ea Lâm là cá biệt. Hiện nay, nhu cầu xuất khẩu lao động vẫn rất lớn, thị trường lao động cũng đa dạng. Vấn đề là các cơ quan chức năng cần giám sát, cam kết chặt chẽ với công ty môi giới về các điều kiện làm việc và quyền lợi cho người lao động. Bản thân người lao động cần tìm hiểu thị trường, đối tượng lao động, ngành nghề, thu nhập và các điều kiện khác trước khi đăng ký xuất khẩu lao động.

KIM CHI - XUÂN TRIỆU