Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) là một trong các tổ chức đi đầu trong công tác hỗ trợ người dân Việt Nam trong phòng chống thiên tai (PCTT), đặc biệt là dự án Khôi phục và xây dựng nhà ở sau bão số 12/2017 (bão Damrey) triển khai ở Phú Yên, Khánh Hòa, Quảng Nam vào năm 2018. Phóng viên Báo Phú Yên phỏng vấn bà Akiko Fujii, Phó Giám đốc quốc gia UNDP, xung quanh công tác này.

* Thưa bà, dự án Khôi phục và xây dựng nhà ở sau bão Damrey mà UNDP phối hợp với Tổng cục PCTT (Bộ NN-PTNT) và các đối tác triển khai tại 3 tỉnh Quảng Nam, Phú Yên và Khánh Hòa đã thành công ngoài mong đợi. Theo bà, những kết quả ấy đến từ đâu?

- Như chúng ta biết, khi thiên tai xảy ra chỉ trong một thời gian ngắn thì sự khủng hoảng cũng xảy ra và chúng ta cần phải có sự ứng phó ngay lập tức sau đó. Thời gian là yếu tố rất quan trọng. Nếu không có quan hệ hợp tác đối tác bền chặt như vậy thì chúng ta không thể nhanh chóng hỗ trợ kịp thời cho người dân.

Sau cơn bão Damrey, UNDP đã ngay lập tức phối hợp cùng Tổng cục PCTT đánh giá thiệt hại và nhu cầu của người dân. Trong số cộng đồng ven biển bị ảnh hưởng thì hộ nghèo, cận nghèo, hộ phụ nữ đơn thân, hộ có người già và trẻ em bị ảnh hưởng nhiều nhất. Trước thiên tai, các hộ này đã gặp khó khăn trong cuộc sống, sau thiên tai họ càng khó khăn hơn bởi những thiệt hại về nhà cửa, hoa màu, mùa màng, vật nuôi… Trong những thiệt hại thì thiệt hại về nhà cửa của người dân vô cùng lớn, vượt quá khả năng khôi phục của người dân, cộng đồng và chính quyền.

Bà Akiko Fujii

Với sự tài trợ của Chính phủ Hàn Quốc, UNDP phối hợp với Tổng cục PCTT và các đối tác triển khai dự án Khôi phục và xây dựng nhà ở sau bão Damrey ở Phú Yên, Khánh Hòa và Quảng Nam. Đây là dự án xây dựng, sửa chữa nhà, tuy nhiên phương pháp tiếp cận của dự án lấy con người làm trung tâm, thông qua đó chúng tôi hướng đến hỗ trợ các đối tượng dễ bị tổn thương là những hộ nghèo, cận nghèo, già cả neo đơn, những phụ nữ đơn thân đặc biệt khó khăn bị ảnh hưởng bởi bão lũ.

Mục đích của dự án là xây dựng những ngôi nhà an toàn có khả năng chống chịu tốt hơn, an toàn hơn trước thiên tai. Bởi vậy, những ngôi nhà đều có thiết kế và được Sở Xây dựng của từng tỉnh hướng dẫn thẩm tra, phê duyệt cẩn thận. Đồng thời có sự vào cuộc của chính quyền các cấp giám sát, sự hỗ trợ của Hội LHPN, Hội Chữ thập đỏ của các tỉnh, kỹ sư giám sát trong quá trình thực hiện. Chính vì vậy dự án rất thành công.

Dự án đã tổ chức rất nhiều lớp tập huấn về nhà an toàn; hỗ trợ xây mới 304 căn nhà và sửa chữa 79 căn nhà an toàn; trên 1.240 người trực tiếp hưởng lợi từ dự án (trong đó có rất nhiều phụ nữ, trẻ em, người khuyết tật, người lớn tuổi). Đồng thời, dự án còn hỗ trợ thành lập quỹ quay vòng để hỗ trợ các hộ dân khó khăn vay xây, sửa nhà… Kết quả này vượt xa mục tiêu ban đầu mà dự án đặt ra là hỗ trợ xây 300 căn nhà an toàn cho hộ dân.

Tôi cũng xin nhấn mạnh nếu không có quan hệ hợp tác giữa các nước với nhau, giữa các tổ chức, cơ quan, ban ngành, chính quyền các cấp, Hội LHPN tỉnh Phú Yên, Hội Chữ thập đỏ tỉnh Khánh Hòa, Quảng Nam chúng ta không thể có sự thành công như hôm nay.

* Bà đánh giá như thế nào về công tác ứng phó phục hồi sau thiên tai ở Việt Nam trong những năm gần đây?

- Theo Chỉ số rủi ro thiên tai toàn cầu 2018, Việt Nam là một trong 10 nước chịu tác động nhiều nhất của các sự kiện thời tiết cực đoan. Đặc biệt, bão Damrey là cơn bão lịch sử trong vòng 30 năm qua đã đổ bộ trực tiếp vào các tỉnh Nam Bộ và ảnh hưởng khắp các tỉnh duyên hải miền Trung, gây ra những tổn thất hết sức nặng nề cho các tỉnh miền Trung của Việt Nam, trong đó có Phú Yên. Điều này cho thấy tình hình biến đổi khí hậu rất bất thường, phức tạp.

Có thể nói, Việt Nam đã có nhiều tiến bộ vượt bậc trong công tác phòng ngừa, di dời và hỗ trợ khẩn cấp cho người dân. Tuy nhiên hiện nay, công tác phục hồi trung và dài hạn sau thiên tai còn hạn chế. Việt Nam chưa có kịch bản chủ động phòng ngừa và ứng phó với siêu bão hoặc lũ lụt với quy mô lớn.

Việt Nam cần tăng cường hơn nữa hỗ trợ trung và dài hạn sau thiên tai để cộng đồng doanh nghiệp khôi phục hoàn toàn các hoạt động thường ngày. Bằng việc lập kế hoạch phát triển dài hạn và có thông tin về rủi ro, Việt Nam có thể giảm được tác động kinh tế đang ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu và thiệt hại do thiên tai.

* Trong bối cảnh biến đổi khí hậu phức tạp như hiện nay, việc nâng cao nhận thức, kiến thức về PCTT cho người dân quan trọng như thế nào, thưa bà?

- Thiên tai gây ra những thiệt hại vô cùng lớn về kinh tế, đời sống dân sinh. Bởi vậy, việc đảm bảo khả năng chống chịu cho người dân trước thiên tai rất quan trọng. Cộng đồng và chính quyền cơ sở có vai trò quan trọng trong PCTT. Trong đó, công tác phòng ngừa phải lấy người dân làm trung tâm. Người dân cần được nâng cao nhận thức, kiến thức về PCTT cũng như việc diễn tập đề phòng thiên tai xảy ra.

Thực tế cho thấy, không chỉ có hộ dân và cộng đồng bị ảnh hưởng thiên tai, mà thiệt hại về kinh tế của khối tư nhân các hộ kinh doanh, công ty, doanh nghiệp vô cùng lớn. Họ cũng cần được tham gia vào các công tác PCTT, được khắc phục hậu quả thiên tai nhằm khôi phục sản xuất, tạo công ăn việc làm cho người dân…

Để giải quyết được những thách thức và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai gây ra, nhiều ngành, nhiều cấp chính quyền, cơ quan, tổ chức cần phải lập kế hoạch, phải có hành động cụ thể lồng ghép vào quá trình phát triển của từng ngành, từng địa phương và quốc gia. UNDP đã và đang rất nỗ lực hỗ trợ Việt Nam trong công tác tăng cường chống chịu, giảm thiểu rủi ro thiên tai.

* Xin cảm ơn bà!

NGỌC QUỲNH (thực hiện)