Đó là ông Ra Lan Nguyện, người dân tộc Chăm ở xã Sơn Phước (huyện Sơn Hòa). Ông đã dành nhiều tâm huyết cho việc gìn giữ các phong tục, tập quán tốt đẹp mang nét văn hóa đặc trưng, độc đáo và nhiều ý nghĩa của dân tộc mình.
Tôi gặp ông Ra Lan Nguyện vào mùa thu hoạch lúa năm nay ở xứ đồng Gò Rộng, xã Sơn Phước. Ông Ra Lan Nguyện, tên thường gọi là Ma Nữ, đang sinh sống tại thôn Tân Hiên. Ông rất am tường về các tập tục truyền thống của đồng bào Chăm, như: Lễ bỏ mả, cúng bến nước, cưới hỏi, mừng tuổi con cháu trưởng thành, thổi tai cho cháu bé 2, 3 tháng tuổi, cúng ăn cơm lúa mới...
Trên chòi nhỏ bên bếp lửa bập bùng, ông Ra Lan Nguyện tâm sự: “Là người Chăm, sống đến nay đã gần 80 vòng đời nên tôi biết nhiều phong tục tốt đẹp của dân tộc mình được hình thành và gìn giữ qua bao thế hệ. Tôi nghĩ, những truyền thống văn hóa quý báu đó của người xưa cần được truyền lại cho thế hệ sau này để chúng không bị trôi theo sông theo suối, bay theo mây theo gió, ngày càng phai nhạt. Từ những suy nghĩ ấy, tôi luôn sẵn lòng giúp đỡ các gia đình trong việc thực hiện nghi thức cúng và không bao giờ lấy tiền của họ”.
 |
| Ông Ra Lan Nguyện. Ảnh: TRẦN ĐÌNH DUY |
Chị Hờ Riêu ở thôn Hòn Ông cho biết: “Mới đây, gia đình tôi mời ông Ra Lan Nguyện đến nhà để cúng thổi tai cho đứa cháu ngoại 3 tháng tuổi. Lễ vật gồm 1 con nú nô (gà cồ), 1 ché rượu, 7 chén cơm và trầu cau. Gia đình tôi nhờ ông Ra Lan Nguyện khấn vái các thần linh độ trì cho cháu tôi có đôi tai nghe được những lời hay, ý tốt, không nghe những điều xấu xa, biết nghe lời ru của mẹ, lớn lên biết nghe tiếng chiêng, tiếng cồng, tai nghe thật xa tiếng con thú dữ gầm hù trên núi để phòng tránh. Cúng xong mọi người quây quần ăn cơm, uống rượu và chúc mừng cháu tôi khỏe mạnh, mau lớn”.
Còn già làng Ma Lắm - người có uy tín trong buôn làng cho hay: “Cứ mỗi độ thu hoạch lúa xong là gần cuối năm, ông Ra Lan Nguyện được người dân mời đi cúng bến nước, cúng đổ đầu. Đến vụ mùa mới thì ông được mời đi cúng đất đai, cầu mong đất trời thuận hòa để dân làng được mùa sắn, mía, ngô, khoai...”.
Hiện nay, ông Ra Lan Nguyện là Chi hội trưởng Chi hội Nông dân thôn Tân Hiên. Ông thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con nông dân đoàn kết giúp đỡ những gia đình còn khó khăn, hướng dẫn người dân sản xuất, chăn nuôi, đầu tư thâm canh, phòng trừ dịch bệnh đàn gia cầm, gia súc để đem lại hiệu quả kinh tế cao. Đặc biệt, ông còn lồng ghép truyền đạt các lễ nghi truyền thống của người Chăm đến với bà con trong thôn buôn.
Bà Ra Thị Mẫn, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng thôn Tân Hiên chia sẻ: “Bằng kinh nghiệm và vốn sống của mình, ông Ra Lan Nguyện đã tuyên truyền những phong tục, tập quán tốt đẹp của đồng bào Chăm đến với bà con trong thôn buôn. Bên cạnh đó, ông còn vận động bà con xóa bỏ các hủ tục như: Tin ma lai, cúng bóp trứng để chữa bệnh, xử phạt lặn nước... Nhờ vậy, các tệ nạn mê tín dị đoan dần không còn nữa”.
Theo ông Lê Văn Sử, Phó Trưởng phòng Dân tộc huyện Sơn Hòa, huyện Sơn Hòa là địa bàn sinh sống lâu đời của các dân tộc Ê Đê, Ba Na, Chăm. Họ có nhiều giá trị văn hóa truyền thống, tập tục tốt đẹp. Trải qua nhiều biến động của thời gian nhưng họ vẫn giữ được những giá trị văn hóa mà người xưa để lại, nhờ có những người tâm huyết với bản sắc văn hóa dân tộc như ông Ra Lan Nguyện. Ông đã có nhiều đóng góp trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn nói chung, của đồng bào Chăm nói riêng.
“Trong năm 2023, xã Sơn Phước tổ chức lễ hội Văn hóa các dân tộc, ông Ra Lan Nguyện là người giúp địa phương phục dựng các nghi lễ của người Chăm như: Lễ cúng cơm lúa mới, cúng mừng tuổi trưởng thành con cháu...”, ông Lê Văn Sử cho biết thêm.
TRẦN LÊ KHA
