Chưa gặp Nguyễn Văn Hòa lần nào, nhưng tôi đã nhận sách Hòa tặng nhiều lần. Đọc sách, tôi càng trân quý Hòa hơn ở sự tận hiến với tình yêu văn chương, chữ nghĩa.

Tản vãn Bình yên từ phía quê nhà của Nguyễn Vãn Hòa. Ảnh: HOÀNG THỊ THU THỦY

Vừa qua, tôi đang dạy online, bất ngờ có cuộc gọi ra cổng nhận bưu phẩm, là tập tản văn Bình yên từ phía quê nhà mà Hòa gửi cho tôi.

Tình yêu văn chương, tình yêu cuộc đời

Từ cây bút chuyên viết lý luận, phê bình sắc sảo, tri âm, Nguyễn Văn Hòa viết tản văn nhẹ nhàng, sâu sắc. 16 khúc tản văn là cả một trời ký ức, hoài niệm, chiêm nghiệm và suy ngẫm…

Những câu chuyện trong tập sách có thực, thân thương, gần gũi, là những chuyện thường ngày ai cũng biết mà không mấy ai để ý, cắt nghĩa nó… Tản văn Nguyễn Văn Hòa, ngoài kể chuyện sinh động, hấp dẫn, cái đọng lại trong ta là dư âm đằng sau những câu chữ nhẹ nhàng của tác giả.

“Và với không gian này, tôi lại càng trân quý và yêu thích hơn cuộc sống hiện tại, tôi luôn gieo mầm cảm xúc chân thành vào lũ trẻ, để chúng biết sống chậm lại, biết trân trọng những thứ bình dị của quê nhà. Và cứ như thế, mỗi sớm mai thức dậy, uống một chén nước đầy hơi khói ấm, nghe mùi khói, mùi gỗ, mùi của bình yên trong nếp nhà thân thuộc, lòng lại thấy bao dung với đời, với người hơn” (Ngôi nhà gỗ và những ban mai bình yên).

Khi đọc xong khúc tản văn Bên hiên nhà thơm hương giấy hẩm, tôi nhớ đến tuổi thơ dữ dội của mình khi sống bên dòng sông Kiến Giang mùa lũ. Sau lũ, chuyện dọn dẹp nhà cửa không sợ bằng chuyện sách vở ướt hết, phải mang ra phơi và lau chùi bùn đất.

“Giữa bao công việc chất chồng ngày cận tết, chỉ cần trời hanh nóng là tôi lại đem sách ra hong. Tôi thích cái cảm giác nâng niu từng trang giấy cũ thơm mùi nắng cùng lũ trẻ bên hiên nhà…”.

Hong sách với Nguyễn Văn Hòa không chỉ là hoài niệm, mà còn là truyền thống văn hóa gia đình, có như thế mới có một tác giả phê bình Nguyễn Văn Hòa tri âm cùng nhiều nhà văn.

Tác giả kể chuyện về hoa vạn thọ thôi mà đọc xong cảm giác như mở mang biết bao hiểu biết: “nào chuyện tưới nước ấm cho hoa, rồi chuyện tỉa ngọn, rồi chuyện chọn hoa và gieo hạt”…

Tản văn mang tính luận đề, mà hấp dẫn bởi mỗi câu chuyện kể đều có những nhận xét tinh tế, sắc sảo: “Cha bảo rằng: vạn thọ là hoa của sự đoàn viên, hoa của tình thân, tình người” (Vạn thọ ngày tết - hoa của đoàn viên); “Trong khu vườn quê, mọi thứ yên tĩnh và chậm lại, như chưa hề có những bộn bề của dòng đời tấp nập ngoài kia…

Tôi nghe trong gió tựa hồ như có mùi thơm hăng hắc của những thân cây rau bọng giếng và rau nút áo…” (Những mùa quả chín xôn xao). Giọng văn hiền hòa như con người viết văn, nhẹ nhàng, tỉ mỉ kể về những ký ức, những nỗi nhớ thuở ấu thơ, thuở xa nhà, rồi đọng lại trên trang sách là những nhớ thương dịu ngọt.

Muôn nỗi nhân sinh

Trong mỗi khúc tản văn của Nguyễn Văn Hòa hiện lên nhiều giọng nói, giọng điệu và thái độ đối lập nhau bởi vì nhà văn như tự đối thoại với chính mình, với muôn nỗi nhân sinh. “Chợt nhớ hơn những bức thư bạc màu ký ức. Bây giờ, có ai đủ thời gian, đủ kiên nhẫn để ngồi viết cho nhau những dòng chữ đầy thương nhớ?” (Những phong thư cũ).

“Tôi về ngang tháng Chạp thấy rưng rưng khi khói bếp bay lên len đầy tóc mẹ. Bên chái hiên nắng xuân ươm vàng như mật. Tôi sẽ thay mẹ khơi lò đỏ lửa, sẽ đợi nắng lên hong mẻ bánh đầu tiên, hong lại vị đằm gió đằm sương của chiếc bánh bột mì ngâm hằn những nan tre của vỉ đan nong mốt, hong lại cả một ký ức tuổi thơ bình dị, ấm áp và trong trẻo đến vô ngần” (Nắng lên hong bánh quê nhà). Viết như thế ai đọc mà không xúc động, ai đọc mà không ước được ăn miếng bánh quê nhà.

Có những khúc tản văn, đọc xong mà còn ngẩn ngơ, ký ức về mùa xuân, về mùi thơm chăn chiếu vào ngày chuẩn bị đón tết sao mà thân thương đến vậy.

“Trong ký ức sâu thẳm của lòng mình, tôi vẫn luôn giữ mùi hương của những chiếc mền áp nắng cuối năm. Với tôi, đó chính là mùi của tết… Tôi về nhà bên cha và má, thấy lòng bình yên như mặt nước giếng khơi mát rượi, thấp thoáng mùa xuân trong nắng Chạp ươm vàng!” (Về nhà hong nắng vàng ươm sân vườn).

Đọc tập tản văn Bình yên từ phía quê nhà, tôi nghĩ đến những trang sách thơm bởi văn chương Nguyễn Văn Hòa trong sáng, nhẹ nhàng, mỗi khúc tản văn vừa là hoài niệm, vừa khơi gợi và nhắc nhở con người về một thái độ sống đẹp, một cách sống thiện lành.

TS HOÀNG THỊ THU THỦY