Đến với ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc xã Suối Trai, huyện Sơn Hòa, chúng tôi được thưởng thức nhiều món ăn dân dã, nhưng không kém phần đặc sắc của người đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) Ê Đê. Xã Suối Trai đang định hướng quảng bá và đưa ẩm thực trở thành một trong những yếu tố thu hút khách du lịch đến với địa phương mình.

Độc đáo ẩm thực dân dã

Đối với người đồng bào dân tộc Ê Đê ở xã Suối Trai, ẩm thực là sự hòa trộn tinh tế của thảo dược, gia vị và thực phẩm tươi sống với những phong cách nấu nướng đặc biệt. Các món ăn được biến tấu theo rất nhiều cách khác nhau, nhưng đều có vị cay, nóng, đắng; các loại gia vị có vị giác mạnh như ớt, gừng và các loại rau rừng, thảo dược. Một số món ăn để lại nhiều ấn tượng cho chúng tôi như canh bồi, canh cà đắng, vếch bò, gỏi mít, canh lá sắn, bông đu đủ đực xào tỏi, cơm lam… Người Ê Đê sử dụng những nguyên liệu sẵn có như thịt heo, bò, các loại rau rừng, thực phẩm có sẵn ở quanh nhà để chế biến món ăn.

Một món ăn đặc trưng của người Ê Đê là canh bồi. Nguyên liệu nấu canh bồi có thể thay đổi bằng nhiều loại khác nhau như thịt heo, thị gà, thịt bò, vếch bò (phần đầu ruột non của bò), ốc suối; măng rừng, đu đủ, lá sắn, trái mít non, cà nút, rau đắng, lá mrook (một loại rau có vị the the)…

Đầu tiên, cho thịt heo vào nồi đảo cho săn, đổ nước đun sôi vào, rồi cho ốc suối, lá sắn đã giã nát vào nấu. Kế đến là ngâm gạo, giã nát thành bột nhuyễn, đổ vào nồi nấu chung cho đến khi thành một hợp chất sệt sệt. Sau khi nêm nếm gia vị vừa ăn thì bỏ các loại rau như khổ qua rừng, rau đắng, bầu, cà đắng, ớt xanh, rau mrook vào... Canh bồi thường được ăn nóng với cơm gạo rẫy của người đồng bào.

Già làng Ma Hoan ở thôn Hoàn Thành, xã Suối Trai, cho biết: Trước đây, đời sống người đồng bào DTTS ở Suối Trai rất khó khăn, chủ yếu săn bắt để có cái ăn. Từ kinh nghiệm thực tế, người dân nhận định được loại cây gì ăn được, loại rau, lá rừng nào tốt cho sức khỏe. Thêm vào đó, do điều kiện sống thiếu thốn, gạo không đủ nấu cơm nên bà con nghĩ ra cách giã gạo nấu chung với rau rừng để đủ thực phẩm cho cả gia đình. Đây là lý do rất nhiều món ăn của người đồng bào Ê Đê thường được sử dụng nguyên liệu là bột gạo giã nhuyễn. Ngày nay, dù đời sống bà con đã được cải thiện, nhưng mỗi gia đình vẫn giữ thói quen chế biến thực phẩm này như một nét văn hóa riêng.

Phát huy giá trị ẩm thực

Người Ê Đê quan niệm bữa ăn là nơi giao tiếp thân mật của các thành viên trong gia đình, cộng đồng. Việc chế biến món ăn cũng dựa vào kinh nghiệm, truyền thống của mỗi nơi hay thói quen của mỗi gia đình. Những món ăn của bà con đều có sự hòa trộn tinh tế của thảo dược, gia vị và thực phẩm tươi sống nên hương vị khác lạ. Ai ăn một lần có thể chưa quen, nhưng ăn đến lần thứ hai sẽ nhớ và muốn ăn nhiều lần nữa.

“Mỗi khi gia đình có khách quý, chúng tôi đều chế biến các món ăn truyền thống để giới thiệu, tiếp đãi. Hiện nay, một số quán ăn, nhà hàng ở xã, huyện cũng dựa theo cách nấu này để tạo nên những món ăn đặc sản phục vụ thực khách. Với cách chế biến lạ, độc đáo, ẩm thực của người Ê Đê ngày càng được nhiều người biết đến và yêu thích”, mí Quân ở thôn Hoàn Thành chia sẻ.

Chị Lê Vân Anh ở phường 7, TP Tuy Hòa, cho biết: Lần đầu tiên tôi được tham dự lễ hội của người Ê Đê ở xã Suối Trai. Điều làm tôi ấn tượng không chỉ là những nét văn hóa đặc sắc, mà còn từ các món ăn độc đáo của bà con. Ban đầu, nhìn những món ăn dạng bột, sệt sệt với quá nhiều loại gia vị, tôi cũng e ngại. Tuy nhiên, khi đã ăn vào thì cảm nhận rất ngon, lạ miệng, khiến tôi muốn thưởng thức thêm lần nữa.

Ông KPá Y Hôn, Chủ tịch UBND xã Suối Trai, cho biết: Năm 2022 là lần đầu tiên địa phương tổ chức ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc xã Suối Trai. Qua đây, chúng tôi sưu tầm, tìm hiểu thêm về những ngành nghề truyền thống, những món ăn dân gian còn lưu truyền trong cộng đồng người đồng bào DTTS của địa phương. Về lâu dài, địa phương định hướng khôi phục, phát triển các hình thức du lịch cộng đồng, nhằm quảng bá các sản phẩm văn hóa, ẩm thực của người đồng bào DTTS trên địa bàn Suối Trai.

NGÔ XUÂN