Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ Việt Nam được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại khiến nhiều người rất đỗi tự hào. Tuy nhiên, bên cạnh những nghệ nhân, người có tuổi đam mê, luôn đau đáu nỗi niềm gìn giữ những nét văn hóa độc đáo thì nhiều người trong giới trẻ còn thờ ơ, xa rời, lãng quên bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.
Xu hướng sính nhạc ngoại
Tại bất kỳ một quán cà phê, một tụ điểm âm nhạc..., chúng ta không khó để bắt gặp hình ảnh các cô cậu 9X, 2K thả hồn vào điệu nhạc trữ tình pop, ballad hay thăng hoa trong những vũ điệu sôi động trên nền nhạc R&B, EDM, dance... Nhiều ca khúc nhạc Hàn, Anh, Mỹ đã trở nên quen thuộc trong đời sống của nhiều bạn trẻ, thậm chí chúng còn xuất hiện nhiều hơn cả âm nhạc Việt Nam. Có lẽ với sự phát triển ồ ạt của thời đại công nghệ số hiện nay, các nền văn hóa của các dân tộc trên thế giới ngày càng có cơ hội xâm nhập và chinh phục mạnh mẽ hơn. Đặc biệt, với tần suất cập nhật nhạc thị trường và mức độ phủ sóng dày đặc của nhạc quốc tế cùng hàng loạt chương trình âm nhạc trong và ngoài nước đã khiến nhiều bạn trẻ bị thu hút. Số đông người trẻ hiện nay không còn mấy mặn mà với nhạc truyền thống và ngày càng ít tiếp nhận văn hóa nghệ thuật dân tộc.
Ngồi lẩm nhẩm theo những giai điệu trong ca khúc “That girl” của Olly Murs, ca khúc đang dẫn đầu nhạc Âu Mỹ trong bảng xếp hạng của #zingchart: I keep saying no/ This can't be the way we're supposed to be/ I keep saying no..., Nguyễn Thị Hằng ở phường Phú Đông (TP Tuy Hòa), một trong những tín đồ âm nhạc Âu Mỹ, rành rọt giải thích: “That girl” là một ca khúc trong album “24 hrs” năm 2016 của Olly Murs. “That girl” bắt đầu nổi tại thị trường Trung Quốc từ năm ngoái. Đến gần đây, ca khúc này một lần nữa khuấy động thị trường âm nhạc nước ngoài tại các quốc gia. Ca khúc là lời tâm sự của chàng trai không đấu tranh cho tình yêu nên giờ chỉ biết hối hận, than thân trách phận. “Hồi còn học cấp 3, em thường thấy các bạn trong lớp nghe nhạc nước ngoài. Từ đó, em bắt chước các bạn nghe một vài bài hát. Sau này, càng nghe em càng thấy thích và thường xuyên theo dõi thị trường âm nhạc thế giới. So với nhạc dân tộc thì em nắm khá rõ những câu chuyện nghề, chuyện đời của các ngôi sao nhạc ngoại hơn”, Hằng nói.
Những ca khúc sôi động có biểu diễn vũ đạo hoặc những ca khúc trữ tình với ngôn từ sướt mướt dễ nhớ, dễ thuộc đã phản ánh thị hiếu âm nhạc của giới trẻ. Vì vậy, nhiều bạn trẻ hiện nay không hiểu và không cảm thụ được âm nhạc truyền thống của dân tộc, tách mình ra khỏi âm nhạc của dân tộc. Tự nhận mình là một fan hâm mộ nhạc Hàn Quốc, bạn Trần Văn Thanh ở phường 6 (TP Tuy Hòa) chia sẻ: “Em thích nghe nhạc Hàn, phần lớn là do các MV âm nhạc Hàn được đầu tư kỹ lưỡng, giai điệu mới lạ, hình ảnh bắt mắt... Hình ảnh ca sĩ rất được chú trọng. Còn mỗi lần nghe nhạc dân gian là mình lại có cảm giác buồn ngủ”.
Hun đúc thế hệ trẻ yêu nhạc dân tộc
Tuy nhiên, những câu hát ru ầu ơ của bà của mẹ, những câu vè rộn ràng cùng lũ bạn và những khúc dân ca đằm thắm hay cả những cung đàn trầm bổng, khi réo rắt, lúc trầm buồn ai oán, khi vui tươi của đàn ghi ta, đàn sến, đàn nhị, đàn hạ uy di... trong những làn điệu vọng cổ, cải lương... đều là những hình ảnh đẹp đã ăn sâu trong tâm thức nhiều thế hệ. Vì vậy, trong khi nhiều người lãng quên âm nhạc truyền thống thì đâu đó vẫn có những người đang nỗ lực giữ gìn và truyền dạy cho con cháu tiếp tục phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc.
Tình yêu và mong muốn gìn giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc đã thôi thúc các bậc “tiền nhân” không ngại vất vả truyền dạy cho lớp trẻ. Ông Phan Thanh Kính, Chủ nhiệm CLB Dân ca - Nhạc cổ Trung tâm Văn hóa Phú Yên bày tỏ: “Không thể bắt ép người xem, nhất là giới trẻ phải thích thú khi bản thân chúng không hiểu hoặc còn mơ hồ về âm nhạc truyền thống của dân tộc. Vì vậy, để gìn giữ và bảo tồn vốn quý của dân tộc cần có nhiều giải pháp như: tổ chức các đợt thi, hội diễn ở các địa phương, giúp thế hệ trẻ được tiếp cận và hiểu biết hơn về âm nhạc truyền thống”. Còn anh Nguyễn Duy Vinh, Chủ nhiệm CLB Bài chòi An Phú (TP Tuy Hòa) chia sẻ: “Từ nhỏ, tôi đã được nghe cha mẹ hát ru bằng những đoạn bài chòi. Vì vậy, nghệ thuật bài chòi đã thấm sâu vào máu. Được hát, được thể hiện khả năng ca hát chính là niềm đam mê của tôi”.
Nhiều chương trình truyền hình gần đây đã tăng cường lồng ghép, giới thiệu đến khán giả các gương mặt trẻ với những màn biểu diễn mang đậm màu sắc của âm nhạc truyền thống. Qua đó, các bạn trẻ có cơ hội biết nhiều hơn về âm nhạc truyền thống. Mới đây, trong tập 12 của chương trình “Người bí ẩn” được phát sóng trên kênh HTV7, cái tên Đinh Nhật Minh đã gây ấn tượng với nhiều khán giả bằng món nghề “thổi sáo” gia truyền. Đinh Nhật Minh là con trai thứ 2 của Nghệ sĩ Ưu tú sáo trúc Đinh Linh và là cháu nội của Nghệ sĩ Ưu tú sáo trúc Đinh Thìn. Sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống về nhạc cụ dân tộc, nên từ nhỏ, Minh đã được tiếp cận nhiều loại nhạc cụ dân tộc hơn so với các bạn cùng trang lứa. Với đam mê về nhạc cụ và nền tảng vững chắc từ gia đình, Đinh Nhật Minh giành nhiều giải trong các cuộc thi nhạc cụ dân tộc trong và ngoài nước.
Bên cạnh sự nỗ lực của những nghệ nhân tâm huyết muốn truyền dạy, lan tỏa âm nhạc truyền thống cho thế hệ sau, thiết nghĩ, âm nhạc truyền thống là di sản văn hóa của dân tộc, nhiều loại hình trở thành di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại thì việc bảo tồn và phát huy giá trị của nó cần được Nhà nước, các tổ chức có chương trình hành động cụ thể, có sự đầu tư thích đáng hơn nữa, chứ không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi, đánh giá giới trẻ chưa yêu thích, chưa quan tâm âm nhạc truyền thống.
THIÊN LÝ
