Theo nhịp của thời gian, tháng ba là tháng hoa thầu đâu quê tôi bắt đầu nở rộ. Hoa thầu đâu có nhiều tên gọi khác nhau: hoa xoan, sầu đông hay sầu đâu... nhưng hoa thầu đâu đã thành tên gọi quen thuộc, gắn chặt bao đời với người dân quê tôi.
Một loài hoa tương đối lạ so với bao loài hoa khác, bởi lẽ suốt mùa đông, cây thầu đâu trút lá chỉ còn lại những cành trơ trụi, khô khốc... Nhưng khi mùa xuân đến, cây lại đâm chồi nảy lộc, tạo những cành lá xanh mướt để rồi tháng ba về, xen giữa màu xanh của cành lá là từng chùm hoa tím nhạt dịu dàng khoe sắc, tỏa hương thơm dịu nhẹ cuốn hút.
Cánh hoa thầu đâu nhỏ như vỏ trấu và thường mọc thành từng chùm, mỗi bông hoa có năm cánh trắng mềm mại thanh tao như vẻ đẹp xuân thì của người thiếu nữ và giữa cánh hoa trắng tinh khôi làm nổi bật màu tím biếc của nhụy hoa. Đứng từ xa nhìn những tán hoa thầu đâu sau nhà đung đưa trong gió như những áng mây bồng bềnh lơ lửng giữa khung cảnh thanh bình yên ả của vùng quê khi chiều xuống, lòng tôi thổn thức một hoài niệm bâng quơ...
Thầu đâu là loại cây chịu hạn rất tốt, dễ trồng thân cây rất dẻo dai, khỏe khoắn đầy mộc mạc như người dân quê một nắng hai sương. Quê tôi ngày xưa nhiều cây thầu đâu lắm, nhà nào cũng trồng năm, mười cây sau vườn nhà, khi cây ra hoa tạo một phong cảnh làng quê thân thuộc và bình yên.
Đợi mùa hoa thầu đâu tàn, mẹ tôi tranh thủ rong chặt cành phơi để làm củi và lâu lâu thấy mẹ hái ít lá thầu đâu, ít lá bưởi, vài cây sả nấu nồi nước pha ấm để anh em chúng tôi tắm. Mẹ bảo “Lá thầu đâu tốt lắm - tắm cho giải nhiệt và khỏi bị sảy ngứa!”.
Hoa thầu đâu là một loài hoa dung dị, khiêm nhường, không đua sắc, cũng không ngát hương như bao loại hoa khác, chỉ có màu trắng nhẹ nhàng, màu tím biêng biếc. Nhìn mấy cây thầu đâu sau nhà nở hoa, chợt nhớ về một mùa hoa xa lắm, nhớ những kỷ niệm tuổi thơ vui chơi trên sân kho hợp tác xã khi mùa hoa thầu đâu nở rộ. Đây là dịp để những đứa con trai trổ tài leo cây hái hoa chia cho nhóm con gái túm tụm lại kết thành những vòng hoa đội lên đầu để làm vương miện, những vòng hoa đeo quanh cổ để làm chuỗi cườm, vòng đeo tay gọi là ngọc lách, và rồi rủ nhau chơi những trò chơi u quạ, cút kiếm, đánh trổng... Cả nhóm hò hét, cãi nhau inh ỏi, rộn rã cả những buổi trưa vắng.
Tháng ba vừa rồi, tôi có chuyến đi thực tế để tìm ý tưởng sáng tác (lĩnh vực mỹ thuật) ở các tỉnh phía Bắc, do Hội Văn học Nghệ thuật Phú Yên tổ chức. Thâm nhập thực tế ở các vùng quê xứ Bắc đúng kỳ mùa hoa xoan, tôi cảm nhận hoa xoan giống hoa thầu đâu ở quê mình. Nó cũng được trồng và có thể mọc ở khắp nơi nhưng lại mang hồn thôn dã nhiều hơn. Và dường như chính những cánh hoa đã tô điểm cho những mảnh vườn quê trong hương hoa lành lặn, chân mộc.
Vườn nhà tôi, hàng cây thầu đâu vẫn còn, hoa vẫn nở đều vào mùa tháng ba. Dẫu biết đời sống của người dân bây giờ tiến bộ nhiều, làng đã lên phố từ lâu; riêng tôi, hoa thầu đâu là hoa của quê nhà, mộc mạc như đất quê, như người làng quê và khi hoa thầu đâu nở rộ cũng là lúc nắng mùa hạ bắt đầu về.
HOÀNG HÀ THẾ
