Không một ai có thể phủ nhận được lòng trung thành tuyệt đối của loài chó dành cho loài người. Không chỉ trong cương vị vật nuôi với chủ nhân mà từ lâu chó còn là biểu tượng cho tình bạn thân thiết, thấu hiểu và đẹp đẽ giữa con người với một sinh vật khác loài. Thế cho nên trên thế giới đã có bao câu chuyện kể về loài chó, truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết, phim ảnh, tượng đài hay đồ dùng, đồ lưu niệm… in hình những con chó xinh xắn ngộ nghĩnh.

Trong bài viết này, tôi muốn điểm qua một vài chú chó là nhân vật chính trong các bộ tiểu thuyết lừng danh trên thế giới, đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được toàn thể nhân loại biết đến như biểu tượng của tình bạn, lòng trung thành, sự quả cảm, đức hy sinh…- tất cả những đức tính tốt đẹp mà loài chó có thể dành tặng cho con người.

Có thể kể đến đầu tiên là chú chó Buck nổi danh trong tiểu thuyết Tiếng gọi nơi hoang dã của nhà văn Mỹ Jack London, đây cũng chính là tác phẩm được biết đến trên thế giới nhiều nhất của ông bởi nó đã được dịch ra rất nhiều thứ tiếng và được chuyển thể thành phim rất nhiều lần. Tiếng gọi nơi hoang dã xuất bản lần đầu vào năm 1903 và không thể nhớ nổi số lần xuất bản sau đó. Buck trong câu chuyện là một chú chó lai xinh đẹp, khôn ngoan và dũng cảm với dòng máu hoang dã luôn chờ được đánh thức trong huyết quản của mình. Cha Buck là một con chó nòi Saint Bernard khổng lồ, mẹ là một con chó chăn cừu nòi Scottland.

 Dù được sinh ra trong nhung lụa với cuộc sống quý tộc an nhàn nơi đô thị văn minh của con người nhưng khi số phận run rủi Buck phải quay trở về đồng hoang, bản ngã nguyên thủy của một con vật hoang dã đã ngay lập tức trỗi lên mạnh mẽ trong hành trình thích nghi với thiên nhiên khắc nghiệt và tìm lại cội nguồn mình của Buck. Khi bị bắt khỏi trang trại êm ấm với người chủ thương yêu mình hết mực để trở thành chó kéo xe ở vùng Bắc cực Alaska khắc nghiệt, Buck đã phải đấu tranh để thích nghi trong một môi trường sống xa lạ và nghiệt ngã. Để tồn tại, Buck đã phải mạo hiểm chiến đấu với lũ sói rừng hay lũ chó Eskimo (một loài sói được thuần hóa để kéo xe), giành giật từng miếng ăn và để chúng không cắn chết mình. Cuộc sống đầy bất trắc, khốc liệt đã dạy Buck một bài học vô cùng quý giá: thích nghi là khả năng số một để tồn tại và để chiến thắng. Sau khi người chủ yêu quý John Thorton bị thổ dân da đỏ giết chết, Buck đã quay trở về cuộc sống hoang dã và trở thành con sói đầu đàn thống trị vùng Alaska.

Cuốn tiểu thuyết thứ hai cũng viết về chó của Jack London là Nanh Trắng (1906). Nanh Trắng mang trong mình 3/4 dòng máu của sói và 1/4 là dòng máu của chó nhà. Ngược lại với Buck vốn được sinh ra trong một cuộc sống êm đềm đầy yêu thương, cưng nựng thì tuổi thơ của Nanh Trắng lớn lên trong sự khắc nghiệt, dữ tợn của loài sói trong quá trình tìm kiếm miếng ăn và giành giật sự sống. Nếu Buck sinh ra là một chú chó nhà, số phận đưa đẩy thành một chú chó kéo xe và bản năng hoang dã biến thành một chú chó sói thì Nanh Trắng từ một con sói hoang đã được thuần hóa bằng sự dạy dỗ, lòng yêu thương của con người. Chủ nhân của Nanh Trắng là Weedon Scott, một chuyên gia khai khoáng đến từ San Francisco. Tình yêu và sự kiên trì của ông đã dần dần cảm hóa được bản chất hung tợn và dữ dội của một con vật ba phần sói, một phần chó nhà như Nanh Trắng. Nanh Trắng cũng là một chú chó “đốn tim” người đọc ngay khi cuốn tiểu thuyết vừa được công bố và sau này cũng như Buck, Nanh Trắng nổi tiếng khắp thế giới qua các bản dịch, qua các bộ phim chuyển thể từ tác phẩm của Jack London.

*

*   *

Năm 1971, nhà văn người Nga Gabriel Troepolsky cho ra đời tác phẩm Bim trắng tai đen, với nhân vật chính là Bim, một chú chó săn dũng cảm và hết mực trung thành. Bim có một số phận đầy gian nan khi vừa mới sinh ra đời đã bị cho là khuyết tật do bộ lông trắng và đôi tai đen chẳng giống chút nào với những con chó thuộc dòng giống chó săn của nó. Chính vì lý do đó mà người chủ của mẹ Bim đã bỏ rơi Bim khi nó còn đỏ hỏn. May mắn thay, Bim được cưu mang bởi bác thợ săn Ivan Ivanưts - một con người tốt bụng và nhân hậu. Ông đã bế chú chó non nớt đáng thương ấy trên tay và vuốt ve, thì thầm vào đôi tai đen của nó: “Mày khá lắm, Bim ạ! Hai ta sẽ chung sống với nhau dù mày không có gia phả. Mày là một con chó khôn ngoan. Chó ngoan thì ai chẳng yêu”. Tuy nhiên quãng thời gian được chăm yêu thương bởi người chủ cô đơn và hiền hậu không được bao lâu thì số phận gian nan của Bim lại bắt đầu. Khi bệnh tật của Ivan Ivanưts ngày càng trầm trọng hơn, ông đành phải gởi Bim cho người hàng xóm để đi xa chữa bệnh. Không chịu đựng được nỗi xa cách và thương nhớ người chủ yêu quý của mình, Bim đã bỏ nhà ra đi lang thang khắp nơi để tìm ông. Những trang sách viết về hành trình đi tìm người chủ bệnh tật của Bim trắng đã khiến bao thế hệ độc giả, từ người lớn đến trẻ con, rơi nước mắt khi chứng kiến Bim bị truy đuổi, đánh đập, hành hạ hết sức đau đớn trên con đường tìm chủ. Cuốn tiểu thuyết Bim trắng tai đen được ví như một áng văn xuôi đẹp tuyệt vời về tình bạn giữa con người và loài chó. Sau đó, bộ phim Bim trắng tai đen được dựng lại từ tiểu thuyết này đã thành công vang dội suốt mấy thập niên với rất nhiều giải thưởng cao quý. Cảnh Bim đuổi theo xe cứu thương chở chủ nó đi được đánh giá là một trong những cảnh phim cảm động nhất trong điện ảnh thế giới.

Hình ảnh quen thuộc về chú chó Buck trong “Tiếng gọi nơi hoang dã”

Hachiko - Chú chó đợi chờ là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Luis Prats viết về chú chó Nhật tên Hachiko và sự chờ đợi của chú dành cho người chủ đã mất trong suốt mười năm, cho đến khi chú cũng trút hơi thở cuối cùng. Hachiko sống cùng với gia đình giáo sư Eisaburo Ueno ở Tokyo. Hàng ngày, vào buổi sáng, Hachiko theo chân giáo sư đến nhà ga, tiễn ông lên tàu đi làm. Và chiều nào cũng vậy, dù nắng hay mưa, mùa đông cũng như mùa hè, đúng vào lúc 5 giờ chiều, Hachiko lại ra nhà ga đợi giáo sư về. Chuyện giáo sư Ueno được tiễn đưa và chờ đón bởi một chú chó đáng yêu đã chẳng còn xa lạ gì với những người dân sống và làm việc ở khu vực nhà ga nữa. Con đường nối giữa ga tàu và ngôi nhà của họ đã chứng kiến những cảnh đùa chơi vui vẻ giữa hai người bạn - một chó một người. Giáo sư kể cho Hachiko nghe về những việc làm trong ngày, về những con người mà ông gặp, về những buồn vui của ông, Hachiko đi bên cạnh lắng nghe ông tâm sự, thỉnh thoảng nhảy lên liếm vào mặt ông như chia sẻ. Đến một ngày nọ, giáo sư không bao giờ còn quay trở về nữa bởi một cơn đột quỵ trong khi làm việc đã cướp mất sự sống của ông. Hachiko không biết gì cả, đúng 5 giờ chiều hôm đó nó vẫn đứng bên ga chờ đón người bạn của mình trở về trong khấp khởi mừng vui. Nó đâu biết lần chia tay sáng nay giữa họ cũng là lần cuối cùng vĩnh biệt. Và suốt 10 năm sau đó, Hachiko vẫn có mặt ở nhà ga vào 5 giờ chiều mỗi ngày với hy vọng người chủ của nó sẽ quay trở về. Hachiko sống trong san sẻ yêu thương và thấu cảm của những con người quanh đó. Cho đến một ngày bệnh tật, tuổi già, cô đơn và nỗi muộn phiền cũng mang nó đi mãi mãi. Sau đó Hachiko đã trở thành một biểu tượng nổi tiếng về tình bạn và lòng trung thành tại đất nước Nhật Bản và bức tượng của Hachiko đã được đặt trang trọng ở sân ga Shibuya - nơi chú đã đợi chủ nhân suốt mười năm.  

Tất nhiên sẽ rất khập khễnh nếu đặt Tai To, Bê Tô, Haili, Suku, Êmê và Pig… - những chú chó trong truyện viết cho thiếu nhi của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vào đây. Tuy nhiên ở nước ta, có lẽ chẳng có nhà văn nào mê viết về chó như Nguyễn Nhật Ánh. Trong các tác phẩm Chó con dũng cảm (1998), Xin lỗi mày Tai To (2002), Tên tôi là Bê Tô (2007), Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng (2016)…, loài chó đã được Nguyễn Nhật Ánh quan sát và miêu tả tỉ mỉ bằng cái nhìn tinh tế, hóm hỉnh và đầy yêu thương. Nhà văn kể lại các câu chuyện về tình bạn giữa những con chó với nhau, giữa chúng với chủ... trong một thế giới trong trẻo, dễ thương như được nhìn qua đôi mắt trẻ thơ. Trong những câu chuyện đó còn chứa đựng tình bạn, tình yêu, lòng đam mê, sự dũng cảm, nỗi sợ hãi và cả những ước mơ của các nhân vật người và chó. Và từ bây giờ chúng ta cũng có quyền hy vọng, một ngày nào đó Việt Nam sẽ có một cuốn tiểu thuyết lừng danh trên thế giới viết về loài vật khôn ngoan và trung thành nhất với loài người này…

TS. LA MAI THI GIA