Ngần ấy năm gắn bó với những làn điệu vọng cổ, cải lương, ông Bùi A Nít ở thôn Phú Đa (xã Hòa Tân Đông, huyện Đông Hòa) không những có một tình yêu sâu đậm với chúng mà còn lặng lẽ góp phần bảo tồn, giữ gìn bộ môn nghệ thuật này bằng những sáng tác chứa chan tình yêu cuộc sống, quê hương và con người nơi đây.
Mối duyên với nghệ thuật
Chúng tôi gặp ông Bùi A Nít trong một buổi sáng mùa thu, nụ cười ông hiện rõ nét hiền hậu trên khuôn mặt đã hằn sâu nhiều nếp nhăn ở cái tuổi ngoài 60. Khi nhắc đến những làn điệu dân ca, ông A Nít lại bồi hồi nhớ về quá khứ. Ông kể lại mối duyên nợ với những tác phẩm nghệ thuật của mình bằng đôi mắt sáng, giọng nói chứa đầy nhiệt tình pha lẫn chút hài hước, dí dỏm.
Ông Bùi A Nít kể: “Những năm kháng chiến chống Mỹ, trải dài khắp các tỉnh miền Trung, ca kịch dân tộc như: hát bội (tuồng), bài chòi, cải lương… diễn ra sôi nổi. Vì thế, những làn điệu dân tộc ấy đã thấm vào con người tôi lúc nào không hay”. Lên cấp hai, khi các bạn đồng trang lứa còn chưa biết những làn điệu xuân nữ, xàng xê, cổ bản hay điệu lý tang tít, lý cái mơn, lý qua cầu… thì ông đã có thể sáng tác được bài vọng cổ cho riêng mình. Ngày đó, gia đình còn nhiều khó khăn nên nhà nào có bộ máy hát đĩa than là ông lại lân la xin nghe nhờ. Nghe chưa “đã”, ông cố gắng tiết kiệm tiền ăn quà vặt để mua cho được những bản nhạc in trên các mẩu giấy nhỏ bằng bàn tay được bày bán ngoài chợ. Có lẽ bẩm sinh trời cho năng khiếu nên chỉ từ một cậu bé chuyên học lỏm, mày mò tập hát, ông đã có thể sáng tác những bài vọng cổ, bài chòi với những niêm luật khắt khe trong ca từ. “Khi sáng tác, tôi chỉ nghĩ đơn giản mình cần biến tấu và sáng tạo nên những tác phẩm của riêng mình, vừa dễ hiểu lại dễ đi vào lòng người nhưng không phá vỡ những niêm luật bất thành văn của các thể loại nhạc dân gian”, ông tâm sự.
Lớn lên trong bối cảnh đất nước “khói lửa đạn bom”, năm 1967, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, chàng thanh niên Bùi A Nít đã tham gia hoạt động cách mạng. Tuy không trực tiếp cầm súng nơi xa trường nhưng trong thời gian bị địch bắt giam và tra tấn (từ tháng 2/1972-8/1974), ông đã vượt qua những đau đớn về thể xác để tập trung sáng tác các bài dân ca, bài chòi nhằm phục vụ đời sống tinh thần, động viên ý chí cách mạng cho các đồng chí là tù chính trị yêu nước tại các nhà lao trong tỉnh.
Sau ngày thống nhất đất nước, ông A Nít đảm nhận các vị trí từ Ủy viên thư ký UBND cách mạng Hòa Tân, cán bộ Chi cục Thống kê tỉnh Phú Khánh, Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Tuy Hòa, Chủ tịch LĐLĐ huyện Đông Hòa, Phó Chủ tịch Hội VHNT huyện Đông Hòa và giữ chức vụ Chủ tịch Hội VHNT huyện Đông Hòa từ năm 2015 cho đến nay. Ở vị trí nào, ông cũng đón nhận, làm việc thật nhẹ nhàng giống như chính tâm hồn nghệ sĩ của ông vậy. Có lẽ cách sống giản dị, tình yêu dành cho nghệ thuật là nguồn cảm xúc dồi dào nuôi dưỡng một tâm hồn như vậy!
Trái ngọt từ tâm hồn nghệ sĩ
Nhìn lại chặng sáng tác từ thuở còn lóng ngóng tập tành viết lời cho đến bây giờ, gia tài lớn nhất của ông có hơn 100 tác phẩm dựa trên các làn điệu dân ca, tiểu phẩm, kịch bản tuyên truyền. Với ca từ đơn giản, dễ hiểu nhưng mang nhiều ý nghĩa nên nhiều tác phẩm của ông đã đoạt giải cao tại các hội thi chuyên ngành ở địa phương và toàn quốc. Trong đó có tác phẩm đoạt giải đặc biệt tại cuộc thi “Tìm hiểu mô hình HTX kiểu mới” do UBND huyện Đông Hòa tổ chức; tác phẩm dân ca Khu 5 “Như ánh sao đêm” do ông sáng tác, nghệ sĩ Bình Thảng dàn dựng đã phổ biến rộng rãi trên sóng truyền hình và bài vọng cổ “Tâm sự anh chàng đông con” được tuyên truyền đến đông đảo bà con nhân dân qua các chương trình tuyên truyền dân số. Ngoài sáng tác những làn điệu dân ca mới, ông còn được biết đến với nhiều bút danh trên hàng trăm bài thơ được đăng tải trên tạp chí Cựu chiến binh, tập san Đá Bia và những áng thơ được cất cao trong các buổi gặp mặt...
Tuy công việc bận rộn nhưng ông vẫn luôn tích cực tham gia viết kịch bản, tiểu phẩm cải lương cho các hội thi tuyên truyền theo chủ đề: phòng chống ma túy, an toàn giao thông, kế hoạch hóa gia đình, nông thôn mới, bảo vệ môi trường... Ông vẫn âm thầm vun vén cho tâm hồn yêu nghệ thuật của mình mỗi ngày một đầy hơn. Khi được hỏi về trái ngọt sau bao nhiêu năm “thủy chung” với mối duyên này, ông chỉ mỉm cười và nói: “Được sáng tác đã là một niềm hạnh phúc to lớn với người yêu nghệ thuật”.
Ông Ngô Viết Hải, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Đông Hòa, cho biết: “Mặc dù ông Bùi A Nít không qua một trường lớp đào tạo nào về nghệ thuật nhưng ông lại mang tâm hồn của một người nghệ sĩ thực thụ. Những tác phẩm của ông gây dấu ấn cho khán giả ở những làn điệu dân ca, thơ... vừa dung dị, mộc mạc nhưng không kém phần sâu sắc; đặc biệt là các tiểu phẩm, kịch cải lương mang hơi thở cuộc sống, phản ánh hiện thực xã hội sâu sắc, thể hiện thông điệp mà tác giả muốn truyền tải một cách rõ ràng. Là đầu tàu của Hội VHNT huyện Đông Hòa, ông luôn hoàn thành và tạo mọi điều kiện cho thế hệ trẻ tiếp tục phát huy bản sắc dân tộc”.
THIÊN LÝ
