Ngày 21/3/2017, tròn 5 tháng nhà văn Lê Văn Thảo vĩnh viễn ra đi, Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh đã tổ chức tưởng niệm và giới thiệu tập sách “Nhà văn Lê Văn Thảo trong lòng đồng nghiệp”, với sự tham dự của nhiều văn nghệ sĩ và bạn đọc quý mến tác giả “Ông cá hô”…

Bìa sách “Nhà văn Lê Văn Thảo trong lòng đồng nghiệp” - Ảnh: PHAN HOÀNG

Những kỷ niệm xúc động về nhà văn Lê Văn Thảo đã được nhắc lại. Nhiều gương mặt đã đẫm nước mắt nhớ về ông. Ngồi lặng lẽ dưới khán phòng có những người cùng thế hệ với nhà văn Lê Văn Thảo như họa sĩ Trang Phượng, nhà phê bình điện ảnh Trần Luân Kim, nhà văn Tô Hoàng, hoặc thế hệ đi sau như đạo diễn Trần Mỹ Hà, các nhà văn, nhà thơ Phạm Sỹ Sáu, Lê Thị Kim, Nguyễn Minh Ngọc, Lê Minh Quốc, Lê Tú Lệ, Trầm Hương, Xuân Trường, Trần Nhã Thụy, Tôn Nữ Thu Thủy…

Thủ bút và những bức ảnh cuối cùng

Nhà văn Lê Văn Thảo tên thật là Dương Ngọc Huy (SN 1939) tại Sài Gòn nhưng giấy khai sinh đề ở quê nội là huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An. Cha đi kháng chiến rồi tập kết ra Bắc, thuở nhỏ ông và các em theo mẹ về quê ngoại An Giang sinh sống, sau đó quay lên học Khoa Toán - Đại học Khoa học Sài Gòn. Từ năm 1962, ông thoát ly vào chiến khu chống Mỹ, bắt đầu viết văn từ năm 1965. Ông nguyên là Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam khóa 7 (2005-2010), Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh khóa 4 và 5 (2000-2010).

Tôi nhớ vào ngày 11/10/2016, một ngày trước khi bay ra giàn khoan dầu khí làm việc, kỹ sư điện - nhà văn trẻ Trương Anh Quốc cùng tôi đến thăm nhà văn Lê Văn Thảo. Nghe tin, hai nhà thơ Xuân Trường và Trương Tri ở Gò Vấp cũng tìm đến cùng thăm tác giả “Ông cá hô”. Mặc dù sức khỏe đã rất yếu nhưng nhà văn Lê Văn Thảo vẫn chuyện trò chậm rãi không ngừng. Ông nhớ lại những kỷ niệm thời trẻ ở phố và trong rừng, những bóng hồng thoáng qua đời mình và những chuyến đi vui tươi cùng bạn viết trẻ.

Sợ nhà văn Lê Văn Thảo mệt, mấy lần chúng tôi xin phép về nhưng ông vẫn không dứt chuyện. Muốn lưu giữ thủ bút của ông, tôi đề nghị ông ký tặng tôi mấy quyển sách, trong đó có cuốn tặng cho TS Cao Thị Hồng ở Đại học Thái Nguyên để chị hướng dẫn sinh viên làm luận văn về truyện của Lê Văn Thảo. Ông cẩn thận kê lên gối ghi và ký với nét bút vẫn còn mạnh. Tôi đặc biệt thích thú với tập truyện ngắn “Ông cá hô”, bản in năm 1995 do NXB Hội Nhà văn ấn hành. Tôi đề nghị tất cả bạn văn có mặt cùng ký vào làm kỷ niệm.

Căn bệnh nan y kéo dài hơn 10 năm đã lấy dần hết sinh lực của ông. Dù vậy, thủ bút và những bức ảnh chụp với nhau hôm ấy vô tình trở thành quý giá và có lẽ cũng là những hình ảnh sau cùng của nhà văn Lê Văn Thảo lưu lại trên cõi đời, bởi đúng 10 ngày sau ông đã vĩnh viễn ra đi sau một cơn hôn mê.

Lên núi đọc thơ và nghĩa tình với bạn văn trẻ

Không phải “Lên núi thả mây” như tên một tập truyện ngắn gần đây của nhà văn Lê Văn Thảo, mà là ông lên núi đọc thơ thực sự. Viết văn nhưng thi thoảng ông làm vài bài thơ. Biết rõ thơ là sở đoản, làm cho vui, nhưng ông vẫn luôn có cảm hứng với “nàng thơ” khi vui thú với bạn bè. Cách đây vài năm, nhà văn Lê Văn Thảo còn cùng chúng tôi về Phú Yên dự lễ hội thơ Nguyên tiêu núi Nhạn và đọc một bài thơ xúc động do ông sáng tác dưới ánh trăng rằm tháp cổ.

Lần đầu nhà văn Lê Văn Thảo về miền Trung lên núi Nhạn đọc thơ cũng là lần cuối nhà văn Nguyễn Quang Sáng được nhâm nhi ly rượu trên cõi đời trước lúc đột ngột ra đi tại TP Hồ Chí Minh. Một lần khác, vào giáp Tết Nguyên đán năm 2010, nhà văn Lê Văn Thảo gọi điện ra Phú Yên nhờ tôi viết kịch bản và đạo diễn chương trình thơ trẻ trong Ngày Thơ Việt Nam diễn ra tại Nhà hát Thành phố, hướng tới đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Dù hơi cực nhưng Ngày Thơ Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh chào mừng kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội khá vui và chu toàn.

So với thơ, tất nhiên nhà văn Lê Văn Thảo chú ý hơn đến các cây bút trẻ viết văn xuôi. Những lần trò chuyện với chúng tôi, ông tỏ ra rất vui mừng trước sự trưởng thành nhanh chóng của các nhà văn trẻ thành phố. Trong những chuyến đi hay hội ngộ hàn huyên với nhau, hai nhà văn trẻ Tiến Đạt và Trần Nhã Thụy luôn gắn bó mật thiết với nhà văn Lê Văn Thảo. Cuối tháng 4/2016 vừa qua, vào đêm trước lúc Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh tổ chức tọa đàm văn học về nhà văn Lê Văn Thảo, tôi cùng Trần Nhã Thụy đã đến thăm và ngồi trò chuyện với ông khá khuya. Tiếc là sức khỏe không cho phép ông có mặt tại buổi tọa đàm.

Cuộc đời mỗi con người đều có lúc vui lúc buồn, lúc đúng lúc sai, lúc thăng hoa lúc mệt mỏi ưu phiền. Điều quan trọng là sau khi nhắm mắt xuôi tay chúng ta để lại gì có ích cho cuộc sống. Bằng tài năng, nhân cách và trải nghiệm phong phú, nhà văn Lê Văn Thảo không chỉ để lại một di sản văn học tương đối đồ sộ của một tác giả lớn Nam Bộ, mà ông còn để lại một tấm gương lao động sáng tạo không biết mệt mỏi, càng lớn tuổi viết càng nhiều càng hay, cùng một tấm lòng nhân hậu bao dung và tình yêu thương đối với mọi người, trong đó có sự nâng niu thầm lặng đối với các bạn viết trẻ!

PHAN HOÀNG