Vì nghe đồn rượu ngâm con mối chúa có tác dụng tráng dương, bổ thận, trị nhức mỏi, nhiều người đi đặt hàng loại rượu lạ này. Đó cũng là dịp để một số người mưu sinh bằng nghề săn mối chúa.
Ông Lương Quý N đang đào ụ mối tìm mối chúa - Ảnh: K.DUY
LÊN RỪNG “SĂN” MỐI CHÚA
Vào mùa mưa, khi đất tơi xốp là “thời cơ” để mối đùn. Đó cũng là thời điểm dân “săn” mối lên đường tấp nập nhất, bởi đất ụ mối bị mưa thấm mềm, đào bới dễ dàng. Đầu tháng chạp, chúng tôi theo ông Lương Quý N, một người đào mối chúa ở thị trấn Hai Riêng (huyện Sông Hinh), lên rừng. Dụng cụ “săn” mối chúa ông mang theo chỉ là chiếc xà beng để đào, chiếc rựa để phát cây, gai chắn lối và cái hũ rượu nhỏ để đựng “chiến lợi phẩm”. Theo ông N, một ụ mối chỉ có một mối chúa, một mối đực - thường gọi là mối vua; hiếm lúc người ta đào được một ổ mối có hai con mối chúa.
Ông “thợ săn mối” không đào từ trên xuống, mà thực hiện những nhát xắn mạnh, đi theo chiều ngang vào giữa phần thân ụ mối. Qua phần đất mềm bên ngoài, đến phần giữa ụ mối là một khu vực rỗng, khô ẩm, liên kết bằng những thứ chất xốp kỳ lạ. Ông N dùng xà beng khoắng tròn khu vực giữa ổ mối để tìm “cung điện” có chứa mối chúa. Ông N cho hay, “cung điện” của mối chúa vào mùa hè thường được mối thợ đưa xuống thấp dưới chân ụ mối cho mát, vào mùa mưa thì chúng lại đưa lên cao để tránh bị ngập nước.
Chỉ sau vài phút đào, ông N đã khều ra từ ụ mối một “vật thể” giống như hai chiếc dĩa lớn ụp lại. Đó là một thứ làm bằng hỗn hợp đất sét, vỏ ốc, sạn, gạch ngói vụn… và dường như có chất kết dính nên rất chắc chắn. Dùng chiếc xà beng xắn nhẹ vài ba lần, ông N mới tách đôi được lớp vỏ bên ngoài của “cung điện” ra. Con mối chúa có cái bụng to trắng hếu, lớn gần bằng ngón tay giữa, dài khoảng 7cm; cái đầu nhỏ xíu “đính” 4 cái chân (con mối bình thường có 8 chân-NV), nằm im lìm giữa hàng trăm con mối con mới sinh còn trắng nõn, lũ mối lính hung dữ có đôi càng to làm nhiệm vụ bảo vệ và lũ mối thợ lo “công tác” xây dựng, chăm sóc. Bên cạnh là chú mối vua, lớn gấp khoảng 4 lần mối thợ, có màu nâu toàn thân. Hai vợ chồng mối chúa, mối vua được ông N bắt bỏ ngay vào hũ rượu nhỏ mang theo, bởi theo ông, nếu để ngoài không khí chừng 5 phút thì con mối chúa sẽ vỡ bụng, chết, ngâm rượu “mất chất”.
UỐNG VÀO LÀ... CƯỜNG TRÁNG (!?)
Quán 94 ở thị trấn Hai Riêng là nơi duy nhất ở huyện miền núi Sông Hinh bán rượu mối chúa. Ông Nguyễn Phương, chủ quán, chỉ vào những thẩu rượu ngâm mối trưng bày nơi nóc tủ lớn trong nhà, giới thiệu: “Tết nhứt, rượu mối chúa bán “chạy” lắm. Không chỉ người ở tỉnh Phú Yên, mà nhiều nơi từ Quy Nhơn, Nha Trang đến Hà Nội, Sài Gòn, cả người nhà các Việt kiều cũng đặt hàng rượu mối chúa”.
Mối chúa và rượu ngâm mối chúa - Ảnh: K.DUY
Theo ông Phương, khoảng 5-6 năm trước, những người lớn tuổi từng sống lâu năm ở rừng núi truyền nhau nghe “bí quyết” về rượu ngâm mối chúa của người dân tộc thiểu số. Theo họ, sau mỗi bữa ăn, uống một cốc nhỏ rượu này thì có tác dụng tráng dương, bổ thận, người đau lưng uống vào giảm đau, người yếu sinh lý làm vài ly vô là… mạnh mẽ. Một đồn mười, mười đồn trăm… khiến số quý ông đến đặt hàng rượu mối chúa tại quán 94 ngày càng nhiều. Nhiều người không chỉ mua rượu ngâm mối chúa về để uống, mà còn làm quà tặng, biếu. Ông Phương tiết lộ: “Theo “công thức dân gian”, cứ 7 con mối chúa ngâm một lít rượu ngon là đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, khách hàng thường muốn ngâm cỡ 100-200 con mối chúa trong một thẩu để nâng cao “chất bổ”; có người còn đặt tôi ngâm một thẩu lớn có đến 500 con mối chúa. Thường người ta ngâm toàn bộ số mối chúa trong thẩu, đổ vào 2 lít rượu thường và ngâm một ngày một đêm rồi xả ra. Làm như thế hai lần, để mối nhả hết những chất dơ, độc ra, sau đó mới mua rượu nhất (rượu nặng, ngon) cho vào, ngâm khoảng 3 tháng thì uống được”.
Ông Phương cho hay, ngâm nguyên thẩu rượu theo “đơn” đặt hàng, thì giá trị được tính bằng số mối chúa trong thẩu, giá mỗi con 8.000 đồng, nghĩa là một thẩu rượu 100 con mối chúa có giá đến 800.000 đồng. Nếu bán lẻ, thì mỗi xị rượu mối chúa quán 94 đưa cho khách có giá 20.000 đồng, vị chi mỗi lít rượu có giá 80.000 đồng.
Khi đơn đặt hàng rượu ngâm mối chúa tăng cao thì cũng là lúc nhiều người chọn nghề đào mối chúa làm kế sinh nhai, nên ụ mối ngày càng… khan hiếm. Theo ông chủ quán 94 ở thị trấn Hai Riêng, mùa mưa năm nay, ông phải mướn 3-4 thanh niên dân tộc thiểu số cơm ăn cơm dỡ đi đến tận các vùng rừng xa ở Sông Hinh, Sơn Hòa, thậm chí lên cả Gia Lai, Đắk Lắk mới tìm được ụ mối, nhưng thường mỗi ngày một người tìm được 5 con mối chúa là nhiều.
Tác dụng đến đâu? Khi được hỏi tác dụng của rượu ngâm mối chúa sau nhiều năm ngâm và uống loại rượu này, ông Nguyễn Phương lấp lửng: “Tôi và nhiều người uống rượu ngâm mối chúa thấy tình trạng đau nhức xương cốt có giảm bớt so với trước. Còn cái vụ kia (ý nói tác dụng cường dương) thì… cũng thường thôi”. Bác sĩ Lê Bá Thính (Phó Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Phú Yên) cho biết: “Trong các tài liệu về Đông dược mà tôi từng nghiên cứu không thấy đề cập đến tác dụng chữa bệnh của con mối chúa. Dù vậy, trong dân gian có bài thuốc dùng mối chúa nướng cho trẻ con bị suy dinh dưỡng hoặc bị hen suyễn ăn để cải thiện sức khỏe., không có chuyện tráng dương bổ thận… Bởi vậy, những người uống rượu mối chúa nên uống ở mức vừa phải để tránh bị… say xỉn hoặc bị ngộ độc rượu trong những ngày vui xuân, đón tết”.
QUỐC THANH
