Trong những ngày qua, mỗi ngày có đến vài trăm người từ khắp nơi đổ xô đến khu vực hạ lưu đập chính thủy điện Sông Ba Hạ đào đãi vàng, tìm đá cảnh. Họ đào bới dòng sông, lật đổ những viên đá lớn để tìm vàng.

Trên ĐT 645 từ TP Tuy Hòa đi huyện Sông Hinh, chúng tôi thấy có nhiều tốp người đi xe máy, chở theo những chiếc máng gỗ, mâm sắt… đến ngã ba thuộc xã Đức Bình Tây (huyện Sông Hinh) thì rẽ sang con đường ra đập chính thủy điện Sông Ba Hạ. Họ chính là những tốp người đi đào đãi vàng, tìm đá cảnh. Đây là đợt đào đãi vàng, tìm đá cảnh ồ ạt thứ ba từ sau Tết Nguyên đán đến nay khi công trình thủy điện Sông Ba Hạ chặn dòng, tích nước để vận hành tổ máy số 1.

Dùng xà beng đào đất, đá nhỏ ở dưới chân những tảng đá lớn để đãi vàng trên sông Ba - Ảnh: A.NGỌC

 

TÌM VÀNG, ĐÁ CẢNH DƯỚI LÒNG SÔNG

Trong vai những người đi tìm, mua đá cảnh, chúng tôi cùng những tốp người trên đến khu vực thủy điện Sông Ba Hạ. Trên đường đi, chúng tôi làm quen với anh Nguyễn Văn Hóa, ở xã Đức Bình Đông (huyện Sông Hinh). Nhóm của anh Hóa có đến 17 người, trong đó có 6 nữ và anh Hóa là nhóm trưởng. Mọi công việc của từng thành viên trong nhóm đều do nhóm trưởng phân công. Anh Hóa được tín nhiệm giao làm nhóm trưởng vì là người từng lăn lộn ở nhiều bãi vàng, có rất nhiều kinh nghiệm.    Đến đập chính thủy điện Sông Ba Hạ, chúng tôi sang bên kia sông thuộc địa phận huyện Sơn Hòa. Chạy dọc xuống bờ sông khoảng 4km là đến khu nhà ở của công nhân thuộc Công ty Sông Đà 10. Gởi xe ở đây, chúng tôi băng sông đi tìm đá cảnh. Mặc dù đập chính thủy điện Sông Ba Hạ chặn dòng nhưng vẫn có những lạch nước đọng sâu đến bụng. Lội nước, băng qua những gộp đá lổm chổm cách bờ khoảng 1km, chúng tôi cũng đến được lạch chính của dòng sông. Lạch chính là nơi sâu nhất của dòng sông, lúc này vẫn còn nước chảy, có nơi sâu đến ngực. Khắp khu vực lạch sông, rất nhiều người đang lom khom đào đất, ngâm mình dưới lạch sông đãi vàng. Chỉ khoảng 1km của lạch sông này có đến bốn nhóm, mỗi nhóm trên dưới 10 người. Để hòa vào những nhóm người này và tìm hiểu, chúng tôi lội dọc theo lạch sông lật đá giả vờ tìm đá cảnh. Anh Trần Mạnh Tùng, ở thị trấn Củng Sơn (huyện Sơn Hòa), đang tìm đá cảnh, cho biết: “Đa số chúng tôi không nắm được lịch chặn dòng của thủy điện Sông Ba Hạ nên sáng sáng thường ra sông để xem chừng. Nếu thấy sông cạn, chúng tôi lập tức rủ nhau đi tìm đá cảnh. Nhóm của tôi chỉ tìm đá nhỏ cỡ 50kg trở lại, còn lớn hơn thì chịu thua vì khuân vác không nổi. Dạo trước tết có nhiều xe cẩu ra tận lòng sông để cẩu nhiều viên đá cảnh lớn, có viên nặng đến hàng tấn”.

Cách nhóm của anh Hóa chừng 30m là nhóm của Nay Y Seo, ở xã Suối Trai (huyện Sơn Hòa). Nay Y Seo tiết lộ: “Chúng tôi đãi vàng ở đây chủ yếu bằng thủ công. Trung bình mỗi ngày một người kiếm được khoảng 200.000 đồng, có ngày gặp nơi vàng đọng thì đến vài triệu đồng…”. Theo một số người đào đãi vàng, cũng trên đoạn sông này, thời điểm trước tết có các sà lan dùng máy để hút cát dưới lòng sông. Những sà lan này lấy cớ hút cát bán cho các công trình xây dựng nhưng thực tế là tìm vàng. Những người đãi vàng giải thích rằng khi hút cát từ lòng sông lên sà lan, trong máy hút cát có bộ phận lọc nên cát đi đường cát, vàng đi đường vàng.

HIỂM NGUY RÌNH RẬP

Hoạt động đào đãi vàng, tìm đá cảnh của nhiều nhóm người trên sông Ba chủ yếu lén lút. Do đó, việc bảo hộ lao động hầu như không có. Để tìm vàng, đá cảnh, họ dùng xà beng đào đất đá dưới chân những tảng đá lớn, hết sức nguy hiểm bởi những tảng đá này có thể đổ sập bất cứ lúc nào. Anh Hóa giải thích: Do việc chặn dòng của thủy điện chỉ trong thời gian ngắn nên nhiều người tranh thủ làm, miễn sao làm càng nhiều, càng nhanh. Cách đây chưa lâu đã có một người bị đá đè; rất may viên đá này bị cản lại bởi những viên đá khác nên người đó chỉ bị thương nhẹ…

Một cán bộ lãnh đạo huyện Sơn Hòa cho biết thủy điện Sông Ba Hạ cứ ba ngày chặn dòng tích nước thì 10 ngày xả nhưng lịch điều tiết nước này không ổn định, có khi chặn dòng hoặc xả nước không đúng theo lịch. Do đó, nếu những người đào đãi vàng, tìm đá cảnh ở dưới lòng sông Ba chạy không kịp thì rất nguy hiểm đến tính mạng… Nếu tình trạng đào đãi vàng, tìm đá cảnh trái phép ở khu vực hạ lưu đập chính thủy điện Sông Ba Hạ cứ tiếp diễn, rất có thể sẽ kéo theo các tệ nạn xã hội. Đề nghị các cơ quan có chức năng, chính quyền các địa phương có đoạn sông chảy qua sớm xử lý kiên quyết tình trạng trên.