Chúng tôi đến Trung Quốc vào những ngày cuối năm 2008, đúng vào dịp nước này tổng kết 30 năm cải cách - mở cửa. Đây cũng là dịp Noel lạnh nhất Trung Quốc trong vòng 5 năm gần đây, với nhiệt độ âm 120C, tuyết phủ trắng xóa nhiều nơi ở Bắc Kinh và Vạn Lý Trường Thành...

Một góc thành phố Thượng Hải – Ảnh: THANH HƯNG

Cải cách kinh tế ở Trung Quốc bắt đầu 30 năm trước, sau cuộc Cách mạng Văn hóa 10 năm (1966-1976). Quyết định mở cửa một đất nước u ám và cải tổ nền kinh tế suy sụp một thời đã được đưa ra tại phiên họp toàn thể thứ ba của Ủy ban Trung ương Đảng khóa 11 vào ngày 18/12/1978. Kiến trúc sư trưởng của kế hoạch này là ông Đặng Tiểu Bình. Du khách hoàn toàn cảm nhận được điều này khi đến Bắc Kinh và đặc biệt là Thượng Hải, trung tâm kinh tế của Trung Quốc.

TỪ BẮC KINH...

Bắc Kinh hiện có 20 triệu dân nhưng đã có đến 3 triệu ô tô và 60.000 taxi. Để hạn chế người dân sử dụng mô tô, phí đăng ký biển số mô tô tại Trung Quốc tính ra đã lên đến 30 triệu VNĐ. Cảm nhận của nhiều người khi đến Bắc Kinh hay Thượng Hải là cơ sở hạ tầng và quản lý giao thông quá tuyệt vời. Sân bay một tỉnh như Quảng Châu cũng có vẻ hiện đại hơn cả sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất của Việt Nam. Cũng như Thái Lan, Trung Quốc đang hoàn thiện một sân bay mới hiện đại nằm xa trung tâm Bắc Kinh. Bên cạnh tuyến đường sắt hiện hữu từ Bắc Kinh đi Thượng Hải chỉ mất hơn 12 giờ dành cho loại tàu chạy 160km/h, Trung Quốc đang xây dựng tuyến đường sắt mới chạy trên đệm trường với tốc độ lên đến 350-400 km/h.

TP Thượng Hải hiện có 17 triệu dân và khoảng 2 triệu khách du lịch mỗi ngày, nhưng việc ùn tắc giao thông cũng rất hạn chế nhờ hệ thống “nội thành cao tốc” 5 tầng dày đặc (kiểu đường tránh trên không ở Việt Nam). Riêng hệ thống đường ngầm ở Thượng Hải, đã có 7 tuyến qua  lòng sông Hoàng Phố. Còn tại Bắc Kinh, hệ thống tàu điện ngầm có tổng chiều dài gần 30km. Sau đại dịch cúm gia cầm, giá ô tô ở Trung Quốc tăng cao, nhưng chỉ chừng 120 triệu VNĐ, người dân đã tậu được xe con mới sản xuất. Chính vì thế trong hai tháng diễn ra Olympic Bắc Kinh, thành phố này phải tổ chức ô tô đi theo số chẵn - lẻ và có 10 đầu số xe luân phiên  không lưu thông 2 ngày trong tháng.

Đến Bắc Kinh hôm nay, nếu hỏi đâu là trung tâm thành phố thì rất khó nhận được câu trả lời. Bắc Kinh rộng 16.800 km2, đường kính chỗ rộng nhất tới 210km. Bắc Kinh có hình bát quái với cố cung Tử Cấm Thành nằm ở trung tâm. Có 6 vành đai bao bọc thành phố, nhưng đến vành đai thứ tư vẫn còn là trung tâm. Cả Bắc Kinh và Thượng Hải hầu như không có căn hộ độc lập mà tất cả đều là chung cư, thời gian mua nhà chỉ từ 50-70 năm, chẳng khác nào nhà thuê. Đến hạn, nhà đầu tư sẽ phá đi để xây chung cư mới. Dịp Olympic Bắc Kinh, nhà chung cư ở đây lên đến 1 vạn tệ/m2 (tương đương 25 triệu VNĐ). Việc quản lý đất ở khu vực nông thôn cũng rất chặt chẽ: đất của nông dân chỉ được bán cho người nông thôn, không được bán cho người thành phố. Đi trên đường phố Bắc Kinh, bạn có thể nhìn thấy nhiều tổ chim trên những hàng cây trắc bách diệp, nguyệt quế, bạch dương… những loại cây trồng tiêu biểu của thủ đô. Những chú chích chòe to gấp đôi chích chòe Việt Nam bay nhảy rất nhởn nhơ. Điều này cho thấy, môi trường ở Bắc Kinh khá lý tưởng và Trung Quốc muốn chuyển tải thông điệp cùng nhau gìn giữ môi trường qua việc xây dựng “quốc gia vận động trường” (sân vận động Olympic Bắc Kinh) có hình dáng và tên gọi Tổ Chim, sức chứa 80.000 người.

Trước khu mua sắm Nam Kinh

...ĐẾN THƯỢNG HẢI

Nếu đi du lịch ở Bắc Kinh bạn sẽ bị mỏi chân vì diện tích quá rộng, thì đến Thượng Hải, bạn sẽ bị… mỏi cổ bởi thành phố này có hơn 4.000 nhà cao tầng (tính từ 30 tầng trở lên). Thượng Hải là một trong 4 thành phố trực thuộc trung ương có diện tích: 6.340,5 km2. Thượng Hải được xem là thủ đô kinh tế của Trung Quốc, có hải cảng sầm uất nhất thế giới, hơn cả cảng Singapore và Rotterdam (Hà Lan). Xuất phát là một làng chài hẻo lánh, Thượng Hải đã trở thành một thành phố quan trọng bậc nhất Trung Quốc, từng một thời là trung tâm tài chính lớn thứ ba thế giới, chỉ xếp sau New York (Hoa Kỳ) và London (Anh). Đây là trung tâm thương mại lớn nhất Viễn Đông cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Nhờ sự cải cách, mở cửa theo mô hình kinh tế thị trường do Đặng Tiểu Bình khởi xướng, từ năm 1992, Thượng Hải đã có những bước bứt phá ngoạn mục về phát triển kinh tế và nhanh chóng vượt qua Thâm Quyến và Quảng Châu - một thành phố đặc khu được tự do hóa sớm để trở thành đầu tàu kinh tế Trung Quốc. Vẫn còn nhiều thách thức cho thành phố này như nạn di dân ồ ạt và sự phân hóa giàu nghèo. Tuy nhiên, các khu nhà chọc trời và cuộc sống đô thị sôi động của Thượng Hải vẫn là biểu tượng của sự thần kỳ kinh tế Trung Quốc.

TRẦN THANH HƯNG