Nằm ở phía đông bắc huyện Tuy An, núi Hòn Bù lặng lẽ chồm mình vươn ra phía biển Đông tạo nên thắng cảnh quốc gia Gành Đá Dĩa bốn mùa lộng gió và xôn xao sóng vỗ. Con đường đất lượn vòng ở sườn núi phía nam dẫn tôi lên một ngôi làng vào buổi sáng đầu xuân nắng vàng như rót mật, ở đó có căn nhà nhỏ của một bà cụ gần 86 tuổi, nhưng tâm trí vẫn còn khá sáng suốt. Ẩn sau nếp nhăn của thời gian xếp dày trên gương mặt hao gầy và mái tóc bạc trắng là nét vẻ phúc hậu, nhân từ. Bà cụ đó là Nguyễn Thị Thích - một trong những nhân vật của câu chuyện tưởng như cổ tích giữa đời thường đầy tính nhân văn.
Sau hơn 35 năm đứa con trai biệt tích, nhờ tấm lòng, tình cảm và trách nhiệm của một sĩ quan công an, bây giờ cụ Thích không chỉ biết được tung tích của người con và nhận diện đứa cháu nội chưa một lần gặp mặt, mà điều đáng nói là người dân ở vùng biển xã An Ninh Đông không còn nghĩ rằng con trai của bà là ngụy quân, mà sự thật anh ấy là một liệt sĩ.
 |
|
Trung tá Phạm Như Tùng bên mẹ Nguyễn Thị Thích và những người thân của liệt sĩ Nguyễn Văn Tùng – Ảnh: H.TOÀN |
CUỘC TÌM KIẾM CỘI NGUỒN
Câu chuyện diễn ra sáu năm về trước, nhưng bây giờ kể lại hẳn nhiều người không khỏi ngạc nhiên và xúc động. Dạo đó, vào một ngày đầu tháng 3/2003, trực ban Phòng hồ sơ Công an tỉnh Phú Yên tiếp hai người khách lạ đến từ phương
Với những thông tin đơn giản như thế thật khó có thể tìm kiếm, nhưng thượng tá Nguyễn Văn Tốt, Trưởng phòng Hồ sơ Công an tỉnh Phú Yên và trung tá Phó trưởng phòng Võ Chùm giao nhiệm vụ cho đồng chí Phạm Như Tùng, lúc đó là thiếu tá, Đội phó Đội hồ sơ an ninh tiến hành tra cứu tàng thư. Rất tiếc sau một buổi sáng cẩn trọng tìm kiếm, rà soát, các cán bộ hồ sơ vẫn không tìm đâu ra tên tuổi, nhân thân, quê quán và bố mẹ của ông Nguyễn Văn Tùng như những thông tin do ông Trịnh Anh Cách cung cấp và đề nghị tra cứu.
Đồng chí Tùng kể lại: “Lúc đó, nhìn dáng vẻ thất vọng của anh Cách và đôi mắt hiện rõ nét buồn của cháu Quang, tôi thật sự cảm thông và thấy lòng mình day dứt lắm. Tôi đã từng cất công đi tìm người thân, nên thấu hiểu tâm trạng của cậu cháu ông Cách, chính vì vậy tôi quyết định đưa họ đến nhà một số người đã đi lính ở Sư đoàn 23 bộ binh chế độ cũ để dò tìm tông tích người thân của ông Tùng theo kiểu cầu may”.
Trong nắng gió buổi trưa tháng ba, thiếu tá Tùng tiễn cậu cháu ông Cách ra bến xe liên tỉnh, lòng thầm hứa với họ sẽ dành thời gian, công sức để tìm kiếm hộ nguồn gốc, quê quán của ông Tùng. Dù không phải là công việc bắt buộc thực hiện để phục vụ yêu cầu công tác chung, nhưng hai ngày sau đó, cuối cuộc họp giao ban tuần ở đơn vị, thiếu tá Tùng đã đề xuất lãnh đạo Phòng Hồ sơ Công an tỉnh Phú Yên lập phiếu yêu cầu tra cứu tàng thư hồ sơ để gửi về Cục hồ sơ Tổng cục Cảnh sát nhân dân – Bộ Công an tại phía Nam. Phiếu yêu cầu gửi đi một thời gian ngắn, Phòng Hồ sơ Công an tỉnh Phú Yên nhận được phúc đáp của Cục hồ sơ Tổng cục Cảnh sát nhân dân, trong đó có nội dung cho biết: ông Nguyễn Văn Tùng sinh ngày 2/1/1947, quê quán Tuy Hòa, Phú Yên, mang thẻ căn cước số 06263335, do Ty Cảnh sát quốc gia tỉnh Bình Thuận cấp ngày 5/2/1971. Tháng 10/1968, ông Nguyễn Văn Tùng nhập ngũ vào Sư đoàn 23 bộ binh, quân đoàn 2, chế độ Sài Gòn, mang số quân 67/407395. Đến ngày 9/8/1972, đương sự đã đào ngũ khi đang mang cấp bậc hàm hạ sĩ ở KBC 4896, nên bị quân cảnh ra lệnh tầm nã. Điều đáng nói là ngoài những thông tin nêu trên và tên tuổi bố mẹ, chị em ruột, kết quả tra cứu của Cục hồ sơ Tổng cục Cảnh sát nhân dân còn xác định được tên tuổi người vợ trước của ông Nguyễn Văn Tùng là bà Hồ Thị Ẩm, sinh năm 1945. Mặc dù thông tin tra cứu khá chi tiết, nhưng quê quán đương sự chỉ xác định ở Tuy Hòa, chứ không nêu rõ xã, phường nào, nên không dễ gì tìm kiếm nhanh tông tích người thân ông Tùng. Được sự đồng ý của lãnh đạo đơn vị, thiếu tá Tùng tiếp tục tra cứu tàng thư chứng minh nhân dân để tìm người phụ nữ tên Ẩm. Bằng cách này, anh đã xác định được địa chỉ thường trú của bà Hồ Thị Ẩm ở thôn Phú Hội, xã An Ninh Đông, huyện Tuy An.
Không phải là người thân của mình, nhưng khi tìm được địa chỉ của bà Hồ Thị Ẩm, thiếu tá Tùng thật sự mừng vui. Anh tranh thủ ngày nghỉ cuối tuần để về xã An Ninh Đông. Sau hơn một giờ hỏi chuyện bà Hồ Thị Ẩm và mẹ chồng là cụ Nguyễn Thị Thích để đối chứng với những thông tin thu thập được, thiếu tá Tùng mới đưa ra bức ảnh chân dung ông Nguyễn Văn Tùng chụp vào năm 1971 do cậu cháu ông Trịnh Anh Cách cung cấp trong chuyến ra Phú Yên trước đó. Cụ Thích hết sức ngạc nhiên khi nhận ra người trong ảnh chính là con trai của mình, còn bà Ẩm nhìn tấm ảnh người chồng mà đôi mắt ngấn lệ mừng vui. Cậu con trai Nguyễn Văn Minh chào đời vào năm Mậu Thân cũng là lúc ông Tùng bị bắt quân dịch, lớn lên không biết tin tức gì về người cha, nên cũng ngạc nhiên không kém bà nội và mẹ của mình. Nhiều người dân ở làng chài An Vũ nghe tin cũng bàng hoàng xúc động. Lúc đầu cụ Thích và con cháu cứ tưởng người thân của mình lưu lạc qua nhiều vùng miền và vẫn còn sống ở đâu đó, nên họ hối thúc thiếu tá Tùng cho biết tung tích ông Tùng. Đến khi nghe người sĩ quan an ninh kể lại mọi chuyện, họ càng thêm ngạc nhiên đến mức nghi ngờ, bởi không hiểu vì sao ông Tùng bị bắt quân dịch vào lính chế độ cũ, nhưng bây giờ lại là liệt sĩ cách mạng.
SỰ THẬT VỀ MỘT LIỆT SĨ
Hơn một tuần sau đó, sau khi nhận được điện thoại của thiếu tá Tùng, ông Trịnh Anh Cách cùng cháu Nguyễn Thanh Quang vội vã lên đường ra Phú Yên. Cuộc gặp gỡ giữa họ và gia đình cụ Nguyễn Thị Thích đã lý giải sự thật về câu chuyện tưởng chừng như cổ tích giữa đời thường. Theo lời kể của những người trong cuộc đã được một số nhân chứng và các cơ quan chức năng thẩm tra xác nhận, hai năm sau khi vào lính Sư đoàn 23 bộ binh chế độ cũ, đầu xuân năm 1970, ông Nguyễn Văn Tùng tình cờ gặp bà Trịnh Thị Nguyệt, thường gọi là Bình, vốn là một cơ sở cách mạng trong kháng chiến chống Mỹ ở xã Hàm Chính, quận Thiện Giáo, nay là huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận. Được sự đồng ý của tổ chức, bà Nguyệt đã tiếp cận, vận động và thuyết phục ông Tùng từ bỏ hàng ngũ của địch, lấy trộm vũ khí thoát ly vào vùng căn cứ cách mạng và đã trở thành chiến sĩ du kích xã Hàm Chính. Cũng từ đó, mối liên lạc giữa ông Tùng và gia đình bị cắt đứt. Duyên nợ đưa đẩy ông và bà Nguyệt yêu thương nhau rồi trở thành vợ chồng. Trong một chuyến công tác truy bám theo toán lính địch tại một khu đồi rừng ở Hàm Thuận Bắc vào ngày 9/5/1974, ông Tùng và đồng đội không may bị biệt kích địch phát hiện nên bọn chúng bao vây nổ súng. Không còn đường rút lui, ông Nguyễn Văn Tùng cùng đồng đội chiến đấu kiên cường, gây thương vong phía địch. Nhưng sau trận đánh đó, ông Tùng đã anh dũng hy sinh bên một con suối cạn. Trước khi trút hơi thở cuối cùng về cõi vĩnh hằng, ông Tùng đã tiết lộ cho đồng đội của mình biết trước khi chung sống với bà Nguyệt, ông đã có vợ và hai đứa con tại quê nhà ở Phú Yên. Ngày 17/6/1978, liệt sĩ Nguyễn Văn Tùng đã được Thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng truy tặng bằng Tổ quốc ghi công số 266-192K.
Trong năm năm chung sống với ông Tùng, bà Nguyệt sinh hai đứa con, nhưng chỉ còn một cháu trai là Nguyễn Thanh Quang, sinh năm 1971. Do tất bật lo toan cuộc sống đời thường, nên suốt 30 năm sau ngày miền
Một tháng sau ngày tìm được gia đình nhà chồng, bà Trịnh Thị Nguyệt đã gửi đơn xin bổ sung thân nhân liệt sĩ. Nhận được hồ sơ liệt sĩ Nguyễn Văn Tùng và giấy giới thiệu của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Thuận, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Phú Yên đã có quyết định trợ cấp thường xuyên đối với mẹ và vợ liệt sĩ Nguyễn Văn Tùng là cụ Nguyễn Thị Thích và bà Hồ Thị Ẩm. Người trực tiếp giúp đỡ và liên hệ đề nghị giải quyết chế độ trợ cấp là thiếu tá Phạm Như Tùng - nay là trung tá, Đội trưởng Đội tham mưu tổng hợp Thanh tra Công an tỉnh Phú Yên.
Từ câu chuyện về cuộc tìm kiếm cội nguồn người thân của cháu Nguyễn Thanh Quang, không chỉ thêm một cổ tích mới về những người đã lặng lẽ chiến đấu và hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, mà tấm lòng, tình cảm và trách nhiệm của tập thể CBCS ở Phòng Hồ sơ Công an tỉnh Phú Yên thật sự là hình tượng cao đẹp của người chiến sĩ công an trong trái tim, ánh mắt của mỗi người dân khi họ biết vì dân, lo cho dân. Riêng với cụ Thích và những người thân trong gia đình bà, từ dạo ấy họ không còn nặng nợ với bản lý lịch một người con đi lính chế độ cũ, mà thay vào đó là màu sáng tên tuổi : liệt sĩ Nguyễn Văn Tùng.
PHAN THẾ HỮU TOÀN
