Ngày cuối cùng trong chuyến công tác của đoàn VTV tại Scotland và Vương quốc Anh chỉ có một trong hai lựa chọn, hoặc là xem một trận đấu trong giải ngoại hạng Anh trên sân Emirate của Arsenal và Manchester United là đội khách (phát sinh), hoặc là đi thăm 2 di tích Stonehenge và Baths (theo lịch trình). Sau hơn 10 phút rời khách sạn, 5 thành viên quyết định rời ô tô ở lại London để chiều đón xem trận cầu kinh điển, vì không dễ gì có được cảm giác ngồi trên các sân cỏ ở Anh để xem một trận cầu nóng bỏng. 7 thành viên còn lại chấp nhận ngồi ô tô mấy giờ đồng hồ rời London để khám phá 2 di tích trên. Và, chuyến đi đã để lại những ấn tượng khó quên cho ai lần đầu đến đây, để lại nhiều suy ngẫm trong việc bảo tồn, phát huy giá trị các di sản mà tổ tiên để lại...

ĐIỀU KỲ LẠ Ở STONEHENGE...

Tượng Nữ thần mùa xuân Sulis Minerva bằng đồng - Ảnh: THANH HƯNG

Cho tới giờ, quần thể đá cổ Stonehenge, một kỳ quan thế giới, vẫn chứa trong nó những bí mật mà các nhà khoa học chỉ có thể đưa ra cách lý giải bằng những giả thuyết.

Stonehenge là một công trình bằng đá đã có từ hàng nghìn năm trước Công nguyên cho đến bây giờ vẫn tồn tại như một dấu ấn nguyên thủy còn sót lại thách thức thời gian. Quần thể đá này tọa lạc trên một cánh đồng  thuộc miền Nam nước Anh, cách London 137km về phía tây nam. Người dân địa phương đã cam kết với chính quyền không trồng loại cây gì ngoài cỏ để tôn vinh cụm di tích, dẫu mỗi cột đá ở đây cao tới 4m, rộng chừng 2m, dày khoảng 1m. Các nhà thạch học ước tính mỗi viên đá ở đây nặng đến 25 tấn, trong đó có 2 cột đá nặng nhất khoảng 50 tấn. Vài chỗ có những tảng đá xếp ngang trên hai trụ đá đứng như xà nhà, tạo thành cổng vòm lớn.

Ngành du lịch địa phương khéo tổ chức tour khám phá cảnh quan này, dù nó chỉ là một quần thể đá giữa cánh đồng. Khách dừng chân ở bãi đỗ xe cách di tích hàng km, sau đó ô tô đưa khách đến một điểm “trung chuyển” với nhiều chỗ dừng chân nữa du khách khó có thể bỏ qua như: phòng chiếu phim giới thiệu quần thể Stonehenge và lịch sử, văn hoá địa phương, bảo tàng, khu mua sắm, khu cà phê và ăn nhẹ...

Trong cái lạnh lúc 0 độ, lúc lên được vài độ nhưng mọi người đều như quên đi để lắng nghe thuyết minh từ anh Long, một người Việt đã định cư tại Anh gần 20 năm, hướng dẫn viên cho đoàn. Ngay cả nghĩa của cái tên Stonehenge cũng gây ra nhiều tranh cãi. Từ điển Oxford của Anh trích bảng chú giải thuật ngữ cổ Efric từ thế kỷ thứ 10 thì, henge-cliff là một hòn đá treo. Có người lại cho rằng: Stonehenge là một từ cổ tiếng Anh với stone (đá) và henge (bản lề). Rồi một cách lý giải khác, henge có nghĩa là treo, giá treo cổ hoặc nhạc cụ tra tấn. Từ diễn giải cái tên mà ý nghĩa ra đời của quần thể này cũng được các nhà khoa học suy luận theo những hướng khác nhau. Tựu trung, Stonehenge là một công trình đá kỳ lạ ẩn chứa nhiều điều bí ẩn và rất có thể, ý nghĩa của nó đã được thay đổi theo từng thời kỳ, theo những suy nghĩ khác nhau của con người thời đó. Chính vì vậy mà bao nhiêu huyền thoại đã ra đời từ đây.

Một số sử gia thì tin rằng, công trình này được tạo tác như một đài thiên văn để quan sát mặt trời và những vì sao. Tâm của vòng tròn thẳng hàng với mặt trời mọc trong ngày Hạ chí và các tảng đá lớn được xếp thứ tự theo hướng từ đông bắc sang tây nam. Các sử gia cho rằng người cổ đại thật sự coi trọng việc quan sát các vì tinh tú và tính toán thời gian theo cách của họ. Họ còn dựa vào thiên văn học để dự báo những hiện tượng về nhật thực, nguyệt thực hoặc thiên tai.

Những ai nặng về đời sống tâm linh thì cho rằng, Stonehenge như một địa điểm linh thiêng thực hiện những nghi lễ cổ xưa và là nơi an táng người đã khuất. Họ cho rằng Stonehenge có liên kết với các ngôi mộ từ thời kỳ xa xưa khi nó xuất hiện. Stonehenge là nơi chôn cất từ thời kì đầu tới khoảng giữa thiên niên kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Xem những hiện vật trong bảo tàng tại khu du lịch này cho thấy: việc hỏa táng bắt đầu từ thời kỳ sa thạch tại Stonehenge chỉ là một trong nhiều giai đoạn của việc sử dụng quần tượng đá ở đây... Điều này cũng lý giải được những di chỉ chôn cất người cổ xưa được tìm thấy trong các hố tạo nên vòng tròn. Stonehenge có thể đã hiện diện như một nghĩa địa linh thiêng có tâm hướng thẳng lên mặt trời, có những cột đá như cánh cổng vĩ đại đưa linh hồn người chết sang bên kia thế giới, lên thiên đường như tín ngưỡng của một số dân tộc cổ trên thế giới. Hình dáng của Stonehenge cũng làm chúng tôi liên tưởng đến những Đàn Tế Trời ở cố đô Huế, ở Tây Sơn Bình Định theo tín ngưỡng Việt. Trong tâm tưởng của nông dân sống ở những ngôi làng ven di tích này, nó còn được coi là ngôi đền vĩ đại của gió trời. Trong buổi sáng hôm đó, có mấy du khách ngồi tĩnh lặng, thành kính bên quần thể di tích theo niềm tin của họ...

Tác giả bên bể tắm La Mã - Ảnh: MINH SANH

Nhiều người xem công trình này như một tượng đài tráng lệ, được dựng lên để tưởng niệm 300 chiến binh dũng cảm đã hy sinh trong một trận đánh ác liệt. Bởi vẻ bề ngoài, Stonehenge khá giống một tượng đài cổ xưa với những tảng đá hình thù kỳ quái. Nhiều người đã tìm ra những nét tương đồng của Stonehenge với những công trình bằng đá khác nằm rải rác khắp châu Âu.

Tất cả đều nhuốm một màu sắc bí ẩn và chưa ngã ngũ lý giải chúng được tạo ra như thế nào, để làm gì? Ngành du lịch thì không muốn nhà khoa học đưa ra kết luận cuối cùng. Vì như vậy nó mới ngày càng hấp dẫn du khách khắp nơi tìm về. Một điều thú vị nữa là quanh cánh đồng này là nơi để lại nhiều dấu vết nhất của “người ngoài hành tinh”. Thế mới có giả thuyết Stonehenge là công trình không thuộc về dân tộc cổ đại nào mà do người ngoài hành tinh xây dựng! 

VÀ NHỮNG BỂ TẮM LA MÃ CÒN SÓT LẠI

Cách London gần 3 giờ ô tô, rời Stonehenge cũng là hướng để chúng ta đi đến Roman Baths, những bể tắm La Mã. Nó luôn hấp dẫn khách du lịch khi đến Anh, bởi Baths nằm trong một thung lũng với phong cảnh tuyệt đẹp, kiến trúc cổ kính, khí hậu mát lạnh và thức ăn ngon.

Toàn cảnh bể tắm La Mã - Ảnh: THANH HƯNG

Phòng “thư giãn” La Mã tại TP Baths này được tìm thấy sau cuộc xâm lược nước Anh của người La Mã vào năm 43 sau Công nguyên, được xác định bởi một dòng chữ được viết vào năm 75 sau Công nguyên. Nó được đặt tên của vị thần mùa xuân trong thần thoại Celtic, đó là Sulis, người mà ánh sáng ngang với nữ thần La Mã Minerva. Một vòng bao xung quanh ngôi đền Sulis Minerva đặt từ phía bắc dòng chảy và tới phía nam những bồn tắm và trị liệu đã được xây dựng. Suối thần linh phục vụ cho hai mục đích, trọng tâm là tôn giáo với nghi thức ném lễ vật vào cho Minerva và cung cấp nước nóng cho các bể tắm. Khi người La Mã ra đi, những đền thờ thuộc tà giáo đã bị phá hủy, hồ tắm bị sụp đổ và vùi lấp. Bể tắm lớn King’s Baths đã được xây lại từ thế kỷ XII. Thế kỷ XVIII, việc sử dụng nước khoáng khá phổ biến ở châu Âu. Đến năm 1880, phần lớn Roman Baths đã được khai quật và người ta bắt đầu phục dựng trên phế tích như ngày nay...

Nước khoáng ở đây phun lên từ độ sâu 3.000m, chứa 43 khoáng chất, lưu lượng chảy đến 1 triệu 250 ngàn lít mỗi ngày với nhiệt độ duy trì liên tục là 46,5 độ C. Trong khí trời dao động từ 0 đến vài độ ở TP Baths mùa này, thì đây quả là một tài sản vô giá. Đoàn VTV đặt vé tham quan lúc 14 giờ 30, nhưng du khách quá đông nên chúng tôi có chừng 45 phút để dạo quanh vài di tích gần những bể tắm La Mã của TP Baths trong không khí dập dìu khách mùa Noel và chào đón năm mới.

Trở lại di tích những bể tắm La Mã, nếu trên sân thượng chúng ta có thể chiêm ngưỡng chín pho tượng bằng đá của những hoàng đế và tướng lĩnh La Mã từng cai trị hoặc có ảnh hưởng đến Baths thì ở tầng dưới, những di tích ngàn năm tuổi như chiếc đầu nữ thần Sulis Minerva bằng đồng, dụng cụ sinh hoạt của người xưa hay chiếc hồ cầu nguyện có hàng ngàn đồng tiền linh thiêng được khách hành hương ném xuống.

Ngày nay, nước ở Roman Baths không còn dùng để tắm rửa vì đã nhiễm một số hóa chất. Muốn tắm nước khoáng nóng kết hợp với spa, Thermae Baths Spa cách đó vài phút đi bộ sẽ đáp ứng với chi phí từ 65-175 bảng Anh cho hơn 50 gói dịch vụ trị liệu, làm đẹp. Nếu không có nhu cầu tắm khoáng, du khách hãy dành thời gian để khám phá những công trình, những con phố ở Baths được mệnh danh “đẹp nhất nước Anh”.


Di tích Stonehenge - Ảnh: THANH HƯNG

Ngay cạnh Roman Baths là tu viện Baths được xây dựng vào năm 1499 trên nền của một tu viện có từ thế kỷ VIII. Nhà thờ có dạng một cây thập tự, xây dựng theo kiến trúc gothic Anh thịnh hành vào thế kỷ XII với những mái vòm vút cao. Rời tu viện Baths thêm khoảng 300m, chúng ta sẽ nhìn thấy cây cầu Pulteney bắc qua sông Avon thơ mộng, được xây dựng vào năm 1733. Đây là một trong số ít những cây cầu trên thế giới có những shop bán hàng ngay trên cầu. Nếu may mắn, chúng ta có thể tìm được những đồng tiền cổ có năm đúc trùng với năm sinh của mình. Cũng từ trên cầu, có cầu thang nhỏ dẫn xuống lối đi bộ dọc hai bờ sông với những công viên, ghế đá thanh bình.

Cảm nhận chung của 7 thành viên quyết định xem bóng đá “qua màn ảnh nhỏ” để dành thời gian quý báu khám phá miền Nam nước Anh đó là Baths nhỏ nhắn, đường sá lên dốc xuống đồi như Đà Lạt, Sa Pa của Việt Nam hay Luông Pha Băng của Lào. Vì thế, đi bộ là một thú vui của du khách. Hầu như mùa nào trong năm, bên khung cửa những ngôi nhà phố luôn treo những giỏ hoa bắt mắt. Trong một cuộc bầu chọn những con phố đẹp nhất Vương quốc Anh, Baths vinh dự giành hai giải thưởng, đó là phố Royal Crescent được chọn là con phố đẹp thứ hai (sau phố Shambles của thành phố York) và phố Milsom được chọn là phố thời trang đẹp nhất nước. Năm 1987, Baths được UNESCO đưa vào danh sách di sản thế giới. Dân số chính thức của Baths khoảng 90.000 người, nhưng mỗi năm, có khoảng bốn triệu du khách đến thành phố này.

TRẦN THANH HƯNG