Trong muôn vàn công việc của những ngày giáp tết có việc tảo mộ cho ông bà, cha mẹ… Những ai vì một lý do nào đó mà không tảo mộ được thì suốt năm đó sẽ day dứt mãi. Nấm mộ được tảo như ngôi nhà mới. Xung quanh những ngôi nhà mới rơ rở khói hương. Tảo mộ là dịp để con cháu thắp nén hương tưởng nhớ đến ông bà, cha mẹ… đã có công sinh thành, dưỡng dục. Vong linh của những người quá cố sẽ thấy ấm lòng khi được con cháu chăm sóc tận tình.

Minh họa: NGUYỄN HUY BÌNH

Ngày trước, quãng hăm lăm, hăm sáu tết, tôi thường được cha cho xách thúng lẽo đẽo theo sau ra rừng tảo mộ. Tôi chỉ làm được mỗi việc hốt cỏ sau khi cha tảo dẫy trên những nấm mồ của ông cố, bà cố, bà nội… Những năm cha đi tảo mộ muộn, sau khi tảo mộ ông bà xong, thấy bên cạnh có vài nấm mồ sắp đến ngày xuân mà khói lạnh, không người chăm lo, cha lại dẫy nốt. Theo ông, mình tảo mộ cho người khuất mặt, lúc còn sống chưa một lần quen biết, thì vong linh họ sẽ phù hộ cho người tảo mộ được nhiều may mắn trong cuộc sống. Sau này tôi mới biết, cha thường dắt tôi đi tảo mộ là để cha con nói chuyện rủ rỉ cho vui. Mặt khác, tôi sẽ nhớ được những nấm mộ của ông bà để sau này lớn lên thay cha chăm sóc. Chuyện người ta đi tảo mộ nhầm; mộ ông bà mình không tảo dẫy lại đi tảo dẫy mộ người khác không phải là hiếm thấy vào thời trước, khi người ta chưa xây được nhiều ngôi mộ bằng gạch, đá mà chủ yếu là mộ trần vun đất, cát; cái nào cũng giống cái nào. Có người đi tảo mộ xong, đến ngày tết mới biết mình tảo mộ nhầm. Nếu là người biết điều thì khi phát hiện mộ người thân của mình “được” ai đó tảo nhầm, họ sẽ tìm mảnh giấy và viết mấy dòng, đại ý: Mộ này là mộ ông (bà)… , là cha (mẹ) của… Lần sau đừng tảo nhầm nữa…” rồi cột lên cây, cắm lên phần mộ.

Chuyện tảo mộ họ thì vui hơn nhiều. Thông thường, hằng năm, ông chủ tự của dòng họ có trách nhiệm thông báo cho các chi họ thay phiên nhau dẫy mả họ. Một đoàn người, chủ yếu là trai tráng, mang theo nào cuốc xẻng, nào thúng mủng rầm rộ lên đường từ sáng sớm và làm việc khẩn trương. Với những nấm mộ đất ở vùng đồng ruộng, việc tảo dẫy vô cùng mệt nhọc. Khi tảo mộ xong thì tìm chỗ đào xúc đất đắp lên mộ cho cao thêm, phòng mưa gió, lũ lụt xói lở hoặc trâu bò ngứa sừng húc đất trên mộ.

Để “tích thiện phùng thiện”, những người giàu có ở phố thường bỏ tiền ra thuê người tảo những nấm mộ bị lãng quên vào ngày cuối cùng của năm để vong linh người chết đỡ cô đơn ở cõi vô cùng. Những người tảo mộ thuê làm việc rất nhanh, nói cười vui vẻ. Với công việc này, họ có một khoản thu nhập để chi tiêu trong ba ngày tết.

TRẦN QUỐC CƯỠNG