1. Đó thật là một trong những mùi ám ảnh. Mùi cái bánh thuẫn vun tròn, xòe bốn tai hoa được đổ từ trứng, bột khoai và đường cát. Ruộm vàng, thơm nức, ngon ơi ngon - nhất là những cái bánh nóng vừa được mở nắp, vớt khỏi khuôn! Một năm, may lắm nó chỉ biết đến mùi bánh thuẫn vào dịp tết. Ngày thường thì hy vọng vào mấy dịp… cưới hỏi hiếm hoi. Giỗ chạp ư, làm gì có. Giỗ chạp được cái bánh ít đã là ngon, làm gì long trọng tới mức có bánh thuẫn!

Minh họa: HƯNG DŨNG

Quê nó nghèo lắm. Nhà nó càng nghèo…

Ngày nào, sau buổi học, nó cũng mở cổng rong con nghé Hĩm lội sông, đưa vào núi chăn. Con Hĩm là tài sản duy nhất đáng giá mà mẹ con nó giữ lại được. Ba bệnh. Mọi thứ lần lượt đội nón ra đi. Rồi ba cũng ra đi. Nó nhớ, hình như không thấy mẹ khóc. Hình như nước mắt mẹ cũng đã ra đi từ sớm, hết sạch, trong những ngày ngược xuôi chăm ba trên giường bệnh! Bò lớn bò nhỡ bán sạch, còn sót con nghé Hĩm. Mẹ bảo: ráng chăn, thúc nó lớn bán lấy tiền mua sách vở, có mà đi học. Bên kia sông, chân núi toàn cỏ tốt. Bò ăn cỏ ấy nhanh lớn. Vậy nên ngày nào nó cũng lội sông…

Đường mòn qua sông đi ngang cái trại vịt ông Tám Nhân. Vịt đẻ. Mùa gặt, ông Tám dời vịt ra chăn đồng cho vịt lượm lúa đổ và cua ốc. Hết vụ, đồng gieo sạ, ông lại xua quân về cắm trại bãi sông. Nó thân với ông, thi thoảng vẫn ghé trại chơi. Đôi khi bận chạy quàng đi đâu, ông Tám còn tin cẩn nhờ nó trông trại, trông vịt giúp…

2. 25 tết. Trời cuối năm căm lạnh. Con đường vào núi sao hôm nay dài, thật dài. Không, không phải đường dài mà do nó đi chậm. Mặc kệ con Hĩm lanh chanh tạt trái tạt phải, luôn mồm ăn vặt, chân nó cứ chần chừ, lững thững, thả bước một; mũi căng lên, hít hà, tóm thâu khứu giác tất tật những thứ mùi ấm cúng, quyến rũ dậy lên từ các bếp nhà, tỏa sực không gian. Rõ ràng không lẫn vào đâu - cái mùi cay cay nồng nồng ngọt lịm kia đích thị bốc lên từ chảo rim gừng đang sôi. Còn chua ngọt, gây tứa nước miếng đầu lưỡi, nhức đến chân răng chắc chắn là mùi nồi kẹo me đang trên đà chín tới. Nhà ai đang dện (1) cốm (hay bánh in gì đó). Nghe hương nếp nồng dậy lên, trộn lẫn cùng mùi vỏ quít và gừng tươi. Thêm một chảo thịt thưng thơm nức, béo ngậy đâu đây khiến ruột gan nó bỗng dưng lục ục, cồn cào - cho dù nó mới ăn cơm tức thì, cách chưa đầy nửa tiếng.

…Và mùi bánh thuẫn!

Không lầm được. Chắc chắn mùi bánh thuẫn. Với nó, không mùi gì có thể sánh cùng mùi bánh thuẫn. Căng mũi hít hít. Nuốt nước miếng ừng ực. Lâu rồi. Lâu lắm rồi. Hình như đâu từ tết trước. Hình như từ ngày ba đổ bệnh nó chưa biết đến mùi bánh thuẫn. Cái mùi rất đặc trưng của bột khoai hạ (huỳnh tinh) đánh dậy(2) cùng đường trắng, trứng (gà hoặc vịt) rồi đổ hấp khuôn. Bột bánh sống không thơm, nhưng khi hấp chín rồi thì dậy thơm. Mùi thơm độc nhất vô nhị không lẫn vào đâu. Hỗn hợp, tương tác, vặn xoắn vào nhau của trứng, đường, bột khoai và cả chút dầu béo tráng khuôn. Tách riêng từng thứ chẳng là gì; nhưng hợp nhất nhau - bỗng hóa nên điều kỳ diệu!

Mà không riêng mùi. Vị bánh thuẫn cũng kỳ diệu không kém. Cắn rộp, miếng bánh giòn tan trong miệng. Nhai chầm chậm cho bánh tan cùng nước bọt. Bột nở, xốp, loáng cái là tan. Vị bánh cũng lại vị tổng hòa, đố ai có thể tách chia. Hấp dẫn đến mức nhai không cần nuốt; bánh cứ tự động trôi qua cổ họng, tuột lẹ xuống dạ dày! Ấy là nó thấy vậy. Người khác sao không biết; chứ - với nó - nó sẵn sàng bầu chọn cho cái bánh thuẫn là phát minh vĩ đại (không nhất cũng… nhì) của nhân loại không chút đắn đo!

Thường thì từ mùi đến vị là một khoảng cách không xa. Ấy là nói ngày trước. Khi nó còn ba. Tết năm nào mẹ cũng loay hoay cho một mẻ bánh thuẫn hoành tráng, chất đầy ắp cái thố to. Mẹ biết nó thích bánh thuẫn. Rửa khuôn, đập trứng, đánh bột, đốt lò…, nó tò tò theo chân mẹ từ màn đầu tới màn cuối; cho đến khi điều kỳ diệu bắt đầu xảy ra: khuôn bánh đầu tiên dậy lửa, nở hoa vàng ruộm được vớt ra cái sàng tre. Sáng mắt. Nuốt nước miếng đánh ực. Nhìn như mê mẩn. Muốn thử một cái, nhưng nó biết: chớ dại động vào, chết với mẹ là chắc! Mẹ bảo: không ăn trước, hỗn! Bánh cúng đầu năm…

Chỉ ba là dám phá luật. Lần ấy, nhìn vẻ mặt thảm hại của nó, nhân lúc mẹ đi ra ngoài, ba dáo dác nhìn quanh, rồi nhỏn nhanh cái bánh nóng trên sàng dúi vào tay nó…

Giờ thì ba không còn. Và bánh thuẫn cũng không còn. Ấy là nó muốn nói tết năm nay. Mẹ bảo, gà bán hết rồi, trứng đâu? Mà cũng không tiền mua đường mua bột. Tiền để mua gạo.

…Đường vào chân núi mọi khi đi mất nửa tiếng, hôm nay dông dài hàng tiếng. Ngang trại vịt, nó liếc mắt. Không thấy ông Tám; chỉ bầy vịt đẻ đang bì bõm vụng sông. Chắc ông Tám ra quán bà Tư mua mì gói hoặc dầu đèn. Con Tô đi cùng ông, chắc vậy. Ông Tám không vợ con, thui thủi cùng con Tô và bầy vịt. Hè, thi thoảng nó xin mẹ ra trại vịt ngủ đêm, khuya nhặt trứng giúp ông Tám.

…Nó nhớ đến những vạt trứng lổn ngổn giữa mành quây, nhặt mỏi tay, trắng xóa…

3. - Trứng đây, mình ráng mua ít bột đường, đổ bánh tết hen mẹ…

Tay nó thu thu, ngường ngượng chìa cái túi nilon đen. Trĩu nặng. Mẹ ngạc nhiên. Mẹ đón lấy, mở hé, cảnh giác ghé nhìn…

Túi lổn nhổn trứng. Hơn chục cái trứng vịt. Trứng nào trứng nấy to, nần nẫn!

- Con… lấy trứng ở đâu?

- Con… con…

- Lấy trộm phải không? Nói mau!

Cây roi mây rút soạt. Chừng ấy khiến nó tái le tái lét.

- Không, con không… lấy trộm. Là… người ta… cho...

- Ai khi không cho mày từng ấy trứng vịt?

- Là… là… ông Tám!

- Được, tao ra hỏi ông Tám. Hễ mày láo là… mềm xương! Dạy bao nhiêu lần, đói cho sạch rách cho thơm…

Tự dưng nó muốn cãi mẹ, rằng rách mà thơm cái nỗi gì. Mùi bánh thuẫn mới thơm. Suýt chút bật cười. Tình thế khẩn cấp, đòn sắp nát đít mà còn toan lý sự lôi thôi. Mình đúng to gan, dám làm chuyện tày đình.

Nhưng… cái mùi bánh thuẫn ấy, nó thơm quá. Thơm ứa nước mắt!

Giá mà mình hỏi ông Tám một tiếng; chắc ông chẳng nỡ lòng nào từ chối. Sao mình không hỏi ông nhỉ? Giờ ăn năn kiểu gì cũng muộn. Ông Tám sẽ không tha. Chắc chắn không tha…

- Anh Tám!

- Gì, cô Ba?

- Tui có chuyện muốn hỏi, mà anh phải nói thiệt…

- Cha, cô Ba làm gì… long trọng dữ! Xưa nay tui hông thiệt với cô hồi nào?

- Anh có… cho trứng thằng Tâm không?

- Trứng nào cô?

- Vậy là… không có? Thằng Tâm, mày vô đây…

Cái túi nilon được mở; những quả trứng tròn lăn lóc. Ông Tám thuỗn mặt, hết nhìn mẹ, nhìn đống trứng lại… nhìn nó. Mặt nó tái dại, không hột máu, mắt ầng ậng nước…

Ông Tám chợt đưa tay vỗ trán, cười xòa. Thôi, đúng rồi cô! Bữa tui cho cháu chục trứng mà tui quên…

- Không phải chục! Mười mấy cái…

- Ờ… phải, chục… có đầu. Tui thêm nó mấy cái lẻ…

- Thiệt hông? Nó làm chi mà anh cho nhiều?

- Thì cháu nó… lượm trứng, coi trại dùm. Cuối năm tui gửi chục trứng cho mẹ con cô để… để… - ông Tám liếc nó, cầu cứu. Để đổ bánh, nó nhắc khẽ. Phải, phải, để mẹ con cô… đổ bánh tết! Ông Tám thở hắt.

Mẹ lom lom nhìn ông Tám, bán tín bán nghi. Nhưng, thấy vẻ mặt đầy cả quyết của ông, mẹ thở dài, dịu đi:

- Là tui hỏi anh vậy. Tui sợ cháu nó dại, làm liều. Nếu vậy thì tui đem trả và xin lỗi anh. Con dại cái mang…

Ông Tám liếc cái nón mê rách cùng bộ bà ba bạc màu của mẹ:

- Hỏi thiệt: Tết tới nơi rồi, mẹ con cô Ba… kẹt lắm phải không?

- Dạ, chẳng giấu gì anh, từ ngày ổng mất…

Ông Tám nín bặt, quày quả vào trong. Nhanh chóng, ông quay ra, trên tay cầm cái bọc nặng trĩu:

- Đây, tui gửi thêm vài chục trứng. Cô Ba về đổ bánh tết nhiều nhiều. Xong, mang tui một ít - ông Tám cười ngoác.

- Thôi, ngại quá. Anh cho nhiều rồi…

- Nhiều gì nhiều. Tui nhờ cô… đổ bánh giúp, chớ cho không đâu! Nhiều thì cô… bán bớt, thêm tiền đường, bột.

Ông Tám ấn bọc trứng vào tay nó. Cầm đi con…

Nó bật khóc.

4. Tết năm nay, bánh thuẫn nhà nó ngon lạ kỳ, ngon hơn đứt mọi năm!

Mẹ bảo: chắc nhờ trứng vịt của ông Tám. Trứng tốt… Nó cũng nghĩ vậy.

Sáng mùng một, nó quần áo chỉnh tề ra “xông đất” trại vịt ông Tám. Ông mừng, lại cười ngoác: Thằng này nhẹ vía. Được mày “xông đất”, chắc năm nay vịt bác Tám đẻ sai mù…

----------------

(1) Dện: Đóng khuôn (món cốm hoặc bánh in của người miền Trung)

(2) Dậy: nở bung lên (bột)