Thiên tai ngày càng biến đổi khó lường, bất ngờ, cho nên trong công tác phòng chống thiên tai, việc phản ứng nhanh, ngay từ đầu sẽ giúp giảm đến mức thấp nhất thiệt hại. Thực tế những năm qua cho thấy, các đội xung kích cơ sở đã phát huy tốt vai trò, nhiệm vụ, hỗ trợ tích cực cho chính quyền địa phương và người dân trong việc giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai.

Hội Chữ thập đỏ tỉnh tập huấn cho đội xung kích xã An Thạch (huyện Tuy An) ứng phó thiên tai. Ảnh: QUỐC TOÀN

Tuyến đầu phòng chống thiên tai

Đội xung kích phòng chống thiên tai tại chỗ là lực lượng phản ứng nhanh, kịp thời xử lý các tình huống khẩn cấp đầu tiên tại cơ sở. Lực lượng này từ Nhân dân mà ra, sống tại địa phương, hiểu dân và thông thuộc địa hình, xác định cụ thể các điểm xung yếu tại địa phương cho nên sẽ chủ động hơn trong các hoạt động phòng chống thiên tai. Đặc biệt, đội xung kích cơ sở đã hỗ trợ và triển khai sơ tán khẩn cấp người dân tại các khu vực xảy ra lũ quét, sạt lở đất, người bị mắc kẹt trên rẫy, bãi sông, suối, những nơi bị ngập lụt, chia cắt, cô lập đến nơi an toàn. Lực lượng này cũng tập trung lực lượng tìm kiếm người mất tích, cứu chữa kịp thời người bị thương, vùi lấp, mắc kẹt, lũ cuốn...

Thôn Tân Hòa, xã Xuân Sơn Nam là cửa ngõ và cũng là vùng trũng thấp nhất huyện Đồng Xuân. Mùa mưa lũ nước dâng cao vào nửa đêm gà gáy, người dân lùa bò, gánh nồi chảo chạy lụt. Vùng này mưa lớn là nước bao vây, xóm nhà ven sông trở thành cù lao. Năm 2009, nước lũ về quá nhanh, quá lớn khiến nhiều gia đình không kịp trở tay, nhưng nhờ lực lượng xung kích là thanh niên trong xóm đến nhà dọn đồ đạc, chủ động chạy lụt sớm nên không xảy ra tai nạn đáng tiếc. Bà Nguyễn Thị Hồng, một người dân địa phương cho hay: Mùa mưa lụt, vùng này nước lớn nhanh, từ đây lùa bò vô núi Một (núi ở thôn Tân Hòa), có khi giữa đường nước sông tràn vô ngập ngang bụng. Nhờ có lực lượng xung kích vận chuyển đồ đạc đi cùng nên không nguy hiểm cho người.

Anh Bùi Văn Long, một thành viên đội xung kích chia sẻ: Sống chung với lũ, cộng với được tập huấn kiến thức ứng phó thiên tai mưa lũ và tích lũy nhiều kinh nghiệm, tôi và các anh em trong đội xung kích giúp người dân vùng lũ bảo vệ người và tài sản.

Ông Trịnh Hoài Bình, Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ huyện Đồng Xuân cho hay: Lực lượng xung kích được coi là tuyến đầu trong công tác phòng chống thiên tai đang thực hiện tốt nhiệm vụ phòng ngừa ứng phó, khắc phục hậu quả, khôi phục đời sống, sản xuất của Nhân dân...

Xã An Thạch (huyện Tuy An) là vùng gần biển, gần sông, chịu nhiều ảnh hưởng bão lũ, ngành chức năng tập huấn cho bà con chằng chống nhà cửa để bảo vệ tài sản và con người trong vùng bão lũ. Ông Phan Văn Tấn ở xã An Thạch cho biết: Sống ở vùng rốn lũ, nước lớn vào ban đêm, nhờ tập huấn nên tôi chủ động phòng tránh thiệt hại nặng. Lực lượng thanh niên xung kích trong thôn hỗ trợ người già neo đơn nhà ở vùng trũng thấp, di dời tài sản và người lên vùng cao an toàn.

Theo bà Nguyễn Thị Hồng Nhựt, Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ huyện Tuy An, thiên tai diễn biến bất thường và có xu hướng cực đoan hơn, nhiều nơi trên địa bàn đã phải chịu nhiều thiên tai nguy hiểm như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, lốc xoáy. Để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra, bên cạnh nỗ lực của các lực lượng chuyên nghiệp thì lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã có vai trò nòng cốt thực hiện phòng chống ở cơ sở.

Nhân rộng mô hình đội xung kích cơ sở

Theo thống kê của Hội Chữ thập đỏ tỉnh, năm qua, hội Chữ thập đỏ các huyện, thị xã, thành phố phối hợp với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp, nhà hảo tâm, mạnh thường quân tổ chức truyền thông về phòng ngừa thảm họa, ứng cứu, trợ giúp cho 7.157 lượt người nghèo, đối tượng dễ bị tổn thương, tổng trị giá trên 1,9 tỉ đồng. Hoạt động này hỗ trợ người có hoàn cảnh khó khăn ở vùng lũ cất nhà “3 cứng” (nền cứng, khung cứng, mái cứng). Cùng với đó, khi bão lũ xảy ra, lực lượng này hỗ trợ sửa chữa nhà hư hỏng, dựng nhà tạm, nhanh chóng ổn định đời sống người dân bị ảnh hưởng do thiên tai. Có thể nói, nhờ có hoạt động hiệu quả của các đội xung kích cơ sở mà thiệt hại về thiên tai đã được giảm đáng kể.

Ông Nguyễn Hữu Sửu, Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ tỉnh cho biết: Năm 2025, Hội Chữ thập đỏ tỉnh triển khai đến các cấp hội tiếp tục thực hiện tốt công tác tuyên truyền trong cán bộ, hội viên và Nhân dân về công tác phòng, chống thiên tai, thảm họa, nhằm giúp Nhân dân chủ động ứng phó với các tình huống diễn biến phức tạp của thời tiết. Cùng với đó, các cơ sở hội nhân rộng mô hình đội xung kích hỗ trợ hành động sớm đối với nắng nóng và bão lũ; xây dựng mô hình cộng đồng an toàn, hành động cụ thể trong khung hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, giai đoạn 2023-2027.

Theo ông Sửu, đội xung kích phòng, chống thiên tai có nhiệm vụ hỗ trợ các cấp chính quyền sơ tán dân, tìm kiếm cứu nạn, sơ cấp cứu tại chỗ ngay từ đầu khi xảy ra thiên tai, giúp dân sửa chữa nhà cửa vệ sinh môi trường, khôi phục sản xuất và ổn định đời sống... Từ kiến thức tập huấn, người dân đã tự giác chằng chống, gia cố nhà cửa, giúp đỡ các thành viên trong cộng đồng sơ tán người và tài sản khi có lệnh báo động lũ trên các sông... Chính vì vậy, các địa phương đã hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản, kịp thời khắc phục hậu quả thiên tai, nhanh chóng ổn định đời sống người dân vùng bị ảnh hưởng...

Tuy nhiên, hiện nay, lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai ở cấp xã, thôn trên địa bàn nhiệt tình nhưng chưa mạnh. Lý giải về điều này, các địa phương cho rằng, lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai cấp cơ sở hiện nay phần lớn đều trong độ tuổi lao động, thường đi làm ăn xa địa phương. Mặt khác, lực lượng này chưa được trang bị phương tiện phục vụ công tác cứu hộ, cứu nạn nên ít nhiều làm giảm năng lực, gặp khó khăn trong lúc cần huy động đủ lực lượng.