Với nhiều điều kiện thuận lợi, Phú Yên là tỉnh dẫn đầu cả nước về nguồn giống cá chình bông, chiếm đến 80-90% lượng cung cấp toàn quốc. Phú Yên đang xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông Phú Yên, nhằm góp phần nâng cao vị thế sản phẩm trên thị trường, mang lại hiệu quả KT-XH.

Ông Nguyễn Văn Phú, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Thủy sản Phú Yên, kiểm tra cá chình thương phẩm để giao cho khách hàng. Ảnh: VĂN TÀI

Việc sớm xây dựng chỉ dẫn địa lý giúp quản lý chất lượng sản phẩm cá chình bông của tỉnh tốt hơn, từ đó nâng cao giá trị và thương hiệu.

Dẫn đầu cả nước về nguồn giống cá chình bông

Phú Yên có đường bờ biển dài 189km, có nhiều dải núi nhô ra biển hình thành các vùng eo, vịnh, đầm phá. Trong đó có khoảng 21.000ha vùng nước lợ ven biển là các bãi đẻ, sinh trưởng của các loài thủy sản. Chất lượng, nhiệt độ nước ít thay đổi và có hệ sinh thái san hô tốt, nên các loại động vật đáy, thực vật phù du, số lượng tảo và vi tảo tập trung nhiều hơn ở các vùng khác, qua đó tạo môi trường sinh sống thuận lợi cho các loài thủy sản. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi như vậy, Phú Yên là tỉnh dẫn đầu cả nước về nguồn giống cá chình bông, chiếm 80-90% lượng cung toàn quốc. Nguồn cá chình giống chủ yếu thu vớt từ tự nhiên, với ngư cụ khai thác là lưới mành kết hợp với ánh sáng và chủ yếu được người dân thu vớt từ tự nhiên ở sông Bàn Thạch (TX Đông Hòa) hay đập Tam Giang (huyện Tuy An)…

Cá chình bông được xem là một thực phẩm bổ dưỡng, chứa nhiều chất béo. Trong 100g thịt cá chình nấu chín có chất đạm, chất béo, kẽm và magiê…Trong khi đó, theo dược học cổ truyền, thịt và một số bộ phận của cá chình bông được dùng để làm thuốc. Thịt cá có vị ngọt, tính bình với các tác dụng bổ hư luy, khử phong thấp, sát trùng. Thịt cá chình được dùng trị phong thấp, tê đau, cước khí, phong ngứa; trị trẻ em bị cam tích, trị trĩ và ngừa lở ngoài da. Đây là loài thực phẩm và dược phẩm vô cùng quý giá đối với ngành Nông nghiệp.

Các sản phẩm cá chình bông Phú Yên sau khi được bảo hộ, người tiêu dùng sẽ dễ nhận biết và lựa chọn. Sản phẩm sẽ góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ trong tương lai, có sức cạnh tranh hơn so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường, củng cố lòng tin của người tiêu dùng, từ đó gia tăng giá trị, thúc đẩy sản phẩm tham gia tốt hơn vào thị trường...

Tại Phú Yên, nghề nuôi cá chình được bắt đầu từ năm 2000, sau đó lan rộng ở các tỉnh miền Nam và hiện nay đã phát triển ra nhiều tỉnh, thành khác trong cả nước. Loài nuôi chủ yếu là cá chình bông và cá chình mun, trong đó cá chình bông chiếm 90-95%. Hình thức nuôi chủ yếu là trong lồng, ao với thức ăn chính là giun, động vật đáy và các sinh vật thủy sinh, ốc hến, cá tạp, tép, nhuyễn thể, thịt ốc, cá biển. Ngoài ra, hiện nay một số vùng nuôi đã sử dụng thức ăn công nghiệp cho cá chình bông có hàm lượng đạm từ 45-50%, giúp cá có tốc độ tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, giá thành lại cao, dễ bị trộn lẫn chất tăng trọng, chất cấm, chưa chắc đã đảm bảo an toàn, sạch bệnh cho đàn cá. Do đó, thức ăn công nghiệp hiện nay ở Phú Yên vẫn chưa được sử dụng rộng rãi trong quá trình nuôi cá chình bông. Mặt khác, những năm đầu tiên khi mới bắt đầu làm nghề nuôi cá chình bông, cá chình con không được quan tâm nhân tạo giống mà người dân chủ yếu đánh bắt cá chình bông giống ngoài tự nhiên.

Song song đó, mô hình nuôi cá chình bông đang tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân, là một trong những hướng đi giúp người dân làm giàu bền vững. Hiện mô hình nuôi cá chình bông thương phẩm được nhân rộng ở các huyện Tuy An, Tây Hòa, TX Đông Hòa... với những mô hình nuôi trong ao, nuôi dưới bùn, nuôi lồng bè. Nuôi cá chình bông thương phẩm bước đầu cho thấy hiệu quả khả quan, cá phát triển tốt, ít dịch bệnh, giá cả ổn định, đầu ra mở rộng. Cá chình bông hứa hẹn sẽ là đối tượng nuôi mang lại nhiều lợi nhuận, góp phần ổn định đời sống của người dân.

Theo những người nuôi, với giá bán trên thị trường hiện nay, sau một vụ kéo dài 18-24 tháng có thể thu lãi được 70.000-80.000 đồng/con, hiệu quả gấp 5-6 lần các vật nuôi khác.

Người dân ở xã Hòa Tân Tây (huyện Tây Hòa) chăm sóc cá chình. Ảnh: VĂN TÀI

Nâng cao giá trị sản phẩm

Từ những lợi thế của nghề nuôi cá chình bông vùng đất Phú Yên, Viện Thổ nhưỡng nông hóa đang phối hợp với một số cơ quan liên quan triển khai nhiệm vụ KH&CN “Đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông của tỉnh Phú Yên”, thời gian thực hiện từ tháng 12/2021, nhằm bảo hộ theo chỉ dẫn địa lý cho cá chình bông giống tự nhiên và cá chình bông thương phẩm tươi sống nuôi tại các ao, hồ, đầm, lồng bè. Hiện nay, Viện Thổ nhưỡng nông hóa đã hoàn tất hồ sơ “Đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông của tỉnh Phú Yên” và đang được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam xem xét thẩm định.

Mục tiêu chung của nhiệm vụ này là xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông tỉnh Phú Yên, nhằm bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho người tiêu dùng và sản xuất, phát huy giá trị, danh tiếng của sản phẩm trên thị trường; nâng cao giá trị, phát huy danh tiếng của sản phẩm cá chình bông tỉnh Phú Yên và góp phần vào phát triển du lịch gắn sản phẩm với địa danh. Bên cạnh đó, chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông giống tự nhiên và cá chình bông thương phẩm tươi sống của tỉnh Phú Yên sẽ được bảo hộ; xây dựng hệ thống nhận diện và các công cụ quảng bá, truyền thông, giới thiệu sản phẩm cá chình bông Phú Yên được bảo hộ chỉ dẫn địa lý; hỗ trợ thử nghiệm mô hình quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông Phú Yên gắn với liên kết chuỗi giá trị…

Việc xây dựng thành công chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cá chình bông Phú Yên góp phần nâng cao vị thế sản phẩm trên thị trường, mang lại hiệu quả kinh tế cho các hộ nuôi cá chình bông và các cơ sở kinh doanh trên địa bàn tỉnh Phú Yên nói riêng và các cơ sở kinh doanh cá chình bông Phú Yên ở các địa phương khác nói chung. Các sản phẩm cá chình bông Phú Yên sau khi được bảo hộ, người tiêu dùng sẽ dễ nhận biết và lựa chọn sản phẩm, góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ trong tương lai, có sức cạnh tranh hơn so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường, củng cố lòng tin của người tiêu dùng, từ đó gia tăng giá trị, thúc đẩy sản phẩm tham gia tốt hơn vào thị trường.

Cùng với đó, kết quả của nhiệm vụ sẽ góp phần gìn giữ và phát triển giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, bảo vệ uy tín và danh tiếng sản phẩm các làng nghề nuôi cá chình bông Phú Yên; tạo thêm và giải quyết việc làm tại chỗ; nâng cao công tác quản lý chất lượng sản phẩm, quản lý thương hiệu, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; đồng thời góp phần tuyên truyền về sở hữu trí tuệ tới người dân tại các vùng nuôi cá chình bông.