“Hội chứng chuyển hóa” là thuật ngữ dùng để chỉ những người có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và tiểu đường. Tất cả chúng ta gần như đều biết rằng tình trạng béo phì, tăng huyết áp (THA), cholesterol máu cao là không tốt. Chúng ta cũng biết rằng đề kháng insulin thường có trước tiểu đường type 2 và bản thân nó đã là một tình trạng bệnh lý quan trọng cần thiết phải được điều trị. Người bệnh cần hiểu rằng việc điều trị các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng, trước khi chúng gây tác hại cho sức khỏe.
Ảnh minh họa: Internet
1. Hội chứng chuyển hóa là gì?
Hội chứng chuyển hóa bao gồm 1 nhóm các yếu tố nguy cơ tập hợp lại trên một người bệnh: Tình trạng béo bụng, rối loạn lipid máu, THA; kháng insulin hoặc không dung nạp đường (cơ thể không thể sử dụng insulin và đường một cách hiệu quả); tiền đông máu (tăng fibrinogen và chất ức chế plasminogen hoạt hóa PAI-1 cao trong máu); tiền viêm (CRP tăng cao trong máu) .
2. Hội chứng chuyển hóa có thường gặp không?
Khoảng 20-30% dân số của các nước phát triển mắc hội chứng này. Năm 2010, số người mắc căn bệnh này tại Mỹ được ước tính 50-70 triệu người.
3. Làm thế nào để chẩn đoán hội chứng chuyển hóa?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới áp dụng chẩn đoán khi người bệnh có từ 3 yếu tố trở lên trong các yếu tố sau: Nam có vòng bụng ≥ 90cm, nữ có vòng bụng ≥ 80cm. Triglycerid máu ≥ 150mg/dl HDL-C < 40mg/dl (nam) và <50mg/dl (nữ) - Huyết áp ≥ 130/85 mmHg. Tăng glucose máu khi đói ≥ 100mg/dl.
4. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây bệnh.
Hội chứng chuyển hóa có liên quan tới tình trạng đề kháng insulin. Insulin là một hormone do tụy sản xuất ra có tác dụng kiểm soát lượng đường trong máu.
Bình thường thức ăn được tiêu hóa thành đường (glucosse). Glucose này được máu mang tới các tổ chức của cơ thể, ở đó các tế bào sử dụng glucose làm nguồn năng lượng. Glucose này vào được trong tế bào là nhờ insulin. Ở người có đề kháng insulin, glucose không thể vào tế bào một cách dễ dàng. Cơ thể phản ứng bằng cách sản suất nhiều hơn các insulin (thường là loại kém phẩm chất) để giúp glucose vào tế bào. Kết quả là nồng độ insulin tăng cao trong máu. Tình trạng này đôi khi dẫn đến tiểu đường khi tuyến tụy không có khả năng tiết đủ insulin để điều chỉnh đường huyết về mức bình thường.
Ngay cả khi mức glucose trong máu chưa đủ cao tới mức được coi là tiểu đường thì nồng độ glucose máu tăng lên vẫn có thể có hại. Trong thực tế, các bác sĩ gọi đây là tình trạng “tiền tiểu đường”. Nồng độ insulin máu tăng lên sẽ làm tăng triglycerrid máu và các chất béo khác. Tất cả các yếu tố đó ảnh hưởng tới thận và làm cho huyết áp cao hơn lên. Tất cả các tác hại do hiện tượng kháng insulin gây ra trên đây gây ra nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường và các bệnh khác. Các nhà nghiên cứu vẫn còn đang đi tìm nguyên nhân gây ra tình trạng kháng insulin. Có thể do gen và do một số yếu tố từ môi trường gây ra, đặc biệt là tình trạng thừa cân và lối sống tĩnh tại thiếu vận động.
Yếu tố nguy cơ:
- Tuổi: Nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa tăng lên với tuổi, tỉ lệ mắc bệnh < 10% ở lứa tuổi 20, tăng lên đến 40% ở lứa tuổi 60. Tuy nhiên, các dấu hiệu báo trước hội chứng chuyển hóa có thể thấy ở tuổi niên thiếu.
- Chủng tộc: Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và các nước nói tiếng Tây Ban Nha, người châu Á dường như hay có nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa hơn các chủng tộc khác.
- Béo phì: Chỉ số khối cơ thể (BMI) - là số đo của cơ thể dựa trên chiều cao và cân nặng. BMI > 23, tình trạng béo bụng với dáng người dạng quả táo (không phải dạng quả lê) làm tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa.
- Tiền sử tiểu đường: nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cao hơn ở người có tiền sử gia đình có người bị tiểu đường type 2 hoặc bản thân có tiền sử bị tiểu đường khi mang thai. Các tình trạng bệnh lý khác làm tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa. THA, hội chứng buồng trứng đa nang ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản và hormone sinh dục nữ.
5. Tại sao chúng ta cần biết về hội chứng chuyển hóa?
Vì hội chứng chuyển hóa làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường nếu người bệnh không thay đổi thói quen để điều chỉnh tình trạng đề kháng insulin và đường huyết cứ tiếp tục tăng cao.
TẠ QUỐC HỘI
(Theo Chương trình Mục tiêu Quốc gia phòng, chống THA)
