Một sự kiện về vệ sinh an toàn thực phẩm đang được sự quan tâm đặc biệt của dư luận và nhân dân đó là sữa có chứa độc chất melamine. Vậy melamine là chất gì, độc tính của nó ra sao và tại sao chất độc này lại có trong sữa? Biện pháp phòng ngừa nhiễm độc melamine cho trẻ thế nào.
Nên chọn sữa có chất lượng uy tín, được đăng ký chất lượng rõ ràng, bảo quản đúng điều kiện yêu cầu để tăng cường sự phát triển của trẻ – Ảnh: MINH NGUYỆT
Melamine là một hóa chất có công thức hóa học C3H6N6 với tên gọi 1,3,5- triazine-2,4,6-triamine. Melamine là một chất ít tan trong nước, khi hòa trong nước cùng với bột sẽ tạo thành một hỗn dịch hơi sánh, trắng đục như sữa. Đây là chất thường được sử dụng để sản xuất các thành phần của plastic (nhựa, keo dán…).
Melamine là một chất tam phân của cyanamide, chứa 66% nitrogen, do công thức có lượng nitơ cao (6N) nên những nhà sản xuất sữa lợi dụng đặc điểm này cho melamine vào sữa để đánh lừa người sử dụng là sữa có hàm lượng protein cao.
Để kiểm nghiệm protein (lượng đạm) trong sữa, người ta thường dùng các test Kieldahl và Dumas để ước đoán hàm lượng protein thông qua thành phần nitrogen có trong sản phẩm. Trên thực tế, các test đánh giá này chỉ đánh giá được hàm lượng nitrogen và qua đó người ta gián tiếp ước đoán hàm lượng protein. Thực chất nitrogen trong melamine là một non-protein nitrogen, tức là nitơ không phải chất đạm. Vì vậy, nó không có tác tác dụng dinh dưỡng như chất đạm. Ngược lại, sau khi vào cơ thể, chính lượng nitơ cao này sẽ dẫn đến tình trạng ngộ độc cấp do tăng amoniac cấp tính và suy thận cấp. Nếu hàm lượng đưa vào cơ thể ít và kéo dài sẽ tụ lại trên đường tiết niệu gây sỏi thận và cuối cùng dẫn đến suy thận.
Sữa là thực phẩm chính ở trẻ em (chiếm từ 40-100% khẩu phần hàng ngày) nên số lượng nhận vào cơ thể nhiều hơn và nguy cơ tích tụ chất độc nhiều hơn. Gan, thận của trẻ còn rất yếu nên khả năng thải độc kém hơn người lớn, trọng lượng cơ thể lại thấp, do đó nguy cơ ngộ độc ở trẻ em luôn cao hơn người lớn.
Khi bị ngộ độc, dù ngộ độc cấp hay mãn tính, có thời gian thành lập sỏi hay không, nguyên nhân dẫn đến tử vong là do suy thận với bệnh cảnh lâm sàng là bí tiểu, rối loạn chuyển hóa, suy hô hấp, ngộ độc thần kinh.
Biện pháp phòng nhiễm độc melamine tốt nhất hiện nay là: Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi, tốt nhất cho bú mẹ hoàn toàn, bởi không có nguồn sữa nào tốt và an toàn cho trẻ bằng sữa mẹ. Trẻ trên 6 tháng tuổi đã bắt đầu ăn giặm và nếu cho ăn đúng cách cộng với sữa mẹ cũng đạt đủ nhu cầu dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Với những trẻ không có sữa mẹ hoặc sữa mẹ không đủ bắt buộc dùng thêm sữa ngoài thì cách tốt nhất vẫn là lựa chọn sữa được sản xuất từ những công ty có uy tín, sản phẩm có đăng ký chất lượng và được kiểm tra thường xuyên. Chỉ chọn mua sản phẩm ở nơi bán uy tín, tin cậy, bao bì nguyên vẹn, sữa còn hạn sử dụng, được bày bán trong trong điều kiện bảo quản phù hợp (nhiệt độ 18 - 20oC, khô ráo, không có ánh sáng trực tiếp chiếu vào). Sữa để trong tủ kính, phơi ngoài nắng dù bao bì còn nguyên vẹn, hạn sử dụng còn nhưng chưa chắc các thành phần trong sữa đảm bảo chất lượng. Tuyệt đối không sử dụng các loại sữa không nhãn mác, nhãn mác in lem nhem không đúng yêu cầu, không có địa chỉ nơi sản xuất, đóng gói bao bì thô sơ.
Trong trường hợp sữa còn trong hộp, còn hạn sử dụng, cách phân biệt các dấu hiệu bất thường như sau: Sữa bột tốt có màu vàng nhạt, hạt rất mịn nhưng không vón cục, có mùi thơm của sữa. Còn sữa kém chất lượng rất dễ vón cục và không có mùi sữa. Sữa tốt cho vào nước ấm 50 – 60oC thì hòa tan rất nhanh và tạo thành dung dịch đồng nhất, không có lợn cợn. Những loại sữa kém chất lượng khi khuấy vào nuớc khó hòa tan và bị lợn cợn.
BS NGUYỄN VINH QUANG
(Trung tâm Truyền thông – Giáo dục sức khỏe Phú Yên)
