Trong cuộc sống, con người phải lao độïng đồng thời cũng phải nghỉ ngơi để duy trì sức khỏe. Một người lao động quá mức mà thiếu nghỉ ngơi có thể dẫn đến suy kiệt, thậm chí tử vong do lao động quá sức. Nhưng nghỉ ngơi không đúng cách cũng có hại đến sức khoẻ. Nghỉ ngơi như thế nào cho đúng để phục hồi sức khỏe và nâng cao năng suất lao động, học tập, làm cho cuộc sống có chất lượng hơn là điều nhiều người quan tâm.
Xét trên bình diện khoa học, bất cứ một cơ quan, bộ phận nào trong cơ thể đều hoạt động trải qua 3 giai đoạn, giai đoạn đầu là hưng phấn, rồi đến ức chế và cuối cùng là hồi phục. Ở giai đoạn hưng phấn tế bào, bộ phận cơ thể hoạt động với công năng cao hơn, khả năng đáp ứng với kích thích nhạy hơn, các thao tác chuẩn xác hơn… nên năng suất lao động thường cao. Ngược lại ở giai đoạn ức chế cơ thể hoạt động với công năng rất thấp, độ tập trung giảm, khả năng phán đoán kém nên lao động trong giai đoạn này thường có năng suất thấp, dễ dẫn đến tai nạn; học tập kém hiệu quả… Ở giai đoạn hồi phục các tế bào, các hệ cơ quan trong cơ thể hồi phục lại chức năng của mình, và chu kỳ của chúng cứ diễn ra liên tục. Như vậy sinh hoạt, lao động, nghỉ ngơi đúng rất có ý nghĩa để bảo vệ sức khỏe và nâng cao năng suất lao động.
Chúng tôi xin giới thiệu một số biện pháp nghỉ ngơi có hiệu quả như sau:
- Vui chơi và nghỉ ngơi: Các hoạt động vui chơi ở mức độ vừa phải sẽ có tác dụng thư giãn. Các hoạt động phải phù hợp với từng lứa tuổi, các trò chơi vừa đảm bảo tính vui nhộn vừa nhẹ nhàng, tránh phải gắng sức hay tập trung cao độ cho trò chơi đó. Nếu vui chơi quá độ, cơ thể phải làm việc quá sức thì không có lợi cho sức khoẻ.
- Giấc ngủ và nghỉ ngơi: Việc ngủ đúng thời lượng có thể giúp sức khỏe hồi phục rất nhanh. Thời gian ngủ phải đủ, tức là khoảng 8 giờ đối với người lớn và 9-10 giờ đối với trẻ em. Giấc ngủ phải sâu, nên ngủ 7 giờ mỗi đêm và 1 giờ mỗi ngày. Nơi ngủ phải thoáng mát về mùa hè, ấm về mùa đông và thật yên tĩnh.
Nếu ngủ quá nhiều, sự sinh trưởng của các tế bào sẽ bị suy giảm. Ngủ nhiều trong phòng không được thông thoáng sẽ làm giảm lượng ôxy cung cấp cho đại não, không có lợi cho sức khỏe.
- Nhắm mắt và nghỉ ngơi: Nếu đầu óc vẫn tiếp tục làm việc thì việc nhắm mắt sẽ làm ta càng mệt hơn.
- Nghỉ ngơi vừa đủ: Thời gian nghỉ ngơi nhiều hay ngắn cần căn cứ vào mức độ mỏi mệt. Đối với người lớn, chỉ cần ngủ 8 giờ mỗi ngày là đủ. Cần nhớ rằng lối sống tĩnh tại, ít hoạt động sẽ làm cơ thể yếu dần đi, chức năng miễn dịch suy giảm.
- Ăn uống và nghỉ ngơi: Ăn uống phải đủ về số lượng và đảm bảo về chất lượng: Tùy theo lứa tuổi và tình trạng sức khỏe của mỗi người để có chế độ ăn, uống thích hợp. Không phải ăn thật nhiều, thật đủ chất là đúng. Chế độ ăn phải phù hợp với môi trường lao động và lượng calo mất đi do lao động. Nên ăn cân đối và chia làm 4-5 bữa mỗi ngày, trong đó 3 bữa chính, 2 bữa phụ. Bữa tối không nên ăn quá no, nên ăn cân đối các nhóm thực phẩm, cần ăn nhiều rau xanh, hoa quả, ăn ít mỡ (nhất là người lớn tuổi, người ít vận động thể chất).
BS NGUYỄN VINH QUANG
