Các bệnh, dịch mà người mắc phải có rất nhiều nguồn lây, có bệnh lây từ người sang người, có bệnh lây từ động vật sang người, cũng có những bệnh lây từ môi trường. Hiểu về các nguồn lây, đường lây có ý nghĩa rất lớn trong việc hạn chế, phòng ngừa cũng như điều trị và dập tắt dịch bệnh.
Dịch bệnh nói chung, các dịch bệnh lây từ động vật sang người nói riêng đã được khống chế và dập tắt trong thời gian qua. Tuy nhiên nguy cơ tái bùng phát dịch là không nhỏ, nhất là khi nền kinh tế, trình độ y học của các nước khác nhau, dịch bệnh ở quốc gia này không khống chế hiệu quả có thể nhanh chóng lây lan sang quốc gia khác.
Năm 2015, nhiều quốc gia ở châu Âu, châu Á… đã phải huy động các nguồn lực để khống chế dịch MERS-CoV (hội chứng hô hấp cấp vùng Trung Đông do vi rút Corona). Những dịch bệnh này từ vùng Trung Đông lây qua người du lịch. Gần đây, một công dân Hàn Quốc đã nhiễm MERS-CoV, được điều trị tại Bệnh viện Đại học Seoul; Bộ Y tế Hàn Quốc triển khai các biện pháp giám sát dịch tễ, theo dõi, cách ly hàng trăm người có tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp với bệnh nhân.
Bệnh nhân này có thời gian công tác tại Trung Đông, trở về Hàn Quốc có các triệu chứng sốt, ho, đau họng và khạc đàm, kết quả xét nghiệm dương tính với MERS-CoV - bệnh lý đường hô hấp rất nặng, tỉ lệ tử vong rất cao, trên 36% (tương đương với tử vong do SARS).
Một số bệnh nguy hiểm lây từ động vật sang người như cúm gia cầm H5N1, H7N9 cũng do vi rút gây ra, gây nên dịch bệnh hết sức nguy hiểm với tỉ lệ tử vong rất cao. Những dịch bệnh do vi rút thường lây lan rất nhanh, khó kiểm soát, ngăn chặn nếu không triển khai các biện pháp một cách quyết liệt, đồng bộ. Hầu hết các dịch bệnh này đều chưa có vắc xin phòng ngừa cho người.
Gần đây, dịch Ebola có dấu hiệu bùng phát trở lại ở một số quốc gia châu Phi. Dịch bệnh do vi rút Ebola cực kỳ nguy hiểm, tỉ lệ tử vong rất cao, cao hơn cả SARS và MERS-CoV. Vi rút Ebola cũng lây từ động vật như khỉ, tinh tinh sang người và đã có nhiều bằng chứng cho thấy những người chăm sóc người bệnh cũng bị lây nhiễm từ bệnh nhân.
Với mức độ nguy hiểm của các bệnh lý lây từ động vật sang người, việc phòng chống dịch bệnh nói chung, các bệnh lý lây từ động vật sang người nói riêng phải được quan tâm hơn nữa, triển khai mạnh mẽ hơn nữa.
Tuy nhiên, trong cái rủi lại có cái may. Các bệnh lây từ động vật sang người tuy rất nguy hiểm, tình trạng bệnh nặng, tỉ lệ tử vong cao nhưng dễ phòng hơn các dịch bệnh lây từ người sang người. Đối với các dịch bệnh lây từ động vật sang người, chúng ta chỉ cần hạn chế tiếp cận với các động vật nghi nhiễm bệnh hoặc khi cần tiếp cận thì sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân tốt là hiệu quả.
Ở những vùng có ổ dịch, cần khoanh vùng khử khuẩn triệt để, hạn chế không để động vật nghi nhiễm bệnh lưu thông qua các vùng khác. Không sử dụng, giết mổ động vật nghi nhiễm bệnh. Đối với những động vật nghi bị bệnh thì cần tiêu hủy theo đúng quy trình để tránh ô nhiễm môi trường và lây bệnh cho người.
Những người ở vùng có dịch khi đến các vùng khác cần được theo dõi và thực hiện nghiêm các quy định phòng chống dịch của các cơ quan chức năng. Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi bệnh, cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị.
Tại Việt Nam tuy chưa có ca bệnh MERS-CoV hay Ebola nào nhưng trong tình hình khách du lịch hay người Việt Nam du lịch ở các nước Trung Đông, châu Phi… nhiều như hiện nay, chúng ta không được chủ quan trước các dịch bệnh nguy hiểm này.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
