Lời thỉnh cầu của thận
Trong các cơ quan đóng vai trò sinh tử của cơ thể người, đứng đầu là tim. Chỉ cần tim ngừng đập vài phút là sự sống bị đe dọa, tim ngừng đập vài chục phút thì cơ thể sẽ chết. Hay nếu phổi ngưng hoạt động trong 5-6 phút là não bị tổn thương, thêm vài phút nữa là sự sống của người đó chấm hết. Thận tôi đây (dân gian còn gọi là cật) tuy không tối cấp như tim và phổi nhưng nếu tôi ngừng hoạt động ắt sẽ kéo theo hàng loạt vấn đề phức tạp, chỉ một, hai ngày thì cơ thể sẽ bị nhiễm độc do chính quá trình chuyển hóa của cơ thể tạo ra nhưng không được đào thải ra ngoài và con người sẽ chết.
Thân hình tôi giống hạt đậu nằm sau phúc mạc và trong hố được gọi là hố thận. Tuy sinh đôi nhưng ông em bên phải nằm thấp hơn bên trái khoảng 2cm do phía trên có gan. Chúng tôi đều có hai mặt, hai bờ, hai cực, cực trên có tuyến thượng thận, bờ ngoài lồi, bờ trong lõm. Mỗi thận trọng lượng trung bình khoảng 135-150gram, cao 12cm, rộng 5cm và dày 3cm. Láng giềng thân thuộc của chúng tôi là cơ hoành, gan, dạ dày, mạc treo đại tràng ngang và một phần ruột non. Vì vậy, khi bị chấn thương vùng lưng thì ngoài tôi ra, có lúc xóm giềng của tôi cũng bị vạ lây nên mọi người hết sức lưu ý.
Không chỉ là cơ quan bài tiết của cơ thể để đào thải các chất độc hại trong quá trình chuyển hóa ra bên ngoài, tôi còn phải làm biết bao nhiêu công việc sinh tử khác. Bạn thử nghĩ mà xem: Ai làm nhiệm vụ cân bằng nội môi trong cơ thể người? Tôi chứ ai. Tôi làm nhiệm vụ này qua cơ chế cân bằng kiềm toan, cụ thể là phải biết giữ lại hay thải ra bao nhiêu natri, hấp thu ở phân đoạn nào, thải kali, bicacbonate ra sao, thải bao nhiêu nước, hấp thu bao nhiêu nước để duy trì cân bằng… Tôi còn phải sản xuất ra erythropoietin tham gia vào quá trình tạo hồng cầu, rồi lại phải tạo ra chất renin để tham gia trong quá trình điều hòa huyết áp…
Hàng ngày có 178 lít máu chảy qua, tôi có nhiệm vụ lọc để tạo nên dịch lọc, dịch lọc sẽ được tôi hấp thu nước, các khoáng chất cần thiết để cân bằng nội môi cho cơ thể. Sau khi lọc, tôi phải tống ra ngoài những chất độc qua nước tiểu. Vì vậy, từ 178 lít máu lọc qua tôi để cuối cùng thải ra bên ngoài khoảng 1,5 lít nước tiểu trong 24 giờ. Có được quá trình này là nhờ trong tôi có các đơn vị nhỏ mà người ta hay gọi là đơn vị thận, bản thân tôi có từ 800.000-1.000.000 đơn vị thận còn gọi là nephron.
Mỗi nephron bao gồm hệ thống mạch máu đan xen như đám rối và được bọc bên ngoài bởi màng gọi là xoang bowman mà giới y học gọi là tiểu cầu thận, tiếp theo là ống lượn gần, quai hanle và ống lượn xa. Sau khi nước tiểu được lọc qua đơn vị thận sẽ theo các ống góp đổ về bể thận và từ bể thận sẽ theo niệu quản xuống bàng quang, khi bàng quang đầy, nước tiểu kích thích cơ thể muốn đi tiểu và nước tiểu sẽ ra ngoài qua động tác tiểu tiện.
Có rất nhiều nguyên nhân khiến tôi bị yếu và hỏng hóc, do bản thân tôi cũng có, nhưng đa số là do người khác gây họa cho tôi. Tôi bị suy do viêm nhiễm là do con người không bảo vệ tốt nên đơn vị lọc của tôi viêm, người ta còn gọi là viêm cầu thận. Tôi bị hỏng do rối loạn chuyển hóa trong cơ thể làm cho mạch máu vào tôi bị hỏng, lâu ngày cả cơ thể tôi bị suy. Các rối loạn chuyển hóa trong cơ thể hầu hết đều gây họa cho tôi, từ đái tháo đường đến tăng a xít uric hay rối loạn mỡ máu đều có thể làm tôi hỏng hóc, đến nỗi người ta gọi là bệnh thận chuyển hóa. Chủ nhân bị cao huyết áp lại tạo áp lực cho tôi, lâu ngày thận tôi bị suy.
Thêm nữa, các bạn lại ăn quá nhiều muối để thỏa mãn sở thích vị giác cũng làm tôi vất vả cân bằng, lâu ngày tôi mệt mỏi và yếu đi. Bia rượu là những đồ uống phải qua anh bạn gan của tôi khử độc tố, sau đó chuyển cho tôi để thải ra ngoài. Sức người có hạn, cố mãi rồi tôi hết chịu nổi mà chết. Chưa hết đâu nhé, có người còn nghe ai đó nói uống chất này lá nọ là hay là tốt nên cứ uống ào ào, họ không biết rằng những thứ đó chưa được kiểm chứng bởi khoa học nên không được dùng. Rồi thói quen dùng thuốc vô tội vạ, nhất là kháng sinh, cũng gây hại cho tôi.
Đến đây tôi xin phép không than thân trách phận nữa, chỉ mong sao con người quan tâm và bảo vệ lấy tôi. Bởi vì bảo vệ tôi chính là bảo vệ cuộc sống của chính họ. Mà bảo vệ tôi chẳng phải khó nhọc gì, chỉ cần giữ gìn đừng để tôi bị viêm nhiễm, khi bị bệnh về đường tiết niệu cần đến đúng nơi có đủ khả năng để chữa trị, đừng nghe những lời bày không căn cứ rồi uống thuốc này thuốc nọ “tiền mất tật mang”.
Hãy kiểm soát tốt chế độ ăn uống, đừng ăn quá mặn, nên ăn không quá 6 gram muối mỗi ngày, vì ăn quá mặn làm tăng huyết áp, gây cho tôi gánh nặng trong quá trình lọc máu. Nếu bị bệnh cao huyết áp thì phải kiểm soát được huyết áp trong mức độ an toàn, vì cao huyết áp là nguyên nhân đứng hàng thứ hai gây suy thận…
TTƯT-BSCK1 NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
