Từ tháng bảy âm lịch, lúc trời đang nắng chang chang, người nông dân đã lên giồng, ươm hạt. Vất vả để hạt nẩy thành cây, ra lá, nhưng đến khi dây đã lên ngọn thì phải cắt thường xuyên, không thương tiếc. Nhà nào siêng năng và khéo “ngắt ngọn” thì củ sắn to, tai sắn xoay đều, nhìn rất bắt mắt; nhà nào ít chăm sóc, trồng xong giao phó cho trời đất thì khi nhổ lên củ sắn  trông ngộ nghĩnh: dây to, củ sắn tròn trùng trục, không có tai, đuôi nhọn như đuôi chuột!

Tháng mười, tháng một âm lịch, trời trở mưa, gió bấc thổi rộ. Lúc đó, trên các triền núi đối diện nhà hát Chí Thạnh sáng chiều í ới tiếng người lớn, trẻ em đi nhổ sắn, mót sắn. Sắn nhổ theo giồng, hết giồng này đến giồng khác. Đất mềm nên củ sắn theo lên nhẹ nhàng. Người kỹ tính thường dặn đàn bà con gái không được bước qua giồng vì củ sắn sẽ… nứt nẻ, khó bán! Nhổ xong, phân thành loại lớn nhỏ, dùng dây lạt buộc thành từng bó. Bó lớn bốn năm củ, bó nhỏ thì tuỳ, làm sao gần tròn một ôm là coi được. Năm nào mưa nhiều, gió bấc thổi mạnh thì củ sắn càng lớn, ăn càng giòn, càng ngọt.

Dọc theo QL IA từ Ngân Sơn vào Chí Thạnh có nhiều điểm bán sắn nước ven đường – Ảnh: D.T.X

Sắn nước Phường Lụa là món dân dã, rẻ tiền nhưng khéo chế biến sẽ thành đặc sản mà ai ăn một lần cũng nhớ. Đơn giản nhất là lột vỏ ăn sống, chấm với muối hột giã ớt hiểm. Người có hàm răng tốt nhai rau ráu, nghe cay cay, mát mát ở đầu lưỡi. Ngày mưa dầm, lười đi chợ, vài củ sắn nước thái chỉ, xào với dầu ăn, vừa chín, cho vài ngọn lá é là bữa cơm thơm phưng phức. Sắn nước kho thịt, hoặc hầm giò heo là những món hấp dẫn mà nếu khéo gia vị, khi dọn lên thực khách thường gắp sắn nhiều hơn  gắp thịt.  Tết vừa rồøi, một người bạn tôi định cư lâu năm ở nước ngoài về thăm quê, anh nhờ người nhà cố gắng làm cho được món sắn nước xào với con chà rinh khô – loại con lớn hơn con ruốc, nhỏ hơn con tôm, thường có ở vùng biển An Ninh Đông vào  khoảng tháng một, tháng chạp âm lịch. Lá é tươi rói trong vườn nhà làm gia vị. Suốt bữa ăn anh không đụng đến món gì khác ngoài món bánh tráng nướng xúc sắn nước xào chà rinh. Anh bảo, đi xa lâu vẫn không thể nào quên nổi hương vị quê nhà.

DƯƠNG THANH XUÂN