Trong hơn hai tháng, ba chuyến tàu đã đưa vào Vũng Rô (Hòa Xuân) gần 200 tấn vũ khí, thuốc men, đạn dược, góp phần to lớn trong việc tiếp tế cho các chiến trường Tây Nguyên, Khánh Hòa, Phú Yên lúc này đang vô cùng khó khăn. Và 14 giờ chiều ngày 26/1/1965, chuyến tàu thứ tư chở vũ khí cập cảng Vũng Rô bị lộ. Ngay trong đêm 26/1/1965, Ban Chỉ huy bến Vũng Rô và đoàn thủy thủ đã dùng thuốc nổ để phá hủy tàu. Sáng ngày 27/1/1965, Trung đoàn 46 ngụy mở cuộc càn quét lớn ở Vũng Rô. Quân ta chặn đánh quyết liệt, diệt hàng trăm tên địch. Do địch quá đông nên các chiến sĩ phải dùng thuốc nổ phá hủy phần lớn số vũ khí chuyến tàu thứ tư chưa kịp chuyển lên căn cứ. Buổi chiều ngày 27/1/1965, địch ném bom, tăng viện đổ bộ bãi Bàng, bãi Chính. Lực lượng của ta kiên cường chống trả, không để chúng chiếm bãi Bàng. Sáng ngày 28/1/1965, Ban chỉ huy bến nhận định: Sau khi đổ bộ lên bãi Chính, địch càn quét ra bãi Xép, nơi ở của K.60 và một trung đội K.64 vừa mới được tăng cường. Ban Chỉ huy bến đưa lực lượng chặn địch ở bãi Xép, Bùng Binh.

Cuộc chiến đấu tại bãi Xép, Bùng Binh, Hang Vàng rất ác liệt. Bộ đội và du kích dựa vào thế núi hiểm trở chặn đánh quyết liệt, không cho địch tiến vào Hang Vàng nơi đặt kho chính của ta. Địch hò hét quyết chiếm Hang Vàng. Ta dùng chất nổ hủy kho, tiêu diệt nhiều tên địch. Kẻ thù vội vã tháo chạy chấm dứt cuộc càn. Số vũ khí còn lại, dân công Hòa Xuân, Hòa Hiệp tiếp tục vận chuyển về căn cứ phía tây. Tức tối vì bị thua đau, ngày 30/2/1965, địch dùng máy bay B.52 rải bom vào núi dọc các hành lang suốt 10 ngày đêm. Ngày 9/3/1965, địch tổ chức 30 xe bọc thép M.113 chở quân từ Thạch Tuân càn quét xuống Hòa Xuân đồng thời máy bay khu trục ném bom phá trong núi, ngoài hang, tiêu hủy toàn bộ thôn Lạc Long. Du kích Hòa Xuân phối hợp bộ đội chống càn bắn cháy 2 xe M.113. Cùng thời gian này, một trung đoàn ngụy có máy bay, đại bác, tàu chiến phối hợp càn quét xã Hòa Hiệp. Quân dân hai xã và bộ đội ta chống trả quyết liệt các trận càn của địch.

Lực lượng vũ trang huyện Tuy Hòa 1 ngày càng đông, được trang bị đầy đủ vũ khí. Khí thế cách mạng tiến công của huyện Tuy Hòa 1 góp phần cùng với cả tỉnh dồn địch ở Phú Yên vào các cụm Chông Chênh, Bàn Thạch, Phú Lâm, thị xã Tuy Hòa, Củng Sơn, Sông Cầu, Chí Thạnh, La Hai, Xuân Phước. Vùng giải phóng miền núi, đồng bằng đang mở rộng và phát triển. Song song với các cuộc đấu tranh vũ trang, đồng chí Chín Cao còn lãnh đạo cán bộ, đảng viên và nhân dân tỉnh Phú Yên tham gia đấu tranh chính trị. Phong trào đấu tranh chính trị, dân sinh dân chủ, đòi về làng cũ làm ăn phát triển mạnh. Rải rác ở Hòa Hiệp, Hòa Bình, Hòa Vinh đã có binh lính rã ngũ, đặc biệt như xã Hòa Hiệp, cả trung đội dân vệ của anh Huỳnh Tấn Nguyện mang toàn bộ vũ khí ra vùng giải phóng theo cách mạng. Anh Nguyện được cách mạng bố trí giữ chức vụ Trung đội trưởng trong quân đội giải phóng. Sau đó, anh phấn đấu rất tốt, được thăng làm Đại đội phó. Trong trận chiến đấu ở Đá Bàn, Sơn Long, do lực lượng của ta không cân sức, anh đã anh dũng hy sinh. Tại Hòa Thịnh, ba lính cộng hòa biệt động mang theo ba tiểu liên ra nộp và tình nguyện xin đi theo cách mạng, ba lính biệt động cộng hòa cũng ra vùng giải phóng, không ở trong hàng ngũ ngụy quân.

*

*   *

Giữa năm 1963, Đoàn cán bộ Phú Yên do đồng chí Hai Tín, Thường vụ Tỉnh ủy kiêm Chánh Văn phòng và đồng chí Nguyễn Thu (tức Hai Thơm) Huyện ủy viên huyện Tuy Hòa, đi vào Nam Bộ học tập kinh nghiệm đấu tranh chính trị ở Bến Tre, đào địa đạo đánh địch ở Củ Chi. Huyện ủy Tuy Hòa được Tỉnh ủy giao nhiệm vụ về tổ chức làm thí điểm, nội dung kinh nghiệm đấu tranh chính trị ở Bến Tre. Sau khi các đồng chí đi học tập về, Huyện ủy Tuy Hòa đã tổ chức Hội nghị Huyện ủy gồm có bí thư các xã, các đoàn thể ở huyện để nghiên cứu vận dụng. Trong báo cáo nội dung đấu tranh chính trị binh vận Bến Tre có từ Chợ Nhồi. Về Phú Yên nội dung Chợ Nhồi được vận dụng vào điều kiện thực tế của mình là “tập hợp quần chúng hợp pháp với số lượng đông để tạo lòng tin và sức mạnh, áp đảo kẻ thù, buộc kẻ thù phải nhượng bộ các yêu sách của quần chúng”.

Những năm trước đó, để đảm bảo nguyên tắc bí mật, cách mạng phát triển cơ sở, cốt cán của quần chúng theo kiểu đơn tuyến, một người chỉ biết ba người và lãnh đạo ba người không được biết nhiều người. Đến nay, yêu cầu tập hợp quần chúng số lượng đông và lãnh đạo quần chúng số đông; nếu nói miệng cách mạng đã nắm và lãnh đạo được đông đảo quần chúng đến hàng ngàn, hàng vạn người, quần chúng họ không tin. Họ chỉ biết và tin ba người của họ thôi! “tai nghe không bằng mắt thấy”. Do đó đồng chí Chín Cao, Bí thư Huyện ủy Tuy Hòa chỉ đạo các lực lượng phối hợp tổ chức một phiên “chợ Nhồi” do chị em phụ nữ huyện, xã và các tổ chức đoàn thể đấu tranh chính trị lãnh đạo. Yêu cầu là biểu dương lực lượng và tạo lòng tin.

Phiên chợ nhồi thứ nhất vào ngày 25/6/1964, tại chợ Mỹ Xuân, Hòa Thịnh do chị em phụ nữ huyện phối hợp với xã Hòa Thịnh tổ chức. Ai là người cơ sở cốt cán và quần chúng tốt được sự lãnh đạo của Đảng thì ngày mai đều phải đi chợ Mỹ Xuân và mỗi người đi chợ đội nón có quai đỏ (quai phụ) đó là phụ nữ có tổ chức, có lãnh đạo của cách mạng. Đúng 9 giờ cùng ngày, số lượng người đi chợ đông hơn ngày thường, có 640 người đội nón có quai đỏ. Chị em phụ nữ hiểu phụ nữ Hòa Thịnh tham gia cách mạng đông, chứ không phải ba người như lâu nay. Tối đó, chị em phụ nữ họp kiểm điểm đánh giá kết quả và rút kinh nghiệm bổ sung cho lần sau.

Phiên chợ nhồi lần thứ hai, phạm vi gồm ba xã Hòa Thịnh, Hòa Mỹ, Hòa Đồng. Số phụ nữ ba xã, lấy chợ Phú Nhiêu của xã Hòa Mỹ làm trung tâm, có mật hiệu để nhận ra nhau. Sáng ngày 30/6/1964, tại chợ nhồi Phú Nhiêu, mỗi người đi chợ mua một cái bánh tráng nướng, để trên rổ mình, mua gì nữa thì tùy ý. Đúng 10 giờ cùng ngày, chợ Phú Nhiêu đông nghịt người, có được 1.120 người mua một chiếc bánh tráng nướng. Như vậy, phụ nữ ba xã hiểu nhau, ba xã này phụ nữ tham gia cách mạng đông, chứ không phải riêng phụ nữ Hòa Thịnh tham gia cách mạng. Táo bạo hơn, lãnh đạo huyện vận động chị em đi chợ phiên Đông Mỹ, xã Hòa Vinh. Chợ phiên này đông nhất huyện Tuy Hòa, được huy động chị em cơ sở cốt cán và phụ nữ cảm tình với cách mạng.

Ngày 12/7/1964, hội viên đều đi chợ, mỗi người đi chợ đội nón quai cột bằng vải xanh, mua bán gì tùy ý. Đúng 11 giờ cùng ngày, chị em đi chợ đội nón quai cột bằng vải xanh đến mấy ngàn người, đông hơn các phiên chợ bình thường, đi lại mua bán với lính ngụy và gia đình quân ngụy, có cả xe cảnh sát đi qua chợ vẫn không hay biết... Sau ba phiên chợ nhồi, đồng chí Chín Cao liền triệu tập Hội nghị Huyện ủy Tuy Hòa họp rút kinh  nghiệm: Mặc dầu tổ chức địa điểm khác nhau, quy mô khác nhau, ám tín hiệu khác nhau, số lượng càng về sau, càng đông đến hàng ngàn người, nhưng có tổ chức, có lãnh đạo từ thôn đến xã, lên huyện, thì chúng ta sẽ tạo được lòng tin và sự hào hứng phấn khởi cho chị em phụ nữ Tuy Hòa.

Đây là cuộc tập hợp, tập dượt từ tổ ba người lên đến hàng ngàn người, biểu dương tinh thần của chị em phụ nữ Tuy Hòa đối với cách mạng. Các mẹ, các chị không sợ bị đơn độc, không sợ kẻ thù khủng bố đàn áp, các cuộc đấu tranh chính trị, binh vận được phát triển ngày càng cao hơn, quyết liệt hơn. Đầu tiên là cuộc đấu tranh chính trị nhập vào quận, tỉnh đường đồi bồi thường nhân mạng cho bốn nông dân bị lính ngụy càn quét bắn chết và cắt bốn đầu đem về quận tỉnh để báo công lãnh thưởng.

(Còn nữa)

NGUYỄN DUY LUÂN

(Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng,

nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên

trong kháng chiến chống Mỹ)