Tháng 3/1975, chiến trường huyện Tuy Hòa 2 vô cùng ác liệt. Để phối hợp với chiến trường Tây Nguyên, Sở chỉ huy tiền phương tỉnh Phú Yên lệnh cho các địa phương trong tỉnh tổ chức nhiều trận đánh phối hợp, thúc đẩy mạnh quá trình tan rã của ngụy quân, ngụy quyền.
 |
|
Xác máy bay địch bị ta bắn rơi ở xã Hòa Quang (Tuy Hòa 2) |
TIÊU DIỆT CỨ ĐIỂM NÚI TRANH
Ngày 16/3/1975, quân ta tiến công địch chốt giữ ở cứ điểm Núi Tranh (xã Hòa Quang) cứ điểm Núi Tranh rất kiên cố, trước đây do quân Nam Triều Tiên chốt giữ. Sau hiệp định
Để tiêu diệt cứ điểm Núi Tranh, Ban chỉ huy Tỉnh đội Phú Yên giao nhiệm vụ cho Đại hội đặc công 202 tập kích cứ điểm Núi Tranh làm ngòi pháo mở màn hoạt động tác chiến Xuân 1975 trên chiến trường Tuy Hòa 2; nghi binh đánh lạc hướng địch để hướng trọng điểm phát triển thuận lợi; diệt gọn quân địch trên cứ điểm, làm chủ trận địa.
15g ngày 16/3/1975, đơn vị hành quân đến địa điểm tập kết tại suối Cái (xã Hòa Quang, huyện Tuy Hòa 2). Đến 19g, theo nhiệm vụ đã phân công, các mũi, các hướng tiếp cận vào trận địa bí mật, bất ngờ, luồn sâu, ém sát các mục tiêu. Đúng 0g45 ngày 17/3/1975, Đại đội trưởng phát lệnh nổ súng. Mũi chủ yếu đánh từ hướng đông dùng B41, B40 tiêu diệt mục tiêu lô cốt đầu cầu; mũi thứ yếu 1 đánh từ hướng bắc; mũi thứ 2 đánh từ hướng tây nam đồng loạt dùng bộc phá B41, B40 mở cửa tiêu diệt các mục tiêu, các tổ phát triển thọc sâu vào bên trong lần lượt tiêu diệt các mục tiêu được phân công, đánh nhanh, diệt gọn quân dịch trên cứ điểm. Đến 1g30, ta hoàn toàn làm chủ trận địa, tảo trừ, bắt tù binh, thu vũ khí... Sau đó đơn vị tổ chức lui quân và bàn giao trận địa cho Đại đội 2 Tiểu đoàn 96 chốt giữ sẵn sàng đánh địch phản kích. Kết quả trận đánh, quân ta diệt gọn 2 trung đội và Ban chỉ huy Đại đội 3 thuộc Tiểu đoàn bảo an 220.
Trận tập kích cứ điểm Núi Tranh thắng lợi là ngòi pháo mở đầu hoạt động tác chiến Xuân 1975 trên chiến trường Phú Yên, góp phần quan trọng tạo khí thế cho những trận đánh ở hướng trọng điểm phát triển thuận lợi và giành nhiều thắng lợi, nhất là chiến thắng đường 5 lịch sử, tiến tới giải phóng TX Tuy Hòa và toàn tỉnh Phú Yên vào ngày 1/4/1975.
THẮNG LỢI KHU VỰC CẦU LÒ GIẤY
Sau chiến thắng này, quân và dân các xã Hòa Định, Hòa Quang, Đồng Cam (Hòa Hội)... được huy động tăng cường bố phòng chết trên đường số 7 – đoạn từ Phú Sen đến Suối Cau.
Ngày 17/3/1975, quân ta tổ chức vận động tiến công khu vực cầu Lò Giấy Hòa Định. Cầu Lò Giấy nằm trên trục đường số 7 thuộc thôn Định Thọ, xã Hòa Định, cách thị xã Tuy Hòa 12km về phía tây. Cầu bắc qua mương dẫn thủy dài 7km, rộng 4m, bảo đảm đi lại cho nhân dân trong xã qua đường số 7 xuống xã Hòa Thắng và đi TX Tuy Hòa. Địch lợi dụng thành cầu làm vật che đỡ, kết hợp núi Đất, bờ Thành Hồ phía tây xóm Lò Giấy để tổ chức phòng ngự dã ngoại.
Khu vực cầu Lò Giấy là địa bàn hoạt động quen thuộc của Tiểu đoàn bộ binh 96, tiếp giáp vùng giải phóng. Địch bố trí ở xã Hòa Định, Tuy Hòa 2 một đại đội bảo an thuộc Tiểu đoàn 220, trang bị vũ khí đầy đủ. Ban ngày địch bung ra lùng sục, kềm kẹp nhân dân, ngăn chặn không cho dân vào bìa núi chặt cây lấy củi, đề phòng mang lương thực tiếp tế cho ta. Ban đêm chúng tổ chức từng tiểu đội, trung đội phục kích ở bầu Tròn, xóm Rộc và trên trục đường 7 từ cầu Lò Giấy đến cầu Đúc, cầu Thưa.
16g ngày 16/3/1975, tại phía đông núi Ông La, toàn bộ đội hình Tiểu đoàn 96 xuất phát hành quân về phía đông dãy núi Hương. 17g ngày 16/3/1975, Đại đội 3 đã đến cách bìa làng 50m. Phát hiện địch ở cầu Lò Giấy, đại đội trưởng lệnh cho B40, B41, cối 60mm nổ súng bắn vào bìa làng, trục đường 7, cầu Lò Giấy. Các trung đội nhanh chóng vận động đánh chiếm bìa làng, vượt qua mương dẫn thủy chiếm hai bên đường 7 đánh vào cầu Lò Giấy. Mũi chủ yếu phát triển xuống nam đường 7 cách cầu Lò Giấy khoảng 50-70m gặp địch chống trả quyết liệt. Mũi thứ yếu phát triển theo phía bắc đường 7 đánh xuống cầu Lò Giấy gặp địch ngăn chặn không phát triển được phải dừng lại yêu cầu tiểu đoàn chi viện.
Đến 5g30 ngày 17/3/1975, Đại đội 2 phát triển dọc theo hai bên đường 7 đánh vào phía đông cầu Lò Giấy để phối hợp với đại đội 3 từ trên đánh xuống. Địch lợi dụng bờ mương, góc nhà, gốc cây chống trả quyết liệt, Đại đội 2 kiên quyết tiến công đánh chiếm phía đông cầu Lò Giấy, phối hợp với Đại đội 3 tiêu diệt địch. Đại đội 1 đánh vào xóm Bàu Tròn sau đó phát triển xuống xóm Rộc, hình thành hai mũi khép chặt vòng vây tiến công từ hướng bắc và hướng đông đánh vào các khu vực xung quanh cầu Lò Giấy. Để chi viện cho Đại đội 1 phát triển qua cánh đồng trống, đánh vào xóm cầu Lò Giấy, tạo điều kiện cho Đại đội 2 và 3 phát triển, Tiểu đoàn trưởng lệnh cho ĐKZ, cối 82mm, tây núi Đất buộc địch phải co cụm sát mương và xung quanh cầu.
Phần lớn địch bị diệt tại khu vực cầu Lò Giấy – Cồn Mô, chỉ còn một số tên sống sót bỏ chạy, bị tổ trinh sát của tỉnh và trinh sát tiểu đoàn diệt gọn. Một tiểu đội địch phục kích sát đèo Dinh Ông bị tổ trinh sát chốt tại núi Đất tiêu diệt gọn, chỉ còn 3 tên thoát chết chạy về Phong Niên – Hòa Thắng. Đến 17g45 ngày 17/3/1975, ta hoàn toàn làm chủ trận địa, tảo trừ, thu vũ khí, bắt tù binh và tổ chức lui quân về các vị trí chốt giữ tiếp tục đánh địch phản kích ban ngày.
Trận vận động tiến công khu vực cầu Lò Giấy giành thắng lợi, Sở Chỉ huy tiền phương lệnh cho Tiểu đoàn bộ binh 96 cơ động lực lượng lên khu vực thôn Cẩm Thạch tiếp tục đánh bọn bảo an thuộc Tiểu đoàn 219 từ Hòa Phong – Tuy Hòa 1 vượt sông Ba sang khu vực thôn Cẩm Thạch – Hòa Định phản kích giải tỏa chi viện cho Tiểu đoàn 220 bảo an. Kết quả trận đánh, ta diệt gọn 1 đại đội bảo an thuộc Tiểu đoàn 220 và 1 trung đội dân vệ. Địch bị chết 58 tên (có tên trung úy đại đội trưởng), bị thương 12, 1 tên bị bắt sống. Ta thu 20 khẩu súng cá nhân, 1 cối 60mm, 1 đại liên, 2 súng ngắn, 3 máy thông tin PRC25.
NGÀY 1/4/1975
Từ ngày 21 đến 24/3/1975, các đơn vị bộ đội tỉnh tổ chức phục kích đánh tiêu diệt lực lượng địch từ Tây Nguyên tháo chạy xuống Củng Sơn, đến Thạnh Hội, qua sông xuống đường số 5 về đồng bằng Tuy Hòa. Đường 5 trở thành mồ chôn quân ngụy.
Tỉnh ủy tổ chức lực lượng, phối hợp giữa bộ đội chủ lực với địa phương tấn công giải phóng TX Tuy Hòa. Phú Hòa trở thành địa bàn trọng yếu, chuẩn bị chu đáo cho Sư đoàn chủ lực 320 tiến về phối hợp cùng bộ đội địa phương tiến đánh giải phóng thị xã – tỉnh lỵ Phú Yên. Huyện ủy Tuy Hòa 2 lãnh đạo các cơ quan ban ngành đoàn thể trong huyện thanh lọc địa bàn, tháo gỡ các phòng tuyến bố phòng. Nhân dân các xã gấp rút chuẩn bị mọi mặt. Dù đang đứng trước nhiều khó khăn, nhưng với nhiệm vụ lớn lao, giữa thời điểm hừng hực khí thế cách mạng, mọi người đều hăng hái bắt tay vào chuẩn bị. Ngày đêm, cán bộ các ngành, giới vận động nhân dân đóng góp lương thực, vận chuyển lương thực đến nơi quy định, du kích và đội công tác giúp các đơn vị vũ trang chuẩn bị chiến trường, đặt trạm trung chuyển – đóng tiếp ở các cửa khẩu, chuẩn bị chỗ giam tù binh...
Trên địa bàn Phú Hòa, Ban chỉ huy tiền phương bố trí cụm hỏa lực tại Gò Muỗi (Hòa Thắng). Lực lượng bộ binh Sư đoàn 320 ém quân từ Bình Phú – Xuân Hòa xuống Tường Quang, Quy Hậu, Phước Khánh. Xe tăng của bộ đội chủ lực theo đường số 7 xuống đóng chốt từ Hòa Thắng xuống Hòa An.
Lực lượng Sư đoàn 320 cùng lực lượng vũ trang huyện Tuy Hòa 2 và TX Tuy Hòa đã hoàn thành kế hoạch bố trí lực lượng.
5g sáng ngày 1/4/1975, quân ta từ các hướng đồng loạt nổ súng tấn công vào thị xã Tuy Hòa. Sau những hồi pháo dồn dập, lực lượng bộ binh của ta: Đại đội 204 (bộ đội huyện Tuy Hòa II) phối hợp với Trung đoàn 2 (của Sư đoàn 320) từ Hòa Thắng, Quy Hậu, Phước Khánh (Hòa Trị) tiến về cầu Ông Chừ. Bộ đội thiết giáp của Sư đoàn 320 nhanh chóng chiếm lĩnh và làm chủ các vị trí: Núi Nhạn, phường 1, phường 2. Ta đặt súng phòng không trên đỉnh núi Nhạn khống chế quân địch.
Các mũi tiến công của ta có xe tăng dẫn đầu tiến theo đường Trần Hưng Đạo đến cầu Vạn Kiếp đánh địch và tiến xuống Tỉnh đường. Huyện ủy Tuy Hòa 2 phân công 3 đồng chí dẫn đường hướng dẫn xe tăng tiến công vào thị xã (Trần Thanh Quang, Nguyễn Hung, Võ Văn Giao).
PHÚ HÒA HÔM NAY
Sau ngày giải phóng, chiến trường xưa Tuy Hòa 2 đi đầu trong phong trào xây dựng nông thôn mới. Ngày 31/1/2002 chính phủ thành lập huyện mới Phú Hòa (tách ra từ TX Tuy Hòa), gồm các xã thuộc huyện Tuy Hòa 2 trong chiến tranh chống Mỹ. 8 năm qua, chiến trường xưa Tuy Hòa 2, nay là huyện Phú Hòa nỗ lực thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn, xây dựng nông thôn mới.
Tính đến năm 2009, kinh tế của huyện tăng trưởng 14,1%, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỉ trọng giá trị nông – lâm – thủy sản, tăng tỉ trọng công nghiệp – xây dựng và dịch vụ. Tổng sản lượng lương thực đạt 75.199 tấn với chất lượng cao chiếm 420% sản lượng. Trồng rừng tập trung đạt 100 ha, đàn bò 21.820 con, đàn heo 26.332 con. Nhiều HTX nông nghiệp đổi mới phương thức hoạt động theo mô hình mới. Toàn huyện xây dựng được 13 trang trại nông lâm kết hợp, trồng trọt, chăn nuôi, trong đó có những mô hình nổi bật như trang trại Nhất Sơn Trang, Sơn Ngọc thu nhập 60-70 triệu đồng/năm.
Phú Hòa nỗ lực xây dựng khu nông nghiệp chất lượng cao Tây Hòa Quang, điểm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, Hòa An và nhiều cơ sở chế biến hạt điều, sản xuất Diatomite, sản xuất gạch ngói, xay xát... giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động. Phú Hòa nỗ lực xây dựng các tuyến đường liên xã nhựa hóa, bê tông hóa. Những con đường đi vào lòng dân, tạo sức sống mới cho huyện lúa tả ngạn sông Ba.
THANH BÌNH
(Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên)
